Bilirkişinin Reddi Talebi Dilekçesi, Ceza
Aşağıdaki bilgilendirmeler tüm konuları eksiksiz içermez. Hukukçuya hatırlatıcı niteliğindeki konuları içerir ve araştırıldıktan sonra dilekçeye uygulanmalıdır.
Devamını Gör

“Tebrikler! Dilekçenizin tamamını kontrol ettiniz.

  • Bilirkişinin Reddi Talebi 
  • Talep Sonucu
  • Ekler

CEZA MUHAKEMESİ HUKUKUNDA BİLİRKİŞİNİN REDDİ



Ceza muhakemesi, maddi gerçeğe ulaşmayı hedeflerken çeşitli delil vasıtalarından yararlanır. Bu vasıtalardan biri de bilirkişiliktir. Özel ve teknik bilgiyi gerektiren durumlarda, hâkim veya mahkemenin veya Cumhuriyet savcısının başvurduğu bilirkişiler, adil bir yargılamanın tesisinde önemli bir role sahiptirler. Ancak, bilirkişinin de tıpkı hâkim gibi tarafsız olması beklenir. Tarafsızlığından şüphe duyulmasını haklı kılacak sebeplerin varlığı halinde, bilirkişinin reddedilmesi mümkündür. Bu makalede, Türk Ceza Muhakemesi Hukuku bağlamında bilirkişinin reddi kurumu, hukuki dayanakları, sebepleri, usulü ve bu konudaki önemli hususlar ayrıntılı olarak incelenecektir.



1. BİLİRKİŞİLİK KURUMU VE CEZA MUHAKEMESİNDEKİ YERİ


Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) m. 62 uyarınca, çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına re'sen, Cumhuriyet savcısının, katılanın, vekilinin, şüphelinin veya sanığın, müdafiinin veya kanunî temsilcinin istemi üzerine karar verilebilir. Ancak, genel bilgi veya tecrübeyle ya da hâkimlik mesleğinin gerektirdiği hukukî bilgiyle çözümlenmesi mümkün olan konularda bilirkişiye başvurulamaz. Bilirkişiler, sahip oldukları özel uzmanlık bilgisiyle dosyaya katkıda bulunarak, muhakeme makamlarının sağlıklı bir karar vermesine yardımcı olurlar. Bu nedenle, bilirkişinin sunduğu rapor veya mütalaa, takdiri delil niteliğinde olmakla birlikte, yargılamanın seyri üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilir.   



2. BİLİRKİŞİNİN REDDİ MÜESSESESİ VE HUKUKİ DAYANAĞI


Adil yargılanma hakkının temel unsurlarından biri, yargılamanın tarafsız ve bağımsız bir mahkeme tarafından yapılmasıdır. Bu ilke, sadece hâkimler için değil, yargılama sürecine katkıda bulunan ve kararı etkileyebilecek diğer aktörler için de geçerlidir. Bilirkişiler, teknik bilgileriyle dosyaya ışık tutarken, tarafsızlıklarını korumak zorundadırlar. Tarafsızlığından şüphe duyulan bir bilirkişinin hazırlayacağı raporun veya vereceği mütalaanın, adil yargılanma ilkesini zedeleyeceği açıktır.


Bu nedenle kanun koyucu, bilirkişinin tarafsızlığını güvence altına almak amacıyla ret mekanizmasını öngörmüştür. Bilirkişinin reddi konusundaki temel düzenleme CMK m. 69'da yer almaktadır. Bu maddeye göre:

a. Hâkimin reddini gerektiren sebepler, bilirkişi hakkında da geçerlidir (CMK m. 69/1-a).

b. Cumhuriyet savcısı, katılan, vekili, şüpheli veya sanık, müdafii veya kanunî temsilci, ret hakkını kullanabilirler (CMK m. 69/2).

c. Ret istemini incelemeye yetkili merci, bilirkişiyi görevlendiren hâkim veya mahkemedir (CMK m. 69/3).


Görüldüğü üzere, CMK, bilirkişinin reddi sebeplerini ayrıca saymak yerine, hâkimin reddi sebeplerine atıf yapmaktadır (Madde 1). Bu durum, bilirkişinin de en az hâkim kadar tarafsız olması gerektiği düşüncesinin bir yansımasıdır.



3. BİLİRKİŞİNİN REDDİ SEBEPLERİ


CMK m. 69'un atfı nedeniyle, bilirkişinin reddi sebepleri, esasen CMK m. 22 ve m. 24'te düzenlenen hâkimin davaya bakamayacağı hâller (yasaklılık) ve hâkimin reddi sebepleridir.


a. Yasaklılık Halleri (CMK m. 22 Atfıyla): Aşağıdaki durumlarda bilirkişi, tıpkı hâkim gibi, görev yapmaktan yasaklıdır ve bu durumlar aynı zamanda birer ret sebebidir (Madde 3):

i. Suçtan kendisi zarar görmüşse.

ii. Sonradan kalksa bile şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında evlilik, vesayet veya kayyımlık ilişkisi bulunmuşsa.

iii. Şüpheli, sanık veya mağdurun kan veya kayın hısımlığından üstsoy veya altsoyundan biri ise.

iv. Şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında evlât edinme bağlantısı varsa.

v. Şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında üçüncü derece dahil kan hısımlığı varsa.

vi. Evlilik sona ermiş olsa bile, şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında ikinci derece dahil kayın hısımlığı varsa.

vii. Aynı davada Cumhuriyet savcılığı, adlî kolluk görevi, şüpheli veya sanık müdafiliği veya mağdur vekilliği yapmışsa.

viii. Aynı davada tanık veya bilirkişi sıfatıyla dinlenmişse (Ancak burada kastedilen, aynı konuda tekrar bilirkişilik yapma yasağı değil, örneğin daha önce tanık olarak dinlenmiş birinin aynı dosyada bilirkişi olarak görevlendirilmesi durumudur).   


b. Tarafsızlığı Şüpheye Düşüren Sebepler (CMK m. 24/1 Atfıyla): Hâkimin tarafsızlığını şüpheye düşürecek diğer sebeplerden dolayı da reddi istenebileceği gibi (CMK m. 24/1), aynı ilke bilirkişi için de geçerlidir (Madde 5). Bu, yukarıda sayılan özel ve kesin sebeplerin dışında, somut olayın özelliklerine göre bilirkişinin objektif davranamayacağı yönünde haklı bir şüphe uyandıran her türlü durumun ret sebebi olabileceği anlamına gelir. Örneğin:

i. Bilirkişinin taraflardan biriyle veya vekiliyle arasında husumet bulunması.

ii. Bilirkişinin dava konusu olay veya taraflarla ilgili olarak önceden kamuoyuna yansımış veya özel olarak bir görüş beyan etmiş olması.

iii. Bilirkişinin taraflardan biriyle sıkı dostluk veya iş ilişkisi içinde olması.

iv. Bilirkişinin incelediği konuyla ilgili olarak daha önce farklı bir dosyada veya platformda kesin ve aksi yönde bir kanaat belirtmiş olması.

v. Bilirkişinin atanma şekli veya süreciyle ilgili olarak tarafsızlığını zedeleyecek şüphelerin ortaya çıkması.


Bu genel ret sebebinin ileri sürülebilmesi için, soyut kuşkular yeterli olmayıp, tarafsızlığın şüpheye düştüğünü gösteren somut olgu ve delillerin ortaya konulması gerekir (Madde 6).



4. BİLİRKİŞİNİN REDDİ USULÜ


Bilirkişinin reddi talebi belirli bir usule tabidir. CMK m. 69, bu usul konusunda da büyük ölçüde hâkimin reddi usulüne (CMK m. 24 vd.) atıf yapmaktadır.


a. Ret Talebinde Bulunabilecek Kişiler: CMK m. 69/2 uyarınca Cumhuriyet savcısı, katılan, vekili, şüpheli veya sanık, müdafii veya kanunî temsilci bilirkişinin reddi talebinde bulunabilir.


b. Ret Talebinin Zamanı: CMK m. 25, hâkimin reddi isteminin süresini düzenlemektedir. Bu hüküm kıyasen bilirkişi için de uygulanır. Buna göre:

i. Ret sebebi, istemde bulunan tarafça biliniyorsa, en geç bilirkişi raporunu vermeden veya oyunu bildirmeden önce talep edilmelidir.

ii. Ret sebebi sonradan öğrenilmişse, öğrenme tarihinden itibaren yedi gün içinde talepte bulunulmalıdır. Bu durumda, bilirkişi raporunu vermiş olsa dahi ret talebi ileri sürülebilir, ancak bu durumun mahkemece kabulü, sebebin öğrenilmesindeki gecikmenin haklı nedene dayanmasına bağlı olabilir.


c. Ret Talebinin Şekli ve İçeriği: Ret talebi, bilirkişiyi görevlendiren hâkim veya mahkemeye verilecek bir dilekçe ile yapılır (İşbu Dilekçe bu amaca hizmet etmektedir). Dilekçede:

i. Reddi istenen bilirkişinin kimliği (Adı, soyadı, sicil numarası vb.) belirtilmelidir (Madde 9).

ii. Ret sebebi veya sebepleri açıkça gösterilmelidir. Hangi yasal sebebe (CMK m. 22'deki haller veya m. 24'teki genel tarafsızlığı şüpheye düşüren sebep) dayanıldığı belirtilmelidir (Madde 6).

iii. İleri sürülen ret sebeplerini haklı kılan olgular ve deliller açıklanmalı ve varsa eklenmelidir (Madde 10).

iv. Talep sonucu net bir şekilde ifade edilmelidir (Bilirkişinin reddine ve yerine başka bir bilirkişi atanmasına karar verilmesi gibi) (Madde 9).


d. Ret Talebini İnceleyecek Merci: CMK m. 69/3 uyarınca, ret istemini incelemeye yetkili merci, bilirkişiyi atayan hâkim veya mahkemedir. Örneğin, soruşturma aşamasında Sulh Ceza Hâkimi tarafından atanan bilirkişinin reddini Sulh Ceza Hâkimi, kovuşturma aşamasında mahkeme tarafından atanan bilirkişinin reddini ise ilgili mahkeme inceler.


e. İnceleme Usulü ve Karar: Ret talebi üzerine, merci (hâkim veya mahkeme), talebi ve dayanaklarını inceler. Gerekli görürse, ret talebinde bulunan tarafı ve hakkında ret talebinde bulunulan bilirkişiyi dinleyebilir (CMK m. 27). Merci, talebin kabulüne veya reddine karar verir.

i. Kabul Kararı: Ret talebi kabul edilirse, reddedilen bilirkişi görevden alınır ve yerine yeni bir bilirkişi atanır (Madde 9). Reddedilen bilirkişinin o ana kadar yapmış olduğu işlemler geçersiz sayılır (CMK m. 31/1).

ii. Ret Kararı: Ret talebi reddedilirse, bilirkişi görevine devam eder.


f. Karara Karşı Kanun Yolu: Bilirkişinin reddi talebinin kabulüne ilişkin kararlar kesindir. Ancak, ret talebinin geri çevrilmesine (reddine) ilişkin kararlara karşı itiraz kanun yoluna başvurulabilir (CMK m. 31/2 atfıyla CMK m. 267 vd.). Ancak, bu itirazın yargılamayı durdurmayacağı ve genellikle esas hükümle birlikte temyiz veya istinaf incelemesinde değerlendirileceği uygulamada görülmektedir.



5. İŞBU DİLEKÇE ÖZELİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN DAVA UNSURLARI


Bilirkişinin reddi talebinin başarıya ulaşabilmesi için, usulüne uygun hazırlanmış bir dilekçe ile somut ve hukuken geçerli gerekçelerin sunulması elzemdir. Bu bağlamda, bir ret talebi dilekçesi hazırlanırken şu unsurlara özellikle dikkat edilmelidir:


a. Ret Sebebinin Somutlaştırılması: Dilekçede, bilirkişinin reddini gerektiren sebebin ne olduğu açık ve net bir şekilde ortaya konulmalıdır. Sadece genel ifadelerle "tarafsızlığından şüphe duyulduğu" belirtilmesi yeterli değildir (Madde 6'daki boş bırakılan kısım bu somutlaştırmanın yapılacağı yerdir). Hangi yasal sebebe (CMK m. 22 veya m. 24/1) dayanıldığı ve bu sebebi oluşturan somut olayların (örneğin, bilirkişi ile sanık arasındaki önceden gelen husumetin ne zaman ve nasıl ortaya çıktığı, bilirkişinin hangi beyanıyla tarafsızlığını yitirdiği vb.) ayrıntılı olarak açıklanması gerekir.


b. Delillerin Sunulması: İleri sürülen ret sebebini ispata yarayacak delillerin dilekçeye eklenmesi veya nerede bulunuyorsa belirtilmesi büyük önem taşır (Madde 10). Ret talebi soyut iddialara değil, somut delillere (tanık beyanları, belgeler, yazışmalar, ses kayıtları vb.) dayandırılmalıdır. Deliller sunulmadan yapılan bir ret talebinin kabul görme olasılığı düşüktür.


c. Süresinde Talepte Bulunma: Ret talebinin CMK m. 25'te (kıyasen) belirtilen süreler içinde yapılmasına özen gösterilmelidir. Süresinden sonra yapılan veya sebebi sonradan öğrenilmesine rağmen makul sürede ileri sürülmeyen taleplerin reddedilme riski bulunmaktadır. Dilekçede, ret sebebinin ne zaman öğrenildiği ve süresinde talepte bulunulduğu hususuna da değinilebilir.



SONUÇ


Ceza muhakemesinde bilirkişinin reddi, adil yargılanma hakkının ve delillerin objektif bir şekilde değerlendirilmesi ilkesinin önemli bir güvencesidir. Bilirkişilerin sahip oldukları teknik bilgi ne kadar önemli olsa da, bu bilginin tarafsız bir bakış açısıyla sunulması esastır. CMK m. 69 ve atıfta bulunduğu hükümler, tarafsızlığından haklı sebeplerle şüphe duyulan bilirkişilerin yargılama sürecinden çıkarılmasına olanak tanımaktadır. Ancak bu hakkın etkili bir şekilde kullanılabilmesi, ret talebinin usulüne uygun olarak, somut gerekçelere ve delillere dayandırılarak, süresi içinde ileri sürülmesine bağlıdır.



T.C.

...

 ... CEZA MAHKEMESİNE



ESAS NO                            :  / 



SANIK                                 : 


 

MÜDAFİ                              : Av. 



KONU                                  : Bilirkişinin reddi talebidir.



AÇIKLAMALAR               : 


1. Ceza Muhakemesi Kanunu'nun da bilirkişinin reddi sebepleri ayrı ayrı sayılmamış olmakla beraber, CMK Md.69'da "Hakimin reddini gerektiren sebepler, bilirkişi hakkında da geçerlidir." hükmüne yer verilmiştir. Hakimler için düzenlenmiş olan aşağıdaki yasaklılık sebepleri bilirkişiler içinde geçerli olacaktır:


  • Suçtan kendisi zarar görmüşse, 
  • Sonradan kalksa bile şüph
Devamını Gör