1 REKABET KURUMU
REKABET KURULU KARARI
Dosya Sayısı : D3/1/Ş.YA.-99/7 (Önaraştırma)
Karar Sayısı : 00-25/259-141
Karar Tarihi : 04.7.2000
A- TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Prof. Dr. M. Tamer MÜFTÜOĞLU
Üyeler : Dr.Kemal EROL, M. Zeki UZUN, Sadık KUTLU,
İsmet CANTÜRK, Nejdet KARACEHENNEM, Mustafa PARLAK, A. Ersan GÖKMEN,
R.Müfit SONBAY, Kubilay ATASAYAR, Murat GENCER
B- RAPORTÖRLER: Şahin YAVUZ, Bülent GÖKDEMİR
C- ŞİKAYET EDEN: Re’sen
İstanbul Perakendeci Bakkallar Odası
Elvanzade Cami Sok. No:35 Unkapanı/İSTANBUL
Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu
Tunus Cad. No:4 06680 Bakanlıklar/ANKARA
Türkiye Bakkallar ve Bayiler Federasyonu
Talatpaşa Bulvarı No:136/10 Dörtyol/ANKARA
D- HAKKINDA ÖNARAŞTIRMA YAPILANLAR
- Fruko Meşrubat Pazarlama ve Tic. A.Ş.
Nadide Sok. Mavipalas İşhanı No:1 K:5 Güngören/İSTANBUL
- Pepsi-Cola Servis ve Dağıtım A.Ş.
Evren Mah. Gülbahar Cad. No:60 A1 Blok Güneşli/İSTANBUL
E- DOSYA KONUSU: Fruko Meşrubat Pazarlama ve Ticaret A.Ş. ve Pepsi- Cola
Servis ve Dağıtım A.Ş.’nin yeniden satıcıları (bayiler) ve satış noktaları ile
yaptıkları anlaşmaların 4054 sayılı Kanun’a aykırı olup olmadığı.
F- İDDİALARIN ÖZETİ: Pepsi-Cola Servis Dağıtım A.Ş. ve Fruko Meşrubat
Pazarlama ve Tic. A.Ş. ile bu teşebbüslerin bayileri ve satış noktaları arasında
akdedilen anlaşmaların 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 4.
maddesi kapsamında anlaşmalardan olduğu ve söz konusu teşebbüslerin bakkallara
belirli fiyatın altında satmama koşulu ile mal verdikleri iddiaları bulunmaktadır.
G- DOSYA EVRELERİ: Gumpir Plaza Mehmet Üresin unvanlı firmanın şikayeti
üzerine yapılan ilk inceleme sonucunda verilen 10.2.2000 tarih ve 00-6/53-25 sayılı
Rekabet Kurulu kararında anılan şikayetçi firmanın şikayetinin reddine, ancak Pepsi-
Cola Servis Dağıtım A.Ş.'nin bayileri ile yaptığı sözleşmelerin incelenmesine karar
verilmiştir. Kurul'ca, re'sen alınan bu karar doğrultusunda gerek Pepsi-Cola Servis
Dağıtım A.Ş., gerekse aynı grupta yer alan Fruko Meşrubat Pazarlama ve Ticaret
A.Ş.'nin bayileri ile yaptıkları anlaşmalara yönelik olarak yapılan inceleme
sonucunda Rekabet Kurulu'nun 23.5.2000 tarih ve 00-19/190-102 sayılı kararı ile her
2 REKABET KURUMU
iki teşebbüsün bayileri ile yaptıkları anlaşmalardaki yeniden satış fiyatının tesbitine
yönelik değerlendirmeler doğrultusunda önaraştırma yapılmasına karar verilmiştir.
Bu arada, İstanbul Perakendeci Bakkallar Odası, Türkiye Esnaf ve
Sanatkarları Konfederasyonu ve Türkiye Bakkallar ve Bayiler Federasyonu'nun
şikayeti üzerine Fruko-Tamek Grubu hakkında yapılan önaraştırma sonucu, Rekabet
Kurulu'nca verilen 27.6.2000 tarih ve 00-24/251-136 sayılı kararda üretici Fruko-
Tamek Grubu'nun bakkallara yönelik fiyat empozesi iddiasının bu teşebbüsün
bayileri ile yaptığı sözleşmeler için yapılan ve yukarıda sözü edilen önaraştırma
kapsamında incelenmesine karar verilmiştir.
Sözü edilen kararlar doğrultusunda düzenlenen D3/1/Ş.YA.-00/3 sayılı
Önaraştırma Raporu 29.06.2000 tarih ve REK.0.07.00.00/51 sayılı Başkanlık
önergesi ile 00-25 sayılı Kurul toplantısında görüşülerek karara bağlanmıştır.
H- RAPORTÖRLERİN GÖRÜŞÜ: Fruko Meşrubat Pazarlama ve Ticaret A.Ş. ile
Pepsi-Cola Servis Dağıtım A.Ş.'nin yeniden satıcısı konumundaki bayileri ve satış
noktaları arasında akdettikleri anlaşmaların 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi
kapsamında rekabeti sınırlayıcı nitelikte anlaşmalar olduğu, ayrıca, söz konusu
anlaşmaların bir kısmının yeniden satış fiyatının tespitini öngörmesi, bir kısmının ise
alım miktarı üzerinden süresiz yapılması dolayısıyla 1997/4 sayılı “Tek Elden Satın
Alma Anlaşmalarına İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği” kapsamı dışına çıktıkları,
dolayısıyla bildirime tabi anlaşmalardan olduğu ve bildirimde bulunulmadığından,
- 4054 sayılı Kanun’un 16. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi gereğince,
sağlayıcı teşebbüslere bayileri ve satış noktaları ile akdettikleri anlaşmalar
bakımından bildirimde bulunmamaları dolayısıyla söz konusu iki tip anlaşma
için ayrı ayrı idari para cezası verilmesi, ayrıca aynı maddenin üçüncü
fıkrasında yer alan hüküm gereğince söz konusu anlaşmaların uygulandığı
dönemde teşebbüslerin yönetim kurulunda görev alan şahıslara da her iki tip
anlaşma için yukarıda öngörülen para cezasının yüzde onuna kadar ayrıca
para cezası verilmesi gerektiği,
- Fruko Meşrubat Pazarlama ve Ticaret A.Ş.'nin yaptığı söz konusu
anlaşmalardan, fiyat tespitine ilişkin hükümlerin ve anlaşma süresinin belirli
alım miktarı şartına (kota) bağlanmasını düzenleyen hükmün çıkarılması ve bu
durumun belirlenecek süre içerisinde Kurum'a tevsik edilmesi gerektiği,
- Pepsi-Cola Servis Dağıtım A.Ş.'nin yaptığı anlaşmaların 1. maddesinde yer
alan “Cari Fiyat Listesi” tanımı ile birlikte 7. ve 17. maddelerinde yer alan ve
yeniden satış fiyatının sağlayıcı tarafından tespit edilmesini öngören
hükümlerin kaldırılması ya da yeniden satıcıya kendi satış fiyatını belirleme
serbestisi sağlayacak şekilde yeniden düzenlenmesi, ayrıca anlaşma süresini
belirli bir ürün alımı miktarı şartına (kota) bağlanmasını düzenleyen “süre”
başlıklı hükmün yalnızca yıl bazında düzenlenmesi ve söz konusu
değişikliklerin yapıldığının Kurum'a tevsik edilmesi gerektiği,
- Ayrıca yapılacak yeni anlaşmalar bakımından rekabeti kısıtlayıcı diğer
şartların 1997/4 sayılı Tebliğ’in kapsamını aşmayacak şekilde düzenlenmesi
ya da aksi durumda süresi içinde bireysel muafiyet başvusu yapılması
gerektiği,
3 REKABET KURUMU
mezkur değişiklikler yapılarak Kurum'a tevsik edilmesi halinde, söz konusu
anlaşmaların rekabeti kısıtlayıcı hükümlerinin piyasadaki rekabet üzerinde önemli
etkiler göstermemesi nedeniyle, şu ana kadar uygulanmış olmasından dolayı
oluşmuş rekabet ihlalleri bakımından bir soruşturma açılmasına gerek olmadığı
düşünülmektedir.
İ- İNCELEME VE DEĞERLENDİRME
I.1.Taraflar
I.1.1.Fruko Meşrubat Pazarlama ve Ticaret A.Ş.
Fruko Meşrubat Pazarlama ve Ticaret A.Ş., Fruko Meşrubat Sanayi A.Ş.
tarafından üretilen meşrubat ürünlerinin dağıtımını gerçekleştirmektedir. Dağıtım
faaliyeti, doğrudan ve dolaylı kanallar olarak tanımlanan aracı teşebbüsler
kullanılmak suretiyle yerine getirilmektedir. Doğrudan dağıtım kanalları; İstanbul ve
Marmara Bölgesi’nde Anadolu ve Rumeli Direkt Dağıtım Direktörlüğü, Anadolu
genelinde ise İzmir, Antalya, Adana, Mersin ve Ankara Direkt Dağıtım Satış
Müdürlükleri şeklinde örgütlenmiştir. Uluslararası zincir marketler ve uluslararası
büyük mağazalar olarak ifade edilen büyük ölçekli satış noktalarına mal sağlanması
da doğrudan satışlar yoluyla yapılmaktadır.
Dolaylı dağıtım kanalları ise 426 bayiden oluşan dağıtım ağıdır.
Fruko Meşrubat Pazarlama ve Ticaret A.Ş.’nin hisselerinin %99,999'u Fruko
Meşrubat Sanayi A.Ş.'ye ait olup, bu şirketin de hisselerinin % 73.47'si Tamek
Holding A.Ş.'ye, % 22.03'ü Pepsi Co. Investments'e aittir.
Fruko Meşrubat ve Ticaret Pazarlama A.Ş.’nin yönetim kurulu üyeleri Melih
Sipahioğlu, M. Asım Şengör, Robert H.Murphy, İlhan Köseoğlu, Haluk Taşlıklıoğlu,
Selda Gocay'dır.
I.1.2. Pepsi-Cola Servis Dağıtım A.Ş.
1992 yılında "dispens" olarak adlandırılan tanklı ürünlerin dağıtımını
gerçekleştirmek amacıyla kurulan Pepsi-Cola Servis ve Dağıtım A.Ş.’nin hisselerinin
%50'si Seven-Up Nederland B.V.'ye, % 46'sı Tamek Holding A.Ş.'ye aittir.
Pepsi-Cola Servis ve Dağıtım A.Ş.’nin yönetim kurulu üyeleri ise İlhan
Köseoğlu, Albert Ange Manzone, Nejat Selkan, Ünal Binerer, Ahmet Levent Yüksel,
Hüseyin İnan'dır.
Tamek Holding A.Ş. ile Seven-Up Nederland B.V.’nin ortak girişim şirketi olan
Pepsi-Cola Servis ve Dağıtım A.Ş., “Pre-mix” ya da “post-mix” olarak adlandırılan,
şişeli ve kutulu ürünler haricinde tank bazında pazarlanan ürünleri piyasaya
sunmaktadır.
Pepsi-Cola Servis ve Dağıtım A.Ş., Türkiye genelinde 11 bölgede ve 600
satış noktasında Fruko Meşrubat Sanayi A.Ş. tarafından üretilen ürünlerin tanklı
satışını gerçekleştirmektedir. Bu bölgeler; İstanbul’un Avrupa ve Anadolu yakası,
Ankara, İzmir, Bursa, Kuşadası, Bodrum, Marmaris, Antalya, Adana ve Manavgat
bölgeleridir. Bunların dışındaki bölgelerde talebin düşük olması nedeniyle dağıtım
yapılmadığı anlaşılmıştır.
4 REKABET KURUMU
Dispens olarak adlandırılan tanklı ürünlerin, pre-mix ve post-mix olmak üzere
iki çeşidi bulunmaktadır. Pre-mix makinalar 20 lt. hacimli tanklarla uyumlu musluklu
cihazlar olup, daha çok fast-food türü ürün satılan yerlerde tercih edilmektedir. Post-
mix cihazları, nitelikleri gereği eş zamanlı olarak çok sayıda bardağı doldurabildikleri
için daha çok oteller tarafından tercih edilmektedir.
I.2. İlgili Pazar
İlgili Ürün Pazarı: Belirli bir ürün ve onunla yüksek ikame edilebilirliği olan diğer
mallardan oluşan pazardır. Bir malın diğer malla aynı pazarda sayılabilmesi için bu
iki ürünün tüketici gözünde nitelikleri, kulanım amaçları ve fiyatları bakımından
benzer olması gerekmektedir. Bu ölçütlerden hareketle ilgili ürün pazarı alkolsüz
gazlı içecekler pazarı olarak belirlenmiştir.
İlgili Coğrafi Pazar: Fruko Meşrubat Pazarlama ve Ticaret A.Ş., ilgili ürünün dağıtım
hizmetini tüm Türkiye çapında gerçekleştirmektedir. Diğer taraftan Pepsi-Cola Servis
Dağıtım A.Ş., faaliyetini ağırlıklı olarak güneyde yer alan belli bölgelerde
yoğunlaştırmıştır. Ancak tanklı içeceklerin farklı bir ürün pazarı olarak
değerlendirilmesinin olanaklı olmaması nedeniyle ilgili coğrafi pazar, Türkiye
Cumhuriyeti sınırları olarak tesbit edilmiştir.
I.3. Değerlendirme
I. 3.1. Fruko Meşrubat Pazarlama ve Ticaret A.Ş. İle İlgili Değerlendirme
Fruko Meşrubat Pazarlama ve Ticaret A.Ş.’nin dağıtım sistemine ilişkin olarak
dolaylı dağıtımı gerçekleştiren bayilerle, bayilik bölgelerinde çalışan satış
noktalarıyla, büyük zincir marketlerle akdettiği anlaşmaların iki tip olarak
düzenlendiği görülmektedir.
Söz konusu anlaşmaların, bir ürünün (meşrubat) üretiminden nihai tüketiciye
ulaşıncaya kadar geçtiği aşamaları birbiriyle birleştiren nitelikte olması yönüyle dikey
anlaşma olduğu tesbit edilmiştir. Bahse konu anlaşmalar, belirlenmiş malları
yalnızca diğer taraftan alma ve rakip malları satmama yükümlülüğünü içermesi
dolayısıyla, 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında anlaşmalardandır.
Söz konusu anlaşmalar, yeniden satıcılar üzerine satışa konu ürünleri yalnız
Fruko Meşrubat Pazarlama ve Ticaret A.Ş.’den alma yükümlülüğü getirmekle birlikte,
herhangi bir şekilde topraksal koruma sağlamaması unsuru göz önüne alındığında
tek elden satın alma anlaşmaları niteliğindedir.
