- İtirazın İptali Talebi
- İhtiyati Tedbir
- İhtiyati Haciz
- Adli Yardım
- Talep Sonucu
- Delil Listesi
KİRA ALACAĞINA İLİŞKİN TAKİBE YAPILAN İTİRAZIN İPTALİ DAVASI: HUKUKİ ÇERÇEVE VE DEĞERLENDİRMELER
Türk hukuk sisteminde alacakların tahsili amacıyla başvurulan icra takibi yolları, borçlunun itirazı ile durabilmektedir. Özellikle kira ilişkilerinden kaynaklanan alacaklar için başlatılan ilamsız icra takiplerine borçlu tarafından itiraz edilmesi halinde, alacaklının takibe devam edebilmesi için başvurabileceği hukuki yollardan biri itirazın iptali davasıdır. Bu makalede, kira alacağına ilişkin icra takibine yapılan itirazın iptali davasının hukuki niteliği, koşulları, ilgili mevzuat hükümleri ve uygulamadaki önemli noktalar, işbu Dilekçe'de yer alan hususlar çerçevesinde incelenecektir.
1. İTİRAZIN İPTALİ DAVASININ HUKUKİ NİTELİĞİ VE KİRA ALACAKLARI BAKIMINDAN ÖZELLİKLERİ
İtirazın iptali davası, 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu'nun (İİK) 67. maddesinde düzenlenen, alacaklının, borçlunun ilamsız icra takibine yaptığı itirazın haksız olduğunu ve alacağın varlığını ispat ederek takibin devamını sağlamayı amaçlayan bir eda davasıdır. Bu dava, genel mahkemelerde görülür ve maddi hukuk kurallarına göre alacağın var olup olmadığını tespit eder.
Kira alacakları bakımından itirazın iptali davası, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu (TBK) kapsamında kurulan kira sözleşmesinden doğan ve ödenmeyen kira bedellerinin tahsili amacıyla başlatılan icra takibine (genellikle genel haciz yoluyla takip) yapılan itiraz üzerine açılır (İşbu Dilekçe, Konu). Davacı (kiralayan), kira ilişkisinin varlığını, kira bedelini ve bu bedelin ödenmediğini ispatlayarak, borçlu kiracının itirazının iptalini ve takibin devamını talep eder (İşbu Dilekçe, Madde II.1, II.2, II.3). Bu dava, aynı zamanda borçlunun haksız itirazı nedeniyle alacağın tahsilinin gecikmesinden kaynaklanan zararların tazmini (icra inkar tazminatı) talebini de içerebilir (İşbu Dilekçe, Madde II.4, IV.7, Talep 8).
2. DAVANIN KOŞULLARI VE UNSURLARI
Kira alacağına ilişkin itirazın iptali davasının açılabilmesi ve başarıyla sonuçlanabilmesi için belirli koşulların varlığı aranır:
a. Geçerli Bir İlamsız İcra Takibi: Öncelikle, alacaklı tarafından borçlu aleyhine usulüne uygun olarak başlatılmış ve borçluya ödeme emri tebliğ edilmiş geçerli bir ilamsız icra takibinin bulunması gerekir (İşbu Dilekçe, Madde II.3, Delil 9).
b. Borçlunun Süresi İçinde Yapılmış Geçerli İtirazı: Borçlunun, ödeme emrinin tebliğinden itibaren İİK'da öngörülen yasal süre (genellikle 7 gün – İİK md. 62) içinde icra dairesine başvurarak borca, faize, imzaya veya yetkiye itiraz etmiş olması ve bu itirazla takibin durmuş olması şarttır (İşbu Dilekçe, Madde II.4, III.A, III.B, IV.4). Dilekçede, borçlunun süresinde itiraz etmediği ve takibin kesinleştiği yönünde bir ifade bulunmaktadır (Madde III.C.1), ancak davanın konusunun itirazın iptali olması, aslında süresinde bir itirazın varlığını ve bu itiraz nedeniyle takibin durduğunu ima etmektedir. Bu çelişkinin dava sürecinde netleştirilmesi gerekir; zira takip kesinleşmişse itirazın iptali davasına gerek kalmaz. Eğer itiraz süresinde yapılmış ve takip durmuş ise dava şartı sağlanmış olur.
c. Davanın Süresinde Açılması: Alacaklı, borçlunun itirazının kendisine tebliğinden (veya öğrenmesinden) itibaren bir (1) yıl içinde itirazın iptali davasını açmalıdır (İİK md. 67/1). Bu süre hak düşürücü niteliktedir.
d. Hukuki Yarar: Davacının, itirazın iptalini istemekte güncel ve korunmaya değer bir hukuki yararının bulunması gerekir. Takip durduğu için alacağını tahsil edemeyen alacaklının hukuki yararı mevcuttur.
e. Alacağın Varlığının İspatı: Davacı kiralayan, dava konusu kira alacağının varlığını ve miktarını Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) hükümlerine göre ispat etmekle yükümlüdür (İşbu Dilekçe, Madde IV.1, IV.2). Bu kapsamda kira sözleşmesi, ödenmeyen aylara ilişkin kayıtlar gibi deliller sunulur (İşbu Dilekçe, Delil 10, 11).
f. Görevli ve Yetkili Mahkeme: Kira ilişkisinden kaynaklanan uyuşmazlıklarda görevli mahkeme kural olarak Sulh Hukuk Mahkemesidir (HMK md. 4/1-a). Yetkili mahkeme ise HMK'daki genel (md. 6 - davalının yerleşim yeri) ve özel yetki kurallarına (md. 10 - sözleşmenin ifa yeri olan kiralananın bulunduğu yer veya İİK md. 50 uyarınca takibin yapıldığı yer icra dairesinin bulunduğu yer mahkemesi) göre belirlenir. İşbu Dilekçe, Sulh Hukuk Mahkemesi'ne hitaben yazılmış ve yetki itirazına karşı argümanlar sunulmuştur (Madde III.B).
3. İLGİLİ MEVZUAT HÜKÜMLERİ
Kira alacağına ilişkin itirazın iptali davalarında temel alınan mevzuat hükümleri şunlardır:
a. İcra ve İflas Kanunu (İİK - Kanun No: 2004):
* Madde 67: İtirazın iptali davasının açılma koşulları, süresi, yargılama usulü ve sonuçları (icra inkar tazminatı dahil).
* Madde 62: İlamsız takipte itiraz usulü ve süresi.
* Madde 50: Para borçlarının takibinde yetkili icra dairesi (HMK'ya atıf yapar).
* Madde 257 vd.: İhtiyati haciz koşulları ve usulü.
b. Türk Borçlar Kanunu (TBK - Kanun No: 6098):
* Madde 299: Kira sözleşmesinin tanımı ve unsurları.
* Madde 313: Kiracının kira bedelini ödeme borcu.
* Madde 314: Kira bedelinin ödenme zamanı.
* Madde 315: Kiracının temerrüdü ve sonuçları (ihtar süresi ve fesih hakkı - bu dava özelinde temerrüt faizi açısından önemlidir).
* Madde 120: Temerrüt faizi oranı (yasal faiz veya sözleşmesel faiz).
* Madde 147/1: Kira bedelleri için beş yıllık zamanaşımı süresi (İşbu Dilekçe, Madde III.A.1).
c. Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK - Kanun No: 6100):
* Madde 4/1-a: Sulh Hukuk Mahkemelerinin görev alanı (kira ilişkisinden doğan alacak davaları dahil).
* Madde 6: Genel yetkili mahkeme (davalının yerleşim yeri).
* Madde 10: Sözleşmeden doğan davalarda yetki (sözleşmenin ifa edileceği yer).
* Madde 119: Dava dilekçesinin içeriği.
* Madde 190: İspat yükü kuralı.
* Madde 192 vd.: Deliller (belge, tanık, bilirkişi, keşif, yemin, uzman görüşü - İşbu Dilekçe, Delil Listesi).
* Madde 334 vd.: Adli yardım koşulları ve usulü (İşbu Dilekçe, Madde VII).
* Madde 389 vd.: İhtiyati tedbir koşulları ve usulü (İşbu Dilekçe, Madde V).
4. DAVA SÜRECİ VE İSPAT YÜKÜ
İtirazın iptali davası, HMK'da düzenlenen yazılı yargılama usulüne tabidir. Süreç genel hatlarıyla şu şekilde işler:
a. Dava Dilekçesi: Davacı, HMK md. 119'a uygun olarak hazırladığı dava dilekçesini görevli ve yetkili mahkemeye sunar. Dilekçede taraflar, dava konusu, vakıalar, hukuki sebepler, deliller ve talep sonucu açıkça belirtilir (İşbu Dilekçe).
b. Cevap Dilekçesi: Davalı (borçlu), dava dilekçesinin tebliğinden itibaren iki hafta içinde cevap dilekçesini sunarak savunmalarını ve delillerini bildirir. İcra takibindeki itirazlarıyla bağlı olup olmadığı tartışmalı olmakla birlikte, genellikle bu itirazlarını genişletebilir veya yeni savunmalar ileri sürebilir.
c. Dilekçelerin Değişimi (Cevaba Cevap ve İkinci Cevap): Taraflar karşılıklı olarak birer kez daha dilekçe sunabilirler.
d. Ön İnceleme: Mahkeme, dilekçeler aşaması tamamlandıktan sonra ön inceleme duruşması yapar. Burada dava şartları, ilk itirazlar incelenir, uyuşmazlık konuları tam olarak belirlenir ve taraflar sulhe teşvik edilir.
e. Tahkikat: Uyuşmazlık konularının aydınlatılması için deliller toplanır (tanık dinlenmesi, bilirkişi incelemesi, keşif yapılması, belgelerin celbi vb.) (İşbu Dilekçe, Delil Listesi).
f. İspat Yükü: HMK md. 190 uyarınca, kural olarak herkes iddiasını ispatla yükümlüdür.
* Davacı (Kiralayan): Kira sözleşmesinin varlığını ve kararlaştırılan aylık kira bedelini ispatlamalıdır (İşbu Dilekçe, Madde IV.1). Yazılı kira sözleşmesi (Delil 10) bu konuda en önemli delildir.
* Davalı (Kiracı): Kira ilişkisini veya bedeli kabul edip ödediğini iddia ediyorsa, ödemeyi ispatlamalıdır (İşbu Dilekçe, Madde IV.1). Ayrıca borcun sona erdiğini (ibra, takas vb.) veya muaccel olmadığını, zamanaşımına uğradığını (Madde III.A), takibin veya mahkemenin yetkisiz olduğunu (Madde III.B) veya sözleşmedeki imzanın sahte olduğunu (Madde IV.4) iddia ediyorsa, bu iddialarını ispatlamalıdır.
g. Sözlü Yargılama ve Hüküm: Tahkikat tamamlandıktan sonra sözlü yargılama yapılır ve mahkeme nihai kararını verir. Kararda, itirazın iptaline veya davanın reddine, talep edilmişse icra inkar tazminatına, yargılama giderlerine ve vekalet ücretine hükmedilir (İşbu Dilekçe, Talep Sonucu).
5. İŞBU DİLEKÇEDE İLERİ SÜRÜLEN TALEP VE ARGÜMANLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ
İşbu Dilekçe incelendiğinde, itirazın iptali davasının temel unsurlarına ve taleplerine yer verildiği görülmektedir:
a. Kira İlişkisi ve Alacak İddiası: Kira sözleşmesine (Madde II.1, IV.5, Delil 10) ve ödenmeyen kira bedeline (Madde II.2, II.3) dayanılmaktadır. İspat yükünün davacıda olduğu belirtilmiş (Madde IV.1) ve bu yükün yerine getirildiği iddia edilmiştir (Madde IV.2).
b. İtirazların Reddi Talebi: Davalının borca (Madde II.4), zamanaşımına (Madde III.A), yetkiye (Madde III.B), faize (Madde IV.3) ve imzaya (Madde IV.4) yönelik itirazlarının haksız olduğu ileri sürülerek iptali talep edilmektedir (Talep 6). Özellikle imza inkarına karşı tanık ve bilirkişi delillerine dayanılacağı belirtilmiştir (Madde IV.6, IV.8, Delil 1, 2).
c. Faiz Talebi: Takipte talep edilen faiz oranlarının yasal dayanağı olduğu savunulmuştur (Madde IV.3). Temerrüt faizi, TBK md. 120 çerçevesinde talep edilebilir.
d. İcra İnkar Tazminatı: Davalının itirazının haksız ve kötü niyetli olduğu iddiasıyla İİK md. 67/2 uyarınca %20'den az olmamak üzere icra inkar tazminatı talep edilmektedir (Madde II.4, IV.7, Talep 8). Bu tazminata hükmedilebilmesi için alacağın likit (belirlenebilir) olması ve itirazın haksızlığının yargılama sonunda anlaşılması gerekir. Kira alacakları genellikle likit kabul edilir.
e. Geçici Hukuki Korumalar: Alacağın tahsilini güvence altına almak amacıyla ihtiyati tedbir (HMK md. 389 vd.) ve ihtiyati haciz (İİK md. 257 vd.) talep edilmektedir (Madde V, VI, Talep 4, 5). Bu taleplerin kabulü için kanunda aranan şartların (örneğin, hakkın elde edilmesinin zorlaşacağı veya gecikme tehlikesi) varlığının mahkemece değerlendirilmesi gerekir.
f. Adli Yardım: Davacının yargılama giderlerini karşılama gücü olmadığı belirtilerek adli yardım talep edilmiştir (Madde VII, Talep 2). HMK md. 334 vd. uyarınca gerekli belgelerle bu durumun ispatı halinde talep kabul edilebilir.
g. Deliller: Dava dilekçesinde tanık, bilirkişi, keşif, yemin, uzman görüşü, isticvap, mevzuat ve içtihatlar, vekaletname, icra dosyası, kira sözleşmesi ve banka kayıtları gibi çeşitli delillere dayanılacağı belirtilmiştir (Delil Listesi).
6. DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR VE EKSİK KALABİLECEK NOKTALAR
Her dava dilekçesi somut olayın özelliklerine göre şekillense de, kira alacağına ilişkin itirazın iptali davalarında genel olarak şu hususlara dikkat edilmesi önerilir:
a. Alacağın Likiditesi ve İcra İnkar Tazminatı: İcra inkar tazminatı talebinin kabulü için alacağın likit olması şarttır. Dilekçede, alacağın (kira bedellerinin) sözleşmeye dayalı ve belirli olduğu vurgulanarak likidite vasfı açıkça belirtilebilir. Bu husus, "Esasal Konular" (Madde IV) altında veya "Talep Sonucu"ndaki tazminat talebi (Talep 8) gerekçelendirilirken detaylandırılabilir.
b. Temerrüt Olgusu: Kiracının temerrüde düşürüldüğünün ispatı (örneğin, ödeme için ihtarname gönderilmişse) davanın temelini güçlendirir. Özellikle TBK md. 315 kapsamında bir ihtar gönderilmişse, bunun dilekçede belirtilmesi ve delil olarak sunulması faydalı olacaktır. Bu konuya "Esasal Konular" (Madde IV) bölümünde değinilebilir.
c. Talep Edilen Kira Bedellerinin Detaylandırılması: Dava dilekçesinde, hangi ay veya dönemlere ait kira bedellerinin talep edildiği, bu bedellerin miktarları ve toplam alacak tutarının nasıl hesaplandığı açık ve ayrıntılı bir şekilde gösterilmelidir. İşbu Dilekçe'de "... tarihine ait kira bedeli" (Madde II.3) gibi genel bir ifade yerine, "Ocak 2024 ayı kirası ... TL, Şubat 2024 ayı kirası ... TL" şeklinde bir döküm yapılması, talebin açıklığı açısından önemlidir. Bu ayrıntılandırma "Esasal Konular" (Madde IV) bölümünde yapılmalıdır.
d. Kira Artışlarının Belirtilmesi: Eğer dava konusu dönem içinde kira bedelinde artış olmuşsa, bu artışın yasal veya sözleşmesel dayanağının belirtilmesi ve talep edilen miktarın bu artışa göre hesaplandığının gösterilmesi gerekir. Bu da "Esasal Konular" (Madde IV) bölümünde açıklanabilir.
e. Sürelerle İlgili Netlik: İşbu Dilekçe'de hem borçlunun itiraz ettiği (Madde II.4) hem de süresinde itiraz etmediği (Madde III.C.1) şeklinde çelişkili görünen ifadelere yer verilmiştir. Dava şartı olan "süresinde yapılmış itiraz" unsurunun net olarak ortaya konulması gerekmektedir. Bu, "Usule İlişkin Açıklamalar" (Madde III) veya "Esasal Konular" (Madde IV) içinde netleştirilmelidir.
SONUÇ
Kira alacağına ilişkin başlatılan ilamsız icra takibine yapılan itirazın iptali davası, kiralayanın alacağını tahsil edebilmesi için önemli bir hukuki yoldur. Bu davanın başarısı; geçerli bir kira ilişkisinin varlığının, ödenmeyen kira bedellerinin miktarının ve borçlunun itirazının haksızlığının usulüne uygun delillerle ispat edilmesine bağlıdır. Davanın İİK, TBK ve HMK'da öngörülen maddi ve usuli kurallara uygun olarak yürütülmesi, talep edilen geçici hukuki korumaların ve icra inkar tazminatının koşullarının doğru bir şekilde ortaya konulması, yargılama sonunda istenen sonucun elde edilmesi açısından kritik öneme sahiptir. İşbu Dilekçe, genel hatlarıyla bu dava türünün temel unsurlarını içermekte olup, somut olayın özelliklerine göre detaylandırılarak ve yukarıda belirtilen hususlar dikkate alınarak dava sürecinin yürütülmesi gerekecektir.
T.C.
...
SULH HUKUK MAHKEMESİNE
DAVACI : TC:
Adresi:
VEKİLİ : Av.
DAVALI : TC:
Adresi:
KONU : İtirazın iptali talebidir.
DAVA DEĞERİ : ... TL'dir.
AÇIKLAMALAR :
I. MÜVEKKİL HAKKINDA ESASA İLİŞKİN BİLGİ:
...
II. DİLEKÇE ÖZETİ:
1. Davalı Kiracı; mülkiyeti Davacı Müvekkile ait olan taşınmazda, _._.20_ başlangıç tarihli kira sözleşmesi kapsamında Kiracı olarak oturmaktadır.
2. Taraflar arasında yapılan sözleşmeye göre kiralanan taşınmazın aylık kira bedeli ...TL’dir ve her ayın … günü ödenecektir.
3. Davalı ... tarihine ait kira bedelini ödemediği için, … İcra Müdürlüğü’ nün / Esas Sayılı dosyası ile ödenmemiş kira karşılığı olan toplam ...TL asıl alacak üzerinden icra takibi başlatılmıştır.
4. Davalı borçlu takip talebine itiraz etmişse de, yapılan bu itiraz haksız ve kötü niyetli olup icra inkar tazminatına hükmedilmesi gerekmektedir.
5. ...
6. Bu suretle kira bedellerini ödemeyen ve temerrüde düşen Davalı Kiracının haksız olarak yapılan itirazının iptalini talep etme zorunluluğumuz doğmuştur.
III. USULE İLİŞKİN AÇIKLAMALAR:
A. Zaman aşımı İtirazı Yönünden Açıklamalarımız.
1. Tarafımızca başlatılan icra takibine her ne kadar borçlu tarafından zaman aşımı yönünden itiraz edilmiş ise de alacağımız 5 yıllık zaman aşımı süresine tabii olup itirazın reddi gerekmektedir.
2. ...
B. Yetki İtirazı Yönünden Açıklamalarımız.
1. İtiraz edilen takip ... İcra Dairesinde başlatılmıştır. Bu bağlamda itiraza konu takibin açıldığı icra dairesi yetkili icra dairesi olup borçlunun yapmış olduğu itiraz hukuken yerinde değildir.
2. ...
C. Hak Düşürücü Süre Yönünden Açıklamalarımız.
1. Davalı kiracı aleyhine başlatılan ...E Sayılı İcra dosyasına karşı, ödeme emrine süresinde (7gün) itiraz etmemiş olup, süresinde itiraz edilmeyen takip kesinleşmiştir.
2. ...
IV. ESASA İLİŞKİN DETAYLI VAKIALAR VE HUKUKİ AÇIKLAMALAR:
Esasa ilişkin vakıaların ve hukuki iddialarımızın ayrıntılı açıklamalarıdır:
1. Kural olarak, kira ilişkisinin varlığını ve aylık kira bedelinin ne kadar olduğunu ispat külfeti davacıya, davalı tarafından kabul edilen kira bedelinin ödendiğinin ispat külfeti ise davalıya düşer.
2. Bu kapsamda Müvekkil tarafından ispat yükü yerine getirilmiştir. Diğer yandan ödeme emrinde borçlunun da bilgisi dahilinde bulunan tarihleri ve miktarları ile belirli borca rağmen süreci uzatmaya yönelik, matbu bir dilekçe ile borca itiraz eden borçlu tarafından dosya kapsamına borcunun bulunmadığını ortaya koyaca