Dairesi: Büyük Genel Kurul
Esas No: 1934/63
Karar No: 1934/7
Karar Tarihi: 16.05.1934

(6762 S. K. m. 4)

Dava: Zirai kooperatif şirketi hissedarlarının şirketçe nizamname mucibince vaz'ı yed edilen mahsulünün teslimi zımnında şirket aleyhine ikame ettikleri davadan dolayı verilen hükmün temyizen tetkiki hususunda Üçüncü Hukuk ve Ticaret Daireleri arasında hasıl olan içtihat ihtilafı üzerine 16.5.934 tarihine müsadif çarşamba günü içtima eden Heyeti Umumiyeye kırk iki zatın iştirak ettiği görüldükten ve müzakere nisabı tahakkuk ettikten sonra söz alan Üçüncü Hukuk Reisi Sait Beyefendi:

1470 no'lu zirai kooperatif kanunlarının 1, 2, 8, 9, 11, 12 ve 13. maddeleri sarahatı veçhile zırai kooperatif şirketi şeklen ve mahiyeten Ziraat Bankası'nın ufak bir şubesinden ibarettir ve bunun tahtı mürakabesindedir ve yapmış olduğu muamele de zürraa faiz ve komisyon mukabilinde para ikrazından başka bir şey değildir. İsmi de delalet ettiği veçhile ticari bir şirket olduğu gibi kooperatif şirketler Ticaret anununun faslı mahsusu mucibince ticari bir şirkettir. Şu itibarla gerek şüreka arasında vukua gelen ihtilafın ve gerekse işbu şirketle müstakrizler arasında vukua gelen ihtilafın hal ve tetkiki ticaret mahkemesine ait ve temyizen mercii tetkiki de Temyiz Ticaret Dairesidir. Zirai kooperatif şirketerine kanunu mahsus ile bazı muafiyet ve imtiyaz verilmesi bunun ticari mahiyetini tebdil etmez ve infisahından sonra sermayesinin mahalli nafia umuruna sarfı da haizi tesir olmaz. Nitekim birçok anonim şirketleri infisah ettikten sonra bunun da sermaye ve menafii nafia namına hükümete kalır. Hasılı bu hal şirketleri de infisahından sonra mecudunun mahalli nafiasına sarf edilmesi mahiyetini tebdil etmez. Benim mütalaa ve maruzatım bundan ibarettir.

Şemeddin Beyefendi: Zirai kooperatif şirketleri zürraın ihtiyacını temin eden teavün sandığı gibi bir şeydir. Tahsili Emval Kanunu mucibince zürradan alacağını alır. Bu şirketler hiçbir zaman ticari şirket ad edilemez.

Ziya Beyefendi: Kooperatif şirketleri Ticaret Kanunu mucibince ticari şirketlerdir, ancak zirai kooperatif şirketi başkadır. Bunlar bir cemiyettir. Maksadı da zürra arasında tesanüt ve teavünü temindir. Mutlaka Ziraat Bankalarının alakasını da kabul edemeyiz. Eğer Ticaret Kanunu kafi gelmiş olsaydı zirai kooperatif teşkil edilmezdi.

Sait Beyefendi: Küçük mikyasta Ziraat Bankası'nın vazifelerini yaptığına göre muamele ticaridir.

Kazım Beyefendi: Emre muharrer senede müstenit olan işleri tetkik ediyoruz, bunda ihtilaf yoktur. Halbuki hadise başkadır. Kanunun birinci maddesi maksadı teşekkülü pek güzel izah etmiştir. Şirketin mevzuu ticaret değildir. Köylünün başlı başına yapamayacağı şeyleri bu gib iteşekküllerle yaptıracaktır. Ticaret kanununda kooperatif şirketleri vardır. Bu iki kooperatif arasında birçok noktalarda mutabakat dahi vardır ve ihtilaf da bundan tevellüt ediyor. Kanunun birinci maddesi maksadı izah ettiğine göre bu şirketlerin yaptıkları muameleler muamelatı adiyedendir.

Fuat Hulsi Beyefendi: Kooperatiflerin bazıları ticari değildir. Mutlak olarak kooperatif şirketi olması muamelenin ticari olmasına delalet etmez. Bunlar iflastan kurtarılmak üzere teşkil edilmiştir ve gayri ticari kolletiflerdir. Zirai muhayettedir.

Sait Beyefendi: Küçük mikyasta Ziraat Bankası'nın vazifelerini yaptığına göre muamele ticaridir.

Kazım Beyefendi: Bu teşekkül Ticaret Kanununun istihdaf ettiği muameleleri ifa eden bir teşekkül değildir. Köylüyü asri ziraat vasıtalarıyla techiz etmek üzere teşkil edilmiştir. Ziraat Bankası'nın zirai mesailde bu teşekküllere yardım etmesi mahiyetini tebdil etmez, demeleriyle müzakerenin kifayeti kabul edilerek neticede;

Borçlu olduğu ileri sürülerek sekiz yüz lira miktarında üzüm mahsulüne müddeaaleyh Yukarı Kızılca Zürraı Kredi Kooperatifi tarafından vaz'ı yedle ödeme emri tebliğ edilmeksizin Tahsili Emval Kanununa tevfikan satışına kıyam edildiğinden bahsile müdahalenin meni ve mahsulünün bilistirdat tarafına teslimi talebinden ibaret olmasına ve bu kabil kooperatiflein ortakların zirai istihsallerine müteallik işlerini teshil ve lazım gelen krediyi temin maksadıyla teşkil olunduğu dosyada mevcut nizamname ve esas mukavelename hükümlerinden anlaşılmasına ve Ticaret Kanununun İkinci babının altıncı faslında ticari kooperatif şirketlerinden bahis olunması zirai olan işbu hadiseye ticari bir mahiyet izafe edemeyeceğine ve nizamnamenin on birinci maddesi mucibince kredi kooperatiflerinin yapacakları ikraz muameleleri ortakların amele ücretleri, tohumluk, gübre, edviye ve sair gibi kısa vadeli istihsal masraflarının temnine münhasır olmasına ve davanın mevzuunu teşkil eden muamele de nizamnamenin dördüncü ve onuncu maddelerinde bahis olunan muamelatı adiyeden bulunmasına binaen tetkikatı temyiziye icrası Ticaret Dairesi'nin vazifesinden hariç ve Üçüncü Hukuk Dairesi'ne ait olduğuna ekseriyetle karar verildi.


Full & Egal Universal Law Academy