Rekabet Kurumu Başkanlığından,


REKABET KURULU KARARI

Dosya Sayısı : 2003-1-75 (Özelleştirme Nihai Bildirim)
Karar Sayısı : 04-01/3-1
Karar Tarihi : 8.1.2004

A- TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER

Başkan : Mustafa PARLAK
Üyeler : Tuncay SONGÖR, A.Ersan GÖKMEN, R. Müfit SONBAY,
Prof. Dr. Zühtü AYTAÇ, Rıfkı ÜNAL, Prof.Dr. Nurettin KALDIRIMCI,
M. Sıraç ASLAN, Süreyya ÇAKIN

B- RAPORTÖRLER : Hilal YILMAZ, İsmail Yücel ARDIÇ, M. Oğuzcan BÜLBÜL

C- BİLDİRİMDE
BULUNAN : - T.C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı

D- TARAFLAR : - T.C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı
Hüseyin Rahmi Sok. No:12 Çankaya Ankara

1- İstanbul Gübre Sanayii A.Ş.
41784 Körfez-Kocaeli

- Yıldız Entegre Ağaç Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Organize Sanayi Bölgesi No:5
41285 Arslanbey-Kocaeli

- GAP Kimya ve Gübre Sanayi Ticaret A.Ş.
Keresteciler Sitesi Fatih Cad. Selvi Sok. No:18
Merter-İstanbul

- Yılfert Gübre ve Kimya Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Beybi Giz Plaza Meydan Sok. No:28/9
Maslak-İstanbul

2- Gemlik Gübre Sanayii A.Ş.
16601 Gemlik-Bursa

- Yılyak Yakıt Pazarlama ve Ticaret A.Ş.
Beybi Giz Plaza Meydan Sok. No:28/9
Maslak-İstanbul

- Albayrak Turizm Seyahat İnşaat Ticaret A.Ş.
Çayhane Sok. No:1 Topkapı-İstanbul


04-01/3-1

2


- Gübretaş Gübre Fabrikaları T.A.Ş.
Kasap Sok. No:22 Esentepe-İstanbul

E- DOSYA KONUSU: İstanbul Gübre Sanayii A.Ş. ve Gemlik Gübre
Sanayii A.Ş.’nin özelleştirilme yoluyla devredilmesi işlemine izin
verilmesi talebi.

F- DOSYA EVRELERİ: Özelleştirme İdaresi Başkanlığı'nın 2.6.2003 tarih ve
4667 sayılı ön bildiriminde, Türkiye Gübre Sanayi A.Ş.'nin bağlı ortaklıkları
olan İstanbul Gübre Sanayii A.Ş., Gemlik Gübre Sanayii A.Ş., Samsun Gübre
Sanayi A.Ş. ve Kütahya Gübre Sanayi A.Ş.'deki kamu hisselerinin
özelleştirilmesine ilişkin olarak, 1998/4 sayılı Özelleştirme Yoluyla
Devralmaların Hukuki Geçerlilik kazanabilmeleri için Rekabet Kurumu'na
yapılacak Ön Bildirimlerde ve İzin Başvurularında Takip Edilecek Usul ve
Esaslar Hakkında Tebliğ'in 4. maddesi uyarınca Rekabet Kurulu'nun görüşü
talep edilmiştir.
Bunun üzerine, 19.6.2003 tarih, 1533 sayı ile gönderilen Mesleki Daire görüşü
ile 23.6.2003 tarih, 5387 sayılı Özelleştirme İdaresi Başkanlığı'nın görüşleri
dikkate alınarak, 30.6.2003 tarih, 03-46 sayılı karar ile konuya ilişkin Rekabet
Kurulu Görüşü oluşturulmuş ve 2.7.2003 tarih, 1658 sayı ile anılan İdare'ye
bildirilmiştir.
Kurum kayıtlarına 8.12.2003 tarih, 6022 sayı ile giren ve en son 31.12.2003
tarih ve 6463, 6464 sayı ile eksiklikleri tamamlanan Özelleştirme İdaresi
Başkanlığı'nın izin başvurusu üzerine, 4054 sayılı Rekabetin Korunması
Hakkında Kanun'un 7. maddesi ile 1997/1 sayılı Rekabet Kurulu'ndan İzin
Alınması Gereken Birleşme ve Devralmalar Hakkında Tebliğ ve 1998/4 sayılı
Tebliğ’in ilgili hükümleri uyarınca yapılan inceleme sonucunda düzenlenen
2.1.2004 tarih, 2003-1-75/ÖN-04-HY sayılı Özelleştirme Nihai Bildirim Raporu,
5.1.2004 tarih ve REK.0.05.00.00/6 sayılı Başkanlık önergesi ile 04-01 sayılı
Kurul toplantısında görüşülerek karara bağlanmıştır.

G- RAPORTÖRLERİN GÖRÜŞÜ: İlgili raporda; İstanbul Gübre Sanayii
A.Ş.'nin Yıldız Entegre Ağaç Sanayi ve Ticaret A.Ş., GAP Kimya Gübre
Sanayi Ticaret A.Ş. ile Yılfert Gübre ve Kimya Sanayi ve Ticaret A.Ş.
tarafından, Gemlik Gübre Sanayii A.Ş.’nin Yılyak Yakıt Pazarlama ve Ticaret
A.Ş., Albayrak Turizm Seyahat İnşaat Ticaret A.Ş. ve Gübretaş Gübre
Fabrikaları T.A.Ş. tarafından devralınması halinde;

- azotlu ve kompoze gübreler pazarında hakim durum yaratılmayacağı,

- bu nedenle bildirime konu devralma işlemine, 4054 sayılı Kanun'un 7.
maddesi uyarınca izin verilmesi gerektiği

ifade edilmektedir.


04-01/3-1

3
H. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME
H.1. Pazar Hakkında Genel Bilgi

Türkiye gübre sektöründe başlıca etkinliği gübre üretimi olan ve tamamı yerli
sermayeli dört teşebbüs bulunmaktadır1:

1- Toros Gübre ve Kimya Endüstrisi A.Ş. (Toros Gübre),
2- Bandırma Gübre Fabrikaları A.Ş. (Bagfaş) ve Ege Gübre Sanayii A.Ş.2,
3- Gübre Fabrikaları T.A.Ş. (Gübretaş).
4- Türkiye Gübre Sanayii A.Ş. (Tügsaş)’nin bağlı kuruluşları olan;
- İstanbul Gübre Sanayii A.Ş. (İgsaş),
- Gemlik Gübre Sanayii A.Ş.
- Samsun Gübre Sanayii A.Ş.
- Kütahya Gübre Sanayii A.Ş.

Tablo 1- Kurulu Kapasiteler ve Kapasitelere Göre Pazar Payları

Kuruluşlar Kompoze Gübreler (Ton) Azotlu Gübreler (Ton)
Toros Gübre 808.500 (%30.2) 594.000 (% 25)
Bagfaş 385.000 (%14.4) 214.500 (% 9)
İgsaş 118.000 (%4.4) 561.000 (%23.6)
Ege Gübre 330.000 (%12.4) 0
Gübretaş 500.000 (%18.7) 0
Tügsaş (Samsun) 527.200 (%19.8) 0
Tügsaş (Kütahya) 0 378.500 (%15.9)
Tügsaş (Gemlik) 0 594.000 (%25)
Diğer 0 35.200 (%1.5)
Toplam 2.668.700 (%100) 2.377.200 (%100)

Tablo 2- Üretime Göre Pazar Payları (2002 yılı)


Üretici firmaların yanı sıra faaliyeti ithal ettiği ürünleri satmakla sınırlı olan
ithalatçı firmalar da bu alanda etkinlik göstermektedir. 2002 yılında ithalatın
%58’i üretici firmalar, %42’si sadece ithalatla uğraşan şirketler tarafından
gerçekleştirilmiştir.



1 Ereğli Demir Çelik, İsdemir ve Kardemir teşebbüsleri yan ürün olarak amonyum sülfat (AS) gübresi
üretmektedir.
2 BAGFAŞ’ın 2001 yılında Ege Gübre’yi devralması nedeniyle, bu iki firma birlikte değerlendirilmiştir.
Kuruluşlar Azotlu Gübre Üretimi (Ton)
Azotlu Gübre
Üretimi Pazar
Payları (%)
Kompoze
Gübre Üretimi
(Ton)
Kompoze
Gübre
Üretimi
Pazar
Payları (%)
Toros Gübre 486.052 …….. 424.823 ……..
Gübretaş - …….. 260.709 ……..
Bagfaş+Ege 173.550 …….. 541.416 ……..
İgsaş 537.087 …….. 68.105 ……..
Tügsaş (Samsun) - …….. 367.590 ……..
Tügsaş (Kütahya) 185.000 …….. - ……..
Tügsaş (Gemlik) 443.279 …….. - ……..
Toplam 1.824.968 100,0 1.662.643 100,0
04-01/3-1

4
Tablo 3- İthalat Miktarlarına Göre Pazar Payları (2002 Yılı)


Pazarda az sayıda teşebbüsün bulunması, pazardaki belirsizlikler nedeniyle
yabancı üreticilerin pazara girmemesi, Toros Gübre’nin sektöre girdiği 1981
yılından itibaren yeni bir üreticinin faaliyete geçmemesi, yeni bir üretim tesisi
kurma maliyetinin yüksek oluşu, gübrenin taşınmasında ölçek ekonomilerinin
geçerliliği, faaliyetlerin sürdürülebilmesi için büyük önem taşıyan liman
kullanımı, depo ve ambalajlama tesisinin kurulması ile bayi ağının
oluşturulmasının zor ve masraflı olması başlıca pazara giriş engelleridir.

Gübre, toplu alıcılar ve bayiler kanalıyla çiftçiye ulaştırılmaktadır. Toplu alıcılar
başta Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği (TKKMB) olmak üzere, Tariş,
Trakya Birlik, Çukobirlik, Şeker Fabrikaları A.Ş. ve Antbirlik’tir. Toplu alıcılar
ihale açarak gübre almakta, çiftçiye ulaştırmakta ve bir kısmını kendi
ihtiyaçları için kullanmaktadır. Toplu alıcılar içinde, 1581 sayılı “Tarım Kredi
Kooperatifleri ve Birlikleri Kanunu” ile kurulmuş olan ve 2500’den fazla
kooperatifin bağlı olduğu 16 Bölge Birliği’nin üst kuruluşu niteliğindeki TKKMB,
alımlarının büyüklüğü ve ülkenin birçok noktasında çiftçiye ulaşması yönüyle
önemli bir dağıtıcıdır. TKKMB’nin, dolayısıyla toplu alıcıların alımlardaki payı
yıllar itibarıyla düşmektedir. 1997’de yaklaşık %45 olan bu oran, 1999 yılı
sonu itibarıyla yaklaşık %33, 2002 yılında ise %21’e gerilemiştir. Bu gerileme
aynı zamanda, bayi kanalıyla yapılan satışların dağıtımdaki ağırlığının arttığını
göstermektedir.

TKKMB ihalelerinde oluşan fiyat, bayi satışlarındaki fiyat üzerinde baskı
yaratmaktadır. Ayrıca, gübre arzını tüketme potansiyeli yüksek olan ve
borcunu zamanında ödeyebilen TKKMB, sağlayıcılar açısından da önemlidir.
Bu çerçevede, TKKMB’nin alımları gübre pazarının sağlayıcı ve dağıtıcı
seviyelerindeki rekabet üzerinde oldukça etkilidir.

Gübrenin kullanıcılara satışı, toplu alıcılar dışında bayiler tarafından
gerçekleştirilmektedir. Üreticilerin ülkenin çeşitli bölgelerine yayılmış bayileri
varken, bazı ithalatçı firmaların belirli bölgelerle sınırlı bayi ağı bulunmaktadır.
Sektörde yalnızca Toros Gübre’nin tek elden satın alma esasına göre çalışan
bayileri vardır. Diğer üretici firmaların ve ithalatçıların bayileri, kendi ürünleriyle
rakip olmayan ürünleri diğer sağlayıcı firmalardan temin ederek satış
yapmaktadır. Bunun nedeni, bayi satışlarında çiftçiye çeşitli gübre türlerini
sunabilmenin önemli oluşudur. Çiftçi ihtiyacı olan gübrelerin tümünü bir
bayiden sağlayarak pazarlık gücünü yükseltme ve hamaliye maliyetini
Kuruluşlar Azotlu Gübre İthalatı (Ton)
Azotlu Gübre
İthalatı Pazar
Payları (%)
Kompoze
Gübre İthalatı
(Ton)
Kompoze
Gübre İthalatı
Pazar Payları
(%)
Toros Gübre 155.986 ……… 72.170 ………
Gübretaş 225.501 ……… 101.443 ………
Bagfaş+Ege 187.115 ……… - ………
İgsaş 85.448 ……… - ………
Tügsaş 85.453 ……… - ………
Attarlar 273.197 ……… 69.063 ………
Ost Olgun 103.732 ……… 37.484 ………
Toplam 1.116.432 100,0 280.160 100,0
04-01/3-1

5
düşürme eğilimindedir. Sağlayıcı firmalar bayilerine geniş bir ürün yelpazesi
sunabilmek için, ithalata yönelmekte, hatta rakiplerinden alım yapmaktadır.

2002 yıl sonu itibarıyla, azotlu ve kompoze gübre satışlarının firmalar
arasındaki dağılımı aşağıdaki şekilde gerçekleşmiştir.

Tablo 4- Satışlara Göre Pazar Payları (2002 yılı)


H.2. Taraflar

H.2.1. İgsaş

Faaliyet konusu, amonyak ile azotlu (üre) ve kompoz