Dairesi: Büyük Genel Kurul
Esas No: 1936/30
Karar No: 1936/33
Karar Tarihi: 13.01.1937

(6762 S. K. m. 21)

Dava: Ziraat Bankası tarafından zürraa yapılan ikraz muamelatının ticari olup olmadığı hususunda Temyiz Mahkemesi Ticaret Dairesi ile Dördüncü Hukuk Dairesi arasında hasıl olan içtihat ihtilafı üzerine 9.12.1936 gününde toplanan Heyeti Umumiyede hadise bir kerre de Birinci Reis İhsan Ezgü tarafından izah edildikten sonra söz alan:

Aza Şemsettin: - Dördüncü Hukuk Dairesi Ticaret Kanununun sarih hükümlerine istinat etmektedir. Ticaret Kanunu da bankacılığı mutlak olarak ticari saymaktadır.

Reis Kazım : - Ziraat Bankası mali bir müessesedir. Bir bankanın banka işinden gayri olarak gayri ticari bir muamele yapması, adının banka olması, işin de ticari olmasını istilzam etmez.

Banka muameleleri muayyendir. Ziraat Bankasının teşkili maksadı araştırılırsa görürüz ki memleketteki ziraatın terakki ve inkişafını temin maksadına matuftur.

340 tarihli Ziraat Bankası bütçe kanunu okudu. Bu müessese amme hizmetlerini ifa ile mükelleftir. arazi ferağ ve ifrağı da bu bankanın muameleleri meyanındadır. 1 Eylü 1926 tarihli Ziraat Bankası Nizamnamesi de noktai nazarımızı teyit eder mahiyettedir. Banka iki nevi muamele ile mükelleftir. Biri menafi ve maksadı teşekkülüne hadim muameleler, diğeri ziraatın inkişafını temin gayesine müncer muamelelerdir.

Reis Fuat Hulusi: - Muhterem reisin fikirlerinden ben de tenevvür ettim, yalnız bazı fikirlerine iştirak edemeyeceğim. Ziraat Bankası'nın esas tesisi malum. Ziraat Bankası bugün Devlet müessesesi değildir. Zirai kooperatif değildir. Bugün anonim şirketidir. Binaenaleyh tacirdir. O halde bir tacirin işini nasıl tetkik ediyorsak bunu da öyle görmemiz lazımdır. Devlet bile bu gibi işleri yaparsa onun bile ticari addedilmesi lazımdır. Ziraat Bankası hem kendi tacirdir ve hem de yaptığı muamele ticaridir. İkraz da banka muamelesidir. Muhtacı zürra deyince fakir bir adam demek değildir. Onun tarlası vardır, müteselsil kefil bulabilir. ancak paraya ihtiyacı vardır. O itibarla ticaridir. Bunu ayırmakta faide var mıdır? Maalesef yoktur, aksi sabit oluncaya kadar ticari olması lazımdır.

Reis Fevzi : - Dairemiz bir sene evvelisine kadar bu işleri tetkik ediyordu, bilahara heyet tebeddül etti. Ekseriyet bunun hilafına karar verdi. Bu muamelenin halli için Ticaret Kanununa gitmek lazımdır. Bütçe, Ziraat Bankası kanunları bunun hallinde esas olamaz. Ticaret Kanunu akitlerin sıfatını, kastını nazara aldıktan sonra ne sıfat ve ne de kasdü niyet nazara alınmaksızın sureti mutlakada ticari addedilen maddeler vardır. Bunlar meyanında banka muameleleri de mezkûrdur.

Osman Nuri: - Banka bu işi yaparken faiz aldığına göre sarraflık muamelesi yapıyor, binaenaleyh ticari olması lazımdır.

Şemsettin: - Bankanın vezaifi esasiyesi Ticaret Kanununun sarahaten zikrettiği ticaret muamelelerindendir.

Şefkati: - Bankanın zürradan faiz alması ticaret kastile değildir. Çalıştırdığı memurlarının ücretidir.

Reis Fuat Hulusi: - Kazanç maksadı ticaret kanununda kıstas değildir.

Reis Ali Himmet : - Ziraat Bankası kanun ve nizamlarile halledilmek lazımdır. Bir anonim şirketin iki iş yapmasına mani yoktur. Yaptığı muameleler ikrazdır. İkraz da ticari değildir. Çünkü zürraın ihtiyacını temin için yapılıyor. Mahyet itibarile de ticari değildir. Mülga ahkam zamanında dahi bunlar adi addolunurdu. - Zürraa yapılan ikraz ve ipotek muamelelerinin halli Kanunu Medeniye aittir. Ticaret Dairesi'nin içtihadı doğrudur.

Reis Sait: - Ziraat Bankaları son kanunla anonm şirketi oldu ve işlerini ikiye ayırdı, fakat muameleleri ticaridir. Zürraa ikrazı muameleleri ticariyedendir. Emniyet Sandığı emvali gayrimenkule ipotek edilmesi ve kıymetli eşya rehni suretile para ikraz ediyor. Ziraat Bankaları anonim şirketi de gayrimenkul teminat ile ve kefaleti müteselsile ile para ikraz eder, alatı ziraiye satar. Emlak Bankası bu muameleler ticari muamelelerdendir. Bankanın yaptığı ikraz kime olursa olsun muameleyi ticari olmaktan çıkaramaz.

Reis Kazım: - Ziraat Bankası banka kanunu mucibince amme hizmetini ifa eden bir müessesedir. Banka tacirdir, bunda tereddüde mahal yoktur. Yaptığı muamelenin adi olduğu sabit olursa buna da ticaridir demek doğru değildir. Ticari Mahiyetteki yapılan ikrazlardaki faiz başka adi ikrazlardaki faiz başkadır. Asıl nazara almamız lazım gelen nokta budur.

Biz buna banka muamelesidir demiyoruz. O halde ikraz meselesine gitmek lazım, onda da hilafına sarahat lazımdır. İşte kanunu mahsus bunu da tasrih etmiştir. Maksat zürraın ihtiyacını tehvindir. Emlak Bankası'nın yaptığı muamelenin ticari olması Ziraat Bankası'nın yaptığı muamelelerin de ticari olmasını icap ettirmez.

Şemsettin: - Reis Bay Himmetin banka nizamnamesinin on yedinci maddesinde mevzuubahis olan muamelelerin banka muamelesi olmadığı yolundaki mütalaasına iştirak edemem. Banka nizamnamei esasiyesinde vezaifini tasrih etmek mecburiyetindedir. Ticaret Kanununa uygun olarakbankanın teşkili için nizamnamesinde öyle bir şeyin yazılmış olması muameleyi ticari olmaktan çıkarmaz.

Reis Fuat Hulusi: - On yedinci maddesindeki zürraa ait işleri yaptığı gibi şu muameleleri dahi yapar, demesi bankanın yaptığı muameleleri tefrik etmeye imkân vermez.

Cevat: - Bankaların her muamelesi ticaridir. Belediyeler Bankası belediyelere yaptığı ikrazatta kastı ticaret gözetmediği halde bu muameleler dahi ticaridir, dediler.

Müzakere neticesinde:

Ticaret Dairesi'nin heyette izah olunan noktai nazarı, gerek 340 senesi Ziraat Bankası Bütçe Kanununa ve gerek, 1 Eylül 1926 tarihli Ziraat Bankası Nizamnamesine ve bilhassa mezkûr nizamnamenin on yedinci maddesine istinatla bankanın vezaifi esasiyesi zürraın ihtiyacını ve ziraatın inkişaf ve terakkisini temin ve zürraa akça ikraz ve sair ihtiyaçlarını tehvin ve bu suretle amme hizmetlerin iifadan ibaret gayri ticari muamelattan ve bu vezaifi esasiyesinden maada banka işlerini de görmekten ibaret olup ve son kısmın ticari olduğu merkezindedir. Dördüncü Hukuk Dairesi ise Ticaret Kanununun yirmi birinci maddesinde hususi ve umumi bankalar muamelatı akidin niyet ve maksadı nazarı itibare alınmayarak alelıtlak ticari muamelat meyanında zikr ve tasrih edilmekte ve mezkûr nizamnamei esasınin ikinci maddesi mucibince bankanın unvanı da Türkiye Ziraat Bankası Anonim Şirketi bulunmakta olduğu cihetle nizamnamei esasi ile muayyen olan bankanın vezaif ve muamelatını, hilafına kanunda bir sarahat olmadıkça ticari addetmek zaruri olduğunu ileri sürmektedir. Filhakika Ziraat Bankası kanunu mahsusla teşekkül ve nizamnamei esasisi ile mahiyeti hukukiyesi taayyün etmiş bir anonim şirkettir. Türkiye Ziraat Bankası Anonim Şirketi nizamnamei esasinin on yedinci maddesinde yazılı tahsisen zürra ile olan muamelatını ve on sekizinci maddesi mucibince alelûmum banka işlerini Ticaret Kanununun yirmi birinci maddesinin altıncı bendi sarahatına göre ticari addetmemeğe ve bu sarahat karşısında mezûr on yedinci maddede yazılı zürra ile olan muamelatını adi olarak tefrik ve kabul eylemeğe imkân görülememiş olduğu gibi mezkûr on yedinci maddede yazılı muamelatın kâffesi Ticaret Kanunu noktasından banka için ticari olduğunda şüphe bulunmadığından bu bakımdan Ticaret Kanununun yirmi birinci maddesindeki sarahattan sarfınazar olunsa dahi mezkûr kanunun yirmi üçüncü maddesine dayanarak bu muamelat hakkında dahi Ticaret Kanunu hükümlerinin tatbiki lazım gelmektedir. Bu kanuni sarahatlar ve mucip sebepler karşısında banka vezaifi esasiyesinin zürraın ihtiyacını ve ziraatın ve iktisadı zirainin inkişafını temin etmekten ibaret olması mezkûr muamelatı ticari olmaktan çıkaramaz. Binaenaleyh Türkiye Ziraat Bankası Anonim Şirketi nizamnamei esasisinin on yedinci maddesinde yazılı işler dahi banka muamelatından olmak ve banka için de ticari blunmak itibarile muamelatı ticariyeden olduğuna ekseriyetle karar verildi.


Full & Egal Universal Law Academy