Dairesi: Büyük Genel Kurul
Esas No: 1966/13
Karar No: 1967/4
Karar Tarihi: 05.06.1967

(5383 S. K. m. 56, 57, 90, 92, 97, 106, 107, 129)

T.C. Devlet Demiryolları 7. işletme Müdürlüğü Hukuk Müşaviri Avukat Sami Alaçam tarafından 3/4/1963 tarihinde Yargıtay Birinci Başkanlığına verilen dilekçede, TCDD. nın, gümrüklü eşyanın muhafazasına mahsus ambar ve ardiyelerinde bekletilen ve kanuni süresi içinde çekilmemesi sebebiyle gümrük idaresince tasfiyeye tabi tutularak satılan eşyanın satış bedelinin ardiye ücretini karşılamaması halinde aradaki farkı umumi hükümlere göre eşya sahibinden isteyebilip isteyemeyeceği hususunda Yargıtay Ticaret Dairesinin 15/11/1955 ve 25/12/1962 tarihli kararları arasında içtihat aykırılığı bulunduğu ileri sürülmüş, aykırılığın içtihadı birleştirme yoluyla giderilmesi istenmiş, dilekçe ve sözü edilen daire ilamları Birinci Başkanlık tarafından Yargıtay içtihadı Birleştirme Hukuk Kısmı Genel Kuruluna tevdi edilmiştir. Bu kurulca dairenin her iki kararı arasında birbirini tutmazlık bulunduğu cihetle içtihadın birleştirilmesi gerektiğine oyçokluğuyla karar verildikten sonra işin esasına geçildi:

1- Yargıtay Ticaret Dairesinin 15/11/1955 tarih ve 6437/ 7435 sayılı ilk ilamında (5383 sayılı Gümrük Kanununun 92 inci maddesine göre işletmeler bu maddede yazılı şartlar dairesinde antrepo açabileceklerdir. Kanunda, bu antrepolarda kalan eşyanın ardiye ücretlerinden dolayı sahiplerine müracaatı ve ardiye sahiplerinin hususi mevzuata göre tahakkuk eden ücretlere müteallik mütalebe haklarını bertaraf eden bir hüküm mevcut olmadığı gibi, 90 inci maddede gümrüklü eşya ardiyelerindeki malların ardiye ücretlerinden bahsedilmeyerek bunların yalnız gümrük vergisi ve para cezalarından dolayı teminat olduğu zikredildikten sonra bilhassa 106 inci maddesinde işletmelerle eşya sahipleri arasında ardiyecilik münasebetlerinde umumi hükümlerin uygulanacağı tasrih edilmiştir. Kanunun 129 uncu maddesinde aranmaması lazım gelen meblağın davacı işletmenin özel mevzuatına göre talep hakkı bulunan, ücretler olmayıp. Gümrük idaresine ait gümrük vergisiyle sair vergiler bulunduğu hadisenin mahiyeti, alakalı kanun maddelerinin topluca ve birlikte tetkikinden anlaşıldığı, bu itibarla davacının istediği meblağın miktar bakımından tahkiki ile elde edilecek sonuca göre hüküm verilmek gerekirken aksine yazılı düşüncelerle davanın reddine karar verilmesi doğru olmadığı) gerekçesiyle hüküm bozulmuştur.

Ticaret Dairesinin 25/12/1962 tarih ve 2522/4524 sayılı ikinci ilamında ise 5383 sayılı Gümrük Kanununun 92 inci maddesi davacı Devlet Demiryollarının antrepo açabileceğini belirtmiş ve kanunun bu hükmüne dayanılarak dava konusu çimentoların konulduğu antrepo ve sundurma gümrük işleminin de yapılmasını temin için açılmıştır. Ayrıca, 4301 sayılı Kanunun 7/c maddesi bilhassa İskenderun limanı için Devlet Demiryollarına gümrük muamelesine tabi eşyanın konulmasına mahsus ambar ve sundurmalar tesis ve işletilmesi vazifesini inhisar şeklinde yüklemiştir. Bu duruma göre davacı idarenin açmış olduğu antrepo ve buna bağlı sundurma tamamen gümrük idaresi rejimine tabi olmak gerekir.

Gümrük idarelerine gelen mallar üzerindeki her türlü vergi, resim ve ambar ücretlerinin malı takip edeceği ve hatta bunlara karşı mal sahibinin terk hakkı bulunduğu gümrük rejimi ve Gümrük Kanununun 90 ve 129 uncu maddeleri hükmü iktizasından bulunduğu) gerekçesiyle ve içtihadı birleştirme konusu teşkil etmeyen sair sebeplerle, ardiyecilik ücretinin tahsiline ilişkin hüküm bozulmuştur.

Ticaret Dairesinin sözü geçen kararlarında belirtilen esaslara göre ihtilaf Devlet Demiryolları İşletmesinin gümrüklü eşyanın muhafazasına mahsus ardiyelerinde bekletilen ve süresinde gümrük resmi ödenerek çekilmemesi sebebiyle gümrük idaresince, Gümrük Kanununa tevfikan, satılan eşyanın elde edilen satış bedelinin ardiye ücretini karşılamaması halinde Devlet Demiryolları İşletmesinin ardiye ücretini umumi hükümlere göre ve kendi tarifeleri gereğince eşya sahibinden isteyebilecek midir, yoksa, bu ardiye ücreti eşyanın bedeliyle mahdut olup onu takip mi edecektir? şeklinde ortaya çıkmaktadır.

2- Ticaret Dairesinin 25/2/1962 tarihli ikinci kararında (gümrük idarelerine gelen mallar üzerindeki her türlü vergi, resim ve ambar ücretlerinin malı takip edeceği esası kabul edilmiş ve buna, mal sahibinin terk hakkı bulunması, gümrük rejimi ve Gümrük Kanununun 90 ve 129 üncü maddeleri dayanarak olarak gösterilmiştir. Hâlbuki:

a) Kararda istinat edilen Gümrük Kanununun 90 inci maddesinde, ardiye ücretleri için açık bir hüküm sevkedilmemiştir. Bu madde gümrük denetlemesi altında bulunan yerlerdeki eşyaya ait gümrük vergisi ve para cezalarına ilişkin (bulunmaktadır.

Gümrük Kanununun 129 uncu maddesi ise: müddetinde gümrük resmi ödenmediğinden dolayı gümrük idaresince satılan eşya bedelinin bu maddede sayılan beş grup alacak arasında nasıl taksim edileceğini göstermekte ve sayılan alacaklardan yalnız 5 inci bentteki para cezaları hakkında (satış bedeliyle karşılanamadığı takdirde ayrıca kovuşturma yapılır) denildiği halde diğer alacaklar için böyle bir