AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ

İKİNCİ BÖLÜM

KABUL EDİLEBİLİRLİK HAKKINDA KARAR

Başvuru No. 34442/12
Gülseven YILDIZ ve diğerleri / TÜRKİYE

Başkan

András Sajó,

Yargıçlar

Işıl Karakaş,

Nebojša Vučinić,

Helen Keller,

Paul Lemmens,

Egidijus Kūris,

Jon Fridrik Kjølbro

ve İkinci Bölüm Yazı İşleri Müdür Yardımcısı Abel Campos’un katılımıyla, 7 Nisan 2015 tarihinde, daire olarak toplanan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (İkinci Bölüm) heyeti, yukarıda belirtilen, 9 Nisan 2012 tarihli başvuruyu dikkate alarak gerçekleştirilen müzakerelerin ardından aşağıdaki kararı vermiştir:

OLAY

1. Başvuranlar Ali Rıza Yıldız, İbrahim Yıldız, Gülseven Yıldız ve Selda Yıldız, T.C. vatandaşları olup sırasıyla 1969, 1995, 1969 ve 1991 doğumludurlar ve İstanbul’da ikamet etmektedirler. Başvuranlar, sırasıyla, 2 Ocak 1989 tarihinde doğan ve 19 Şubat 2010 tarihinde vefat eden Serhat Yıldız’ın babası, erkek kardeşi, annesi ve kız kardeşidir. Başvuranlar, Mahkeme önünde Ankara Barosu’na bağlı Avukat Servet Aydın tarafından temsil edilmektedirler.

Türk Hükümeti (‘‘Hükümet’’), kendi yetkilisi tarafından temsil edilmektedir.

2. Davanın olay ve olguları, taraflarca ifade edildiği şekilde aşağıdaki gibi özetlenebilir.

3. Başvuranların yakınının da aralarında bulunduğu asker alımına ilişkin sayım işlemi, 2009 yılında gerçekleştirilmiştir.

4. Serhat, askerlik şubesine başvurmuştur. Askeri eğitime başlamadan önce, psikolojik muayenenin yanı sıra sağlık incelemesi gibi olağan işlemlere tabi tutulmuştur. Doktorlar ilgilinin askerlik görevini yerine getirmeye elverişli olduğunu beyan etmişlerdir.

5. Serhat Yıldız, acemi eğitimini tamamlamak üzere 22 Ağustos 2009 tarihinde Kütahya’daki birliğine katılmıştır.

6. Psikolojik muayene ve rehberlik merkezi sorumlusu, 24 Ağustos 2009 tarihinde, Serhat Yıldız’ın bir hastanenin psikiyatri bölümüne sevk edilmesi gerektiği kanaatine varmıştır.

7. Serhat, 28 Ağustos 2009 tarihinde, Kütahya Devlet Hastanesi Psikiyatri Bölümü’ne sevk edilmiştir. Askerlik hizmetini yerine getirmeye elverişli olduğu tespit edilmiştir.

8. Askeri birliğin doktoru, 30 Eylül 2009 tarihinde, ilgilide "davranış bozukluğu" bulunduğunu tespit etmiştir. Serhat’ın, Kütahya Devlet Hastanesi Psikiyatri Bölümü’ne sevk edilmesine karar vermiştir.

9. Serhat Yıldız, 2 Ekim 2009 tarihinde psikiyatrik bir muayeneden geçirilmiştir. Hastane tarafından düzenlenen vizite kâğıdına göre, ilgiliye herhangi bir tıbbi tedavi uygulanmamış ve takip edilmesi öngörülmemiştir.

10. Psikolojik muayene ve rehberlik merkezi sorumlusu, 5 Ekim 2009 tarihinde Serhat Yıldız’ın rahatsızlığının "sosyal bir patolojiden" kaynaklanmadığını kaydetmiştir.

11. Kendisine verilen yedi günlük iznin ardından, Serhat Yıldız, 8 Kasım 2009 tarihinde, usta birliğine katılmak üzere Şehitkâmil (Gaziantep) İlçe Jandarma Komutanlığı’na gitmiştir.

12. Serhat Yıldız, dosyaya eklenen belgelere göre, özel bir sorununun bulunduğuna dair yetkililere herhangi bir bilgi sunmamıştır.

13. Şehitkâmil Jandarma Komutanlığı’na kabul görüşmesi sırasında, kabul sorumlusu, Serhat Yıldız’ın psikolojik sorunlarının olduğunu belirten bir sağlık dosyasının bulunduğunu fark etmiştir. İlgilinin bu konuyla ilgili ifadesi alınmıştır. Serhat, dövmelerinin bulunması sebebiyle, psikolojik sorunları olan bir kişiymiş gibi değerlendirildiğini ancak, hastanede yapılan psikiyatrik incelemenin, askerlik hizmetini yerine getirmesini engelleyebilecek herhangi bir patolojik rahatsızlığının bulunmadığının anlaşılmasına imkân verdiğini belirtmiştir.

14. Serhat Yıldız, 26 Ocak 2010 tarihinde Hayrat Jandarma Karakolu’nda görevlendirilmiştir.

15. Serhat Yıldız, 19 Şubat 2010 tarihinde saat 18.30’a doğru, arkadaşları ile birlikte askeri araçla çıktıkları görevden dönerken, kendisine emanet edilen silahla göğsünün ortasından kendisini vurarak intihar etmiştir.

16. Re’sen bir ceza soruşturması açılmıştır. Bununla eş zamanlı olarak idari soruşturma da başlatılmıştır.

17. Aynı gün saat 20.30’a doğru, Gaziantep Askeri Savcısı ve jandarma ekipleri, delil unsurlarının tespit edilmesi ve toplanması amacıyla olay yerine gitmiştir.

18. Olay yeri tespit tutanağı düzenlenmiştir.

19. Olay yeri krokisi çizilmiştir.

20. Olay yeri fotoğrafları çekilmiştir.

21. Bir video kaydı alınmıştır.

22. Olay yerinde özellikle, Serhat Yıldız’a ait bir G-3 tipi tüfek, bir mermi kovanı, bir adet kartuş ve on yedi mermi bulunmuştur.

23. Serhat Yıldız’ın ellerinde barut kalıntısı bulunup bulunmadığı incelenmiştir. Bulunan kovan, kartuş ve on yedi mermi, tüfek ve olay anında müteveffanın üzerinde olan kıyafetlere, balistik inceleme raporunun düzenlenmesi ve parmak izi incelemesi yapılması amacıyla el konulmuştur.

24. Hastanede klasik otopsi gerçekleştirilmiştir. Söz konusu otopsi, Serhat Yıldız’ın, giriş deliği göğsünde bulunan bir mermiyle bitişiğe yakın bir atışla vurularak öldüğü sonucuna varılmasına imkân vermiştir. Düzenlenen raporda, genç adamın ateşli silahlı yaralanmasına bağlı bir pulmoner kontüzyon ve kanama gerçekleştiği tespit edilmiştir. Ayrıca doktorlar, müteveffanın sol kolunda iyileşmek üzere olan birçok jiletle kendini yaralama izi tespit etmişlerdir. Müteveffanın vücudunda başka herhangi bir yara izine rastlanmamıştır. Doktorlar diğer taraftan, Serhat’ın sol kolunda örümcek şeklinde ve sol elinin başparmağı ile işaret parmağı arasında yıldız şeklinde çizilmiş dövmeler bulunduğunu belirtmişlerdir. Müteveffanın organlarında, kanında ve idrarında yapılan incelemeler, alkol veya uyuşturucu maddelerin bulunmadığını göstermiştir.

25. Balistik bir inceleme yapılmıştır. Bilirkişiler, Serhat Yıldız’ın ölümüne sebep olan G-3 tüfeği incelemiş ve tüfeğin işlevsel olarak iyi durumda olduğu ve olay yerinde bulunan mermi kovanının bu silaha ait olduğu sonucuna varmışlardır.

26. Serhat Yıldız’ın üzerinde yapılan araştırma ve incelemelerde, kamuflaj giysisinin ve hücum yeleğinin sağ bileğinde barut kalıntısı tespit edilmiştir.

27. Balistik raporuna göre, atışın bitişik mesafeden yapıldığı tespit edilmiştir.

28. Soruşturmalar kapsamında, Serhat Yıldız tarafından yapılan telefon aramaları da elde edilmiştir.

29. Müteveffanın görev arkadaşları ve üstlerinin, ayrıca ailesinin ifadeleri alınmıştır. Söz konusu ifadelerin somut olayla ilgili kısımları aşağıda yer almaktadır:

Er M.U. : "Serhat Yıldız’ı tanıyordum. Neşeli bir insandı. Ekonomik olarak ona yardım ediyordum. Serhat Yıldız, intihar edecek bir insanın davranışlarını sergilemiyordu."

Er K.İ. : "Serhat Yıldız’ı tanıyordum. Neşeli ve saygılı bir insandı. Serhat Yıldız’ın sağlık sorunları yoktu. Ekonomik sorunları da yoktu. Ailesini aradığını hiç görmedim. Bize bağırması ve hakaret etmekten kaçınmaması sebebiyle, komutanımızı sevmezdi. Komutanımızla göreve gitmekten nefret ederdi. Komutanımız herkese karşı sert davranırdı. Bildiğim kadarıyla, Serhat Yıldız’a karşı bir duruşu yoktu. Olayın meydana geldiği gün onu [Serhat Yıldız’ı] gördüm. İyi gibi görünüyordu. Olaydan sonra madde bağımlısı olduğunu öğrendim."

Er Z.C. : "Serhat Yıldız’ın herhangi bir sorunu yoktu. Herkesle iyi anlaşırdı. İyi bir askerdi. Göreve gitmeyi severdi."

Er T.Y. : "Serhat Yıldız herkes tarafından sevilirdi. Değişken bir yapısı vardı. Bir gün, neşeli ve dışa dönükken ertesi gün üzgün olur ve içine kapanırdı. Kenevir bağımlısıydı. Herkes bu durumu biliyordu. Komutanımız, bir hafta boyunca çarşı izinlerini engelleyerek, bu konuyla ilgili olarak kendisini cezalandırmıştı. Şehitkâmil Jandarma Komutanlığı’nda kendisine silah emanet edilmemişti. Hayrat’ta silah taşıdığını görünce şaşırmıştım. Serhat Yıldız ailesinden asla bahsetmezdi. Buna karşın, duyduğuma göre annesi hastaydı. Ekonomik sorunları yoktu. Hayrat’ta doktor tarafından hiç muayene edilmemişti. Arkadaşlarıyla ve üstleriyle herhangi bir sorunu yoktu. Bununla birlikte, komutanımızın bize bağırmasını ve hakaret etmesini hiç tasvip etmezdi. Zorunda olduğu için emirlere riayet ederdi. Bir gün, bana şakayla karışık askerden kaçacağını söylemişti. Benim de kendisini takip etmemi istedi."

Er C.D. : "Olayın meydana geldiği günden önceki gün akşam vakti, Serhat Yıldız, bana erkek kardeşleriyle ilgilenmek için askerden kesinlikle kaçması gerektiğini söyledi. Babasının öleli 5-6 yıl olduğunu ve annesinin ciddi bir hastalığı bulunduğunu ekledi. Serhat Yıldız madde bağımlısıydı. Acemilik eğitimi sırasında gördüğü psikolojik tedavi sebebiyle kendisine hemen bir silah emanet edilmediğini biliyorum. Bu jandarma birliğinde, bize sıklıkla hakaret eden komutanımızın sert davranışları sebebiyle, ortam kötüydü."

Er O.N.K. : "Serhat Yıldız dışa dönük bir insandı. Çok fazla yakınlığım yok kendisiyle. Her halükarda, Serhat’ı herhangi bir sorundan şikâyet ederken görmedim."

Er C.K. : "Bu jandarma birliğinde bize iyi davranılıyor. Serhat Yıldız’ın bir sorundan şikâyet ettiğini görmedim. Madde bağımlısı olduğundan bahsedildiğini duydum."

Er S.T. : "Serhat Yıldız içine kapanık bir insandı. Çok fazla konuşmazdı. Annesi hastaydı. Yakınlarıyla konuşmak için çok fazla telefon kullandığını görmedim. Ekonomik sorunu yoktu. Bildiğim kadarıyla, herhangi bir alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı yoktu. İçine kapanmayı tercih ettiği psikolojik sorunları olduğunu sanıyorum. Uykusu sırasında dişlerini gıcırdattığını fark etmiştim."

Er Ü.K. : "Olay gününde Serhat Yıldız’la birlikteydik. Bir sorunu varmış gibi görünmüyordu. Herhangi bir endişesini bize belirtmedi. Kimsenin ona kötü davrandığını görmedim."

Er İ.T. : "Olayın meydana geldiği gün Serhat Yıldız ile birlikte göreve katıldım. Herhangi özel bir sorunu olduğundan bahsetmedi. Kendisini çok iyi tanımıyorum. Ona da jandarma birliğindeki herkese davranıldığı gibi davranılıyordu."

Er A.F.B. : "Serhat Yıldız kendi içine kapanmış birisi değildir. Neşeli ve geveze bir insandı. Herhangi bir sorunu olduğundan bana bahsetmedi. Ailesi ona düzenli olarak para gönderiyordu. Komutanımız, madde bağımlısı olduğunu öğrenmişti. [Serhat Yıldız] bu konuyla ilgili uyarılmıştı bununla birlikte kendisine kötü davranıldı ve dövüldü. Jandarma birliğimizde iş yoğunluğu çok fazladır. Bu birlikte stresli bir ortam oluşmasına sebep oluyor. Ayrıca komutanımız, çok sert birisi. Herkes ondan korkar. Serhat Yıldız’ın neden intihar ettiğini bilmiyorum."

Er M.Ö. : "Serhat Yıldız tamamen normal davranışlar sergileyen birisiydi. Onunla intihar ettiği gün tanıştım. Bir sorunu varmış gibi görünmüyordu. Komutanımız çok sert birisiydi. Arkadaşlarımızı dövdüğünü ve onlara hakaret ettiğini diğer askerlerden duymuştum. Bildiğim kadarıyla Serhat Yıldız o veya bir başkası tarafından dövülmemiştir."

Er M.Y. : "Serhat Yıldız askerlik hizmetini yerine getirdikten sonra babasıyla çalışmaya devam etmeyi düşünüyordu. Bizimle şakalaşmayı seven çok tatlı biriydi. Her zaman gülümserken görüyordum. Herkesle iyi geçinirdi. İntihar edecek biri gibi değildi."

Er R.D. : "Serhat Yıldız ne ailevi ne de ekonomik bir sorunu yoktu. Herkesle iyi anlaşıyordu."

Er G.K. : "Serhat Yıldız’ın herhangi bir sorunu varmış gibi görünmüyordu. Birlikteki komutanımızın sert bir insan olduğu doğrudur ancak kimseyi dövdüğünü görmedim."

Er E.A. : "Serhat Yıldız içine kapanık birisiydi. Askerlere çok sert davranan komutanımızın tutumundan şikâyetçiydi. Serhat’ı olayın meydana geldiği sabah gördüm. Dışarıda görevli olması dolayısıyla komutanı görmemiş olmaktan memnun olduğunu söyledi. Komutanımızın sürekli askerlere bağırmasından hoşlanmazdı."

Er C.C. : "Komutanın kişiliği dolayısıyla kimse askerlik hizmetini Hayrat Jandarma Karakolu’nda yerine getirmek istemiyordu. Bununla birlikte Serhat Yıldız askerlik hizmetini burada gerçekleştirdiği için zorluk çekiyormuş gibi görünmüyordu."

Er R.M. : "Serhat Yıldız, askerler üzerinde baskı kuran ve onlara hakaret eden komutanından şikâyetçiydi."

Er G.İ. : "Şehitkâmil’de, Serhat Yıldız, bana babasının vefat ettiğini söylemişti. Hâlbuki olaydan sonra babasının yaşadığını öğrendim. Neden bana yalan söylediğini bilmiyorum. Hayrat Jandarma Komutanının çok zor birisi olduğunu söylediğini duymuştum. Herkesin önünde bir askeri dövmüştü."

Er E.Y. : "Serhat Yıldız komutanından şikâyetçiydi. Komutanının herkese hakaret etmesini tasvip etmiyordu. Bana, en sonunda onu öldüreceğini bile söyledi. Açık sözlü birisiydi. Herkesle tartışırdı. Askerlik hizmetini yerine getirmekten memnun değildi. Ailevi sorunları vardı. Annesinin yüzüne telefonu kapattığını gördüm. Dediğine göre babası ölmüştü."

Er R.E. : "Olaydan bir önceki gün, Serhat Yıldız bana sıkıldığını söyledi. Komutanımızın askerlere karşı davranışlarından şikâyet ediyordu."

Er İ.G. : "Serhat Yıldız güler yüzlü birisiydi. Sorunlu bir asker değildi. Komutanımızın herkese bağırmasını tasvip etmiyordu. Neden intihar ettiğini bilmiyorum."

Er T.E. : "Serhat Yıldız, Hayrat Jandarma Karakolu’nda bulunmaktan memnun değildi. Komutanımızı sevmezdi. Arkadaşlarıyla iyi geçinirdi."

Er U.K. : "Serhat Yıldız sempatik birisiydi. Ailesiyle iyi anlaşırdı. Ekonomik sorunları yoktu. Herkes tarafından sevilirdi. Onu kenevir içerken gördüm. Kolundaki façaları da gördüm. Askerlik hizmetini bir an önce bitirmek istiyordu. Askerlik hizmeti süresinin aşırı uzun olduğunu düşünüyordu. Bana "daha çok günüm var, asla bitmeyecek. Bu jandarma karakolunda kalırsam, ya firar edeceğim ya da delireceğim veya intihar edeceğim." Bunu söylediğinde etrafımızda başka insanlar da vardı. Karamsar olmaması yönünde tavsiyede bulunduk. Askerlik hizmetini yerine getirmekten memnun değildi. Sadece zorunluluktan dolayı askerlik yapıyordu. Olayın meydana geldiği gün, sakindi. Durumunda bir anormallik görmedim. Olaydan bir önceki gün, bana "Kendimi silahla vurarak öldüreceğim, aileme ne diyeceklerini göreceğiz" Aklını kaybetmemesini ve sabırlı olmasını söyledim."