Labassee / Fransa – 65941/11 - Mennesson / Fransa – 65192/11 - 26.6.2014 tarihli Karar [V. Bölüm]
Olaylar ve Olgular – Birinci davadaki başvuranlar, Fransız vatandaşı olan Bay ve Bayan Mennesson ve 2000 doğumlu ikizler olup Amerikan vatandaşları olan Mennesson kızlarıdır. İkinci davadaki başvuranlar, Fransız vatandaşı olan Bay ve Bayan Labassee ve 2001 doğumlu bir Amerikan vatandaşı olan Juliette Labassee’dir.
Bayan Mennesson ve Bayan Labassee’nin kısır olmaları nedeniyle, başvuran çiftler Amerika’da taşıyıcı annelik uygulamasına başvurmuşlardır. Bay Mennesson ve Bay Labassee’den alınan spermler kullanılarak üretilen embriyolar, her iki davada başka bir kadının rahmine yerleştirilmiştir. Sonuç olarak, Mennesson ikizleri ve Juliette Labassee (başvuran çocuklar) dünyaya gelmiştir. İlk davada Kaliforniya’da ve ikinci davada Minnesota’da verilen kararlarda, Bay ve Bayan Mennesson’un ikizlerinin ebeveynleri ve Bay ve Bayan Labassee’nin Juliette’nin ebeveynleri olduklarına hükmedilmiştir.
Davaların taşıyıcı annelik uygulamasıyla ilgili olduğundan şüphelenen Fransız yetkilileri, doğum belgelerini Fransız Nüfus Müdürlüğü’ne kaydetmeyi reddetmişlerdir. Ancak, Mennesson davasında doğum belgeleri Cumhuriyet savcısının talimatıyla kaydedilmiştir. Daha sonra Cumhuriyet savcısı söz konusu kayıtların iptal edilmesi amacıyla çiftin aleyhinde yargılama işlemleri başlatmıştır. Labassee davasında, doğumların kaydedilmesinin reddedilmesine itiraz etmemişler, ancak fiilen sahip oldukları konuma dayanarak yasal ilişkilerinin tanınmasını talep etmişlerdir. Fiilen ebeveyn-çocuk ilişkisinin varlığını, yani kız veya erkek evlat konumunu doğrulayan bir hâkimin hazırladığı yeminli ve yazılı bir beyan (acte de notoriéte) almışlardır. Ancak, Cumhuriyet savcısı bu durumun kayıtlara girmesini reddetmiştir. Böylece, çift konuyu mahkemeye taşımıştır.
Başvuranların talepleri, Nüfus Müdürlüğünde bu tür kayıtların yapılması Fransız Medeni Kanunu uyarınca kamu politikası temellerinde hükümsüz ve geçersiz olan taşıyıcı annelik uygulamasını yürürlüğe koyacağından dolayı, 6 Nisan 2011 tarihinde üst derece Temyiz Mahkemesi tarafından reddedilmiştir. Mahkeme, kayıtların iptal edilmesinin Kaliforniya ve Minnesota yasaları tarafından tanınan yasal annelik ve babalık ilişkisinden çocukları mahrum etmediği ve çocukların Fransa’da Bay ve Bayan Mennesson ile Bay ve Bayan Labassee ile yaşamalarına engel olmadığı için, özel hayata ve aile hayatına saygı hakkının ihlal edilmediğine hükmetmiştir.
Hukuksal Değerlendirme – Madde 8: 8. maddenin güvence altına aldığı “aile hayatına” ve “özel hayata” saygı hakkına müdahalede bulunulmuştur. Şikâyet edilen tedbirlerin dayanakları iç hukuktadır ve söz konusu hukuk, ilgili kişiler için ulaşılabilir ve öngörülebilirdir.
Fransa’nın, taşıyıcı annelik uygulaması sonucunda yurtdışında doğan çocuklar ile ebeveynler arasındaki yasal ilişkiyi tanımayı reddetmeleri, Fransız vatandaşlarını, çocukları ve taşıyıcı annelik yapan anneyi korumak amacıyla yasaklanan bir üreme tekniğini Fransa’nın dışında uygulamaktan caydırma isteklerinden kaynaklanmaktadır. Buna göre, söz konusu müdahale meşru iki amaç taşımaktadır: “sağlığın korunması” ve “başkalarının haklarını ve özgürlüklerini korumak”.
Avrupa’da, ne taşıyıcı annelik uygulamasının yasalara uygunluğu konusuna ne de bu uygulama neticesinde yurtdışında yasalara uygun olarak dünyaya gelen bir çocuk ve ebeveynler arasındaki ilişkinin yasal olarak tanınması konusunda görüş birliği bulunmaktadır. Söz konusu görüş ayrılığı, taşıyıcı anneliğin güç etik sorunları ortaya çıkarttığını göstermektedir. Buna göre, Devletlere taşıyıcı annelik uygulamasıyla ilgili karar verirken geniş bir takdir yetkisi tanınmak zorundadır. Ancak, söz konusu takdir yetkisi, kişinin kimliğinin kilit unsurunu oluşturan ebeveynlik konusunda sınırlandırılmalıdır. Mahkeme, ayrıca, Devletlerin ve doğrudan ilgili kişilerin arasında, özellikle çocuklar söz konusu olduğunda onla
