1 REKABET KURUMU
REKABET KURULU KARARI
Dosya Sayısı : D1/1/C.S.-00/7 (Önaraştırma)
Karar Sayısı : 01-04/21-4
Karar Tarihi : 16.1.2001
A- TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Prof. Dr. M. Tamer MÜFTÜOĞLU
Üyeler : Dr. Kemal EROL, Mehmet Zeki UZUN, Sadık KUTLU,
İsmet CANTÜRK, Nejdet KARACEHENNEM, Mustafa PARLAK, A. Ersan GÖKMEN,
R. Müfit SONBAY, Kubilay ATASAYAR, Murat GENCER
B- RAPORTÖRLER: Cengiz SOYSAL, Harun ULU
C- ŞİKAYET EDEN: İhbar
D- HAKKINDA ÖNARAŞTIRMA YAPILANLAR
Kütahya Porselen San. A.Ş.
Atatürk Bulvarı 8. Km. KÜTAHYA
Heriş Seramik ve Turizm A.Ş.
Atatürk Bulvarı 5. Km. KÜTAHYA
E- DOSYA KONUSU: Kütahya Porselen San. A.Ş. ve Heriş Seramik ve Turizm
A.Ş.'nin (Güral Porselen) hakim durumlarını kötüye kullanmak suretiyle 4054
sayılı Kanun'un 6 ncı maddesini ihlal ettikleri iddiası.
F- İDDİALARIN ÖZETİ: Yapılan ihbarda özetle;
- Kütahya Porselen ve Güral Porselen firmalarının Güral Ailesi’nin kontrolü
altında olduğu ve bu firmaların piyasada hakim konumda bulunduğu,
- Daha önce pazarda yer alan İstanbul Porselen’in iflas ettirilerek pazardan
çekilmesinin sağlandığı, eski İstanbul Porselen bayilerine Kütahya Porselen ve
Güral Porselen ürünü almaları şartı konulduğu,
- Ürün ithalinin durdurulduğu,
- Pazara Porland Porselen adında yeni bir firmanın girdiği, ancak Porland
Porselen’den mal alanlara Kütahya Porselen ve Güral Porselen’in mal vermeyi
kestiği,
İddialarında bulunulmuştur.
G- DOSYA EVRELERİ: Kurum kayıtlarına 4.10.2000 tarih, 4133 sayı ile giren
başvuru üzerine hazırlanan 13.11.2000 tarih, D1/1/C.S.-00/7 sayılı İlk İnceleme
Raporu, 23.11.2000 tarih, 00-46 sayılı Kurul toplantısında görüşülmüş ve 4054 sayılı
Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 4 ve 6 ncı maddelerinin ihlaline ilişkin bir
soruşturma açılmasına gerek olup olmadığının belirlenmesi amacıyla, Kanun'un 40/1
2 REKABET KURUMU
inci maddesi uyarınca 23.11.2000 tarih, 00-46/491-269 sayı ile önaraştırma
yapılmasına karar verilmiştir.
İlgili karar uyarınca düzenlenen 10.1.2001 tarih, D1/1/C.S.-01/1 sayılı
Önaraştırma Raporu 10.1.2001 tarih, REK.0.05.00.00/3 sayılı Başkanlık önergesi ile
01-04 sayılı Kurul toplantısında görüşülerek karara bağlanmıştır.
H- RAPORTÖRLERİN GÖRÜŞÜ: Kütahya Porselen A.Ş. ve Heriş Seramik ve
Turizm A.Ş. hakkında soruşturma açılmasına gerek olmadığı, bununla birlikte,
Kütahya Porselen A.Ş. ve Heriş Seramik ve Turizm A.Ş.'nin 2001 yılı ve sonrasına
yönelik yaptığı ve/veya yapacağı dağıtım ve bayilik anlaşmaları gibi her türlü dikey
anlaşmalarının ivedilikle Kurumumuza bildirilmesi gerektiği düşünülmektedir.
İ- İNCELEME VE DEĞERLENDİRME
1. İlgili Pazar
Seramik ürünleri kendi içinde dört alt pazara ayrılmaktadır.
- Kaplama malzemeleri (yer ve duvar karoları),
- Sağlık gereçleri,
- Sofra ve süs eşyaları,
- Teknik seramikler,
Bu alt pazarların gerek talep ikamesi, gerekse arz ikamesi yönünden
birbirlerinden tamamen ayrıldıkları görülmektedir. Bu kararın konusu, porselen
mamülü sofra ve süs eşyaları pazarına ilişkindir.
Porselen, kil ihtiva eden hammaddelerden üretilmiş ürünlerin oluşturduğu
seramik grubunun bir elemanıdır. Porselen, %50 oranında porselen toprağı (kaolin),
%25 oranında kuartz ve %25 oranında da feldspattan üretilir. Hammaddelerin uygun
işlenmesi, öğütülmesi, karıştırılması ve tekrarlanan pişirimlerde bütünleştirilmesiyle
porselen ortaya çıkmaktadır.
1.1. Ürün Pazarı: Porselen sofra eşyası üreten üreticilerin ürün yelpazesine
bakıldığında; yemek takımları, çay takımları, tabaklar, fincanlar, kaseler, vazolar, kül
tabakları, demlikler, sütlükler, şekerlikler, tuzluk ve biberlikler, peçetelikler gibi
ürünler göze çarpmaktadır. Bu ürünler ev kesimi (hane halkına hitap eden) ve ikram
kesimi (otel ve lokantalara hitap eden) şeklinde iki ayrı gruba ayrılabiliyor olsa da,
her iki grubun aynı fabrikada ve aynı üretim prosedürü içinde üretiliyor olmasından
dolayı sonsuz bir arz ikamesinin bulunduğu görülmektedir. Bu nedenle, sofra
eşyalarını ev kesimi ve ikram kesimi olarak iki ayrı ürün pazarına ayırma gibi bir
durum söz konusu değildir.
Porselenden üretilen ev eşyaları arasında süs eşyaları ve vitrifiye olarak
adlandırılan tuvalet ve banyo malzemeleri de yer almakla birlikte, süs eşyaları ve
vitrifiyenin üretim prosesinin porselen sofra eşyalarından tamamen ayrı olduğu,
dolayısıyla bu ürünler arasında arz ya da talep ikamesinin söz konusu olmadığı
görülmektedir.
Porselen sofra eşyaları ile benzer tüketim amaçları için kullanılan ve
dolayısıyla talep ikamesi açısından porselen ürünlere rakip olması söz konusu
olabilecek olan ürünler şu şekilde sıralanabilir;
3 REKABET KURUMU
- Camdan mamül sofra eşyaları,
- Seramikten mamül sofra eşyaları,
- Arcopaldan mamül sofra eşyaları,
- Melaminden mamül sofra eşyaları,
- Emayeden mamül sofra eşyaları,
- Paslanmaz çelikten mamül sofra eşyaları,
- Plastikten mamül sofra eşyaları,
Paslanmaz çelikten mamül sofra eşyaları, daha çok tencere ve tava gibi
pişirmeye yönelik ürünler olup, porselen ürünlerle talep ikamesinin bulunması söz
konusu değildir. Bu ürün gruplarından cam, melamin, emaye ve plastik sofra
eşyalarının da gerek fiyatları, gerekse kullanım özellikleri açısından porselen sofra
eşyalarını ikame edebilecek özelliklere sahip olmadığı görülmektedir.
Cam türü bir malzeme olan arcopal ise, yüksek derecede eritilen cam
eriğinden pres veya üfleme yolu ile elde edilmektedir. Cam olduğu halde opaktır ve
ışığı az geçirir. Porselenle benzer yönü, florik asit dışında hiçbir asitten
etkilenmemesidir. Estetik açıdan porselen kadar cazip olmayan arcopal, yeni bir
malzeme olduğu için porselen gibi çok eski bir geleneğe sahip değildir. Ayrıca
arcopalin doğrudan ateşe konabilme özelliği mevcuttur. Porselen sofra eşyasının ise
sıcak ocağın veya sobanın üstüne konması tavsiye edilmez. Genellikle porselen
ürünler ısınma yavaş yavaş olduğu takdirde ısınmaya dayanabilirler. Ancak iyice
ısındıktan sonraki soğumanın da yavaş yavaş olması gerekmektedir. Bu durum da,
tüketicinin gözünde arcopal ve porselen sofra eşyaları arasında tercih farklılığını
ortaya çıkaran bir özellik olmaktadır.
Bütün bu bilgilerden, sıhhi, uzun ömürlü, kaliteli, gösterişli ve geleneksel olma
özellikleri dikkate alındığında, porselen sofra eşyalarının ayrı bir ilgili ürün pazarı
olarak kabul edilebileceği anlaşılmaktadır.
1.2. Coğrafi Pazar: Söz konusu ürünlerin, Türkiye’nin bütün bölgelerine toptancılar
vasıtasıyla dağıtımının yapıldığı dikkate alındığında, ilgili coğrafi pazar Türkiye
Cumhuriyeti sınırları olarak alınmıştır.
2. Yapılan Tespitler ve Hukuki Değerlendirme
2.1. Hakkında Önaraştırma Yapılan Teşebbüsler
2.1.1. Heriş Seramik ve Turizm A.Ş. (Güral Porselen)
Heriş Seramik ve Turizm A.Ş.’nin (Heriş A.Ş.), bünyesinde bulunan işletmeler
aracılığıyla gerçekleştirdiği faaliyet alanları; porselen sofra eşyası üretimi, sağlık
gereçleri ve vitrifiye üretimi, tuğla ve kiremit üretimi ve turizm hizmetleri ve aquapark
işletmeciliği şeklinde sıralanmaktadır.
Heriş A.Ş.’nin 2000 yılı itibarıyla ortaklık yapısının; Rıza GÜRAL %23,34, Nafi
GÜRAL %31,12, İsmet GÜRAL %31,12, Sevim OLGUN %6,62, Erol GÜRAL %7,78
şeklinde oluştuğu görülmektedir.
1999 yılında tüm faaliyetlerinden 21.995.462.906.702 TL. gelir elde eden
Heriş A.Ş., porselen ürünlerini ‘’Güral Porselen’’ markası altında pazarlamaktadır.
Heriş A.Ş.’nin porselen üretimi yapan 2 fabrikası bulunmakta olup, bu fabrikaların
4 REKABET KURUMU
yıllar itibarıyla toplam üretim kapasiteleri, üretim miktarları ve kapasite kullanım
oranlarına ilişkin bilgilere aşağıdaki tabloda yer verilmiştir:
Yıllar
Üretim
Kapasitesi
(Adet/Yıl)
Üretim Miktarı
(Adet)
Kapasite
Kullanım
Oranı (%)
1995 64.800.000 35.112.749 0,54
1996 64.800.000 48.319.464 0,75
1997 64.800.000 47.132.303 0,73
1998 64.800.000 49.337.730 0,76
1999 64.800.000 28.978.021 0,45
Heriş A.Ş.’nin porselen satış ciroları ise şu şekildedir:
Yıllar Yurtiçi Satışlar(TL) Yurtdışı Satışlar(TL) Toplam Satışlar(TL)
1995 1.377.200.916.000 80.304.469.238 1.457.505.385.893
1996 2.868.746.711.130 267.621.186.799 3.136.367.897.929
1997 5.217.292.647.517 709.596.340.785 5.926.888.988.302
1998 8.827.405.562.972 1.203.147.412.703 10.030.552.975.675
1999 12.323.573.337.052 2.021.728.749.083 14.345.302.086.135
2.1.2. Kütahya Porselen A.Ş.
Hisseleri İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’na kote ettirilmiş olan Kütahya
Porselen Sanayi A.Ş.’nin porselen sofra ve süs eşyası, seramik kaplama
malzemeleri ile karton oluklu mukavva ve ambalaj üretimi yapan üç işletmesi
bulunmaktadır. Şirketin 1999 yılı itibarıyla ortaklık yapısının şu şekilde gerçekleştiği
görülmektedir; Gürok Tur. A.Ş. %26,5, Rıza Güral %15,7, Nafi Güral %15,7, İsmet
Güral %15,7, diğer %26,4.
Kütahya Porselen A.Ş.’nin %26.5 hissesine sahip olan Gürok Turizm ve
Madencilik A.Ş., kömür üretimi ve pazarlaması konusunda etkinlik göstermekte olup,
şirketin pay sahipleri ve pay oranları incelendiğinde; Rıza Güral'ın %23,36, Nafi
Güral'ın %31,16, İsmet Güral'ın %31,15, Erol Güral'ın %7,80 ve diğerlerinin %6,53
hissesi olduğu anlaşılmaktadır.
Kütahya Porselen’in porselen sofra eşyası üretim kapasitesi, üretim miktarı ve
kapasite kullanım oranlarına, yıllar itibarıyla aşağıdaki tabloda yer verilmiştir:
Yıllar Kurulu Kapasite
(Parça)
Üretim Miktarı
(Parça)
Kapasite Kullanım
Oranı (%)
1994 23.000.000 21.137.190 0,92
1995 23.000.000 23.322.790 1,01
1996 23.000.000 24.955.329 1,09
1997 23.000.000 17.302.564 0,75
1998 23.000.000 17.484.668 0,76
1999 23.000.000 19.571.156 0,85
Kütahya Porselen’in porselen satışlarından elde ettiği ciro, yıllar itibarıyla şu
şekilde gerçekleşmiştir:
5 REKABET KURUMU
Yıllar Yurtiçi Satış(TL) Yurtdışı Satış(TL) Toplam Ciro(TL)
1994 576.047.212.000 34.244.053.000 610.291.265.000
1995 1.135.446.407.000 94.797.469.000 1.230.243.876.000
1996 1.844.220.929.000 135.808.495.000 1.980.029.424.000
1997 3.222.129.848.000 514.388.122.000 3.736.517.970.000
1998 4.165.347.110.000 1.382.919.000.000 5.548.266.110.000
1999 7.027.188.917.000 1.805.973.255.000 8.833.162.172.000
2.2. Yerinde İncelemede Elde Edilen Belgeler
2.2.1. 2000 Yılına ait Satış Sirküleri
Güral Porselen’de yapılan incelemeler sırasında şirketin 2000 yılına ait
porselen satış genel sirküleri bulunmuş olmakla birlikte, şirket yetkilileri 2000 yılında
hiç bir müşterinin sirküler imzalamadığını belirtmişlerdir. 101 porselen genel
satış sirkülerinde, bayi olacak firmalar için özel koşullar ve prim sistemi getirilmemiş
olup, tüm alıcılara %9 oranında iskonto uygulanacağı belirtilmektedir.
2000 yılına ait 102 , “ev ve otel grubu porselenler için bağlantı yapacak
bayilere sağlanan ek avantajlar” satış sirkülerinde ise önceki yıllara ait sirkülerdeki
hükümlere benzer maddeler bulunmaktadır. Söz konusu sirkülerde;
fabrika ile bağlantı yapmış olan firmalara %9 oranında bağlantı/bayilik primi
verileceği ve bu primin aylık bağlantının gerçekleştirildiği tarihte tahakkuk ettirileceği,
yıllık bağlantı yapan
