Rekabet Kurumu Başkanlığından,
REKABET KURULU KARARI

Dosya Sayısı : 2003-4-23 (Önaraştırma)
Karar Sayısı : 04-20/200-40
Karar Tarihi : 18.03.2004

A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER

Başkan : Mustafa PARLAK
Üyeler : Tuncay SONGÖR, A. Ersan GÖKMEN,
R. Müfit SONBAY, Murat GENCER, Prof. Dr. Zühtü
AYTAÇ, Rıfkı ÜNAL, Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI,
M. Sıraç ASLAN, Süreyya ÇAKIN

B. RAPORTÖRLER : Süleyman CENGİZ, Sezin ELÇİN

C. ŞİKAYET EDEN : Re’sen

D. HAKKINDA ÖNARAŞTIRMA
YAPILAN : Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik Hizmet Üretenleri
Derneği
Hürriyet Cd. Bakış Sk. No:8 Kaytaz Villa A Blok D:1 34810
Şenlikköy Florya/İstanbul

E. DOSYA KONUSU: Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik Hizmet Üretenler
Derneği (UTİKAD) tarafından uluslararası karayolu, havayolu, denizyolu,
demiryolu ile eşya, kargo taşımacılığı, acenteliği, organizatörlüğü,
müteahhitliği, komisyonculuğu, danışmanlığı ve benzeri konularda iştigal
eden gerçek ve tüzel kişi üyelerinin sunduğu hizmetlerin fiyatlarının
belirlenmesi ile 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakında Kanun’un ihlal
edilip edilmediği.

F. İDDİALARIN ÖZETİ: Kurul; UTİKAD'ın, uluslararası karayolu, havayolu,
denizyolu, demiryolu ile eşya, kargo taşımacılığı, acenteliği, organizatörlüğü,
müteahhitliği, komisyonculuğu, danışmanlığı ve benzeri konularla iştigal eden
gerçek ve tüzel kişi üyelerinin sunduğu hizmetlerin fiyatlarını belirlemek suretiyle
4054 sayılı Kanun’u ihlal edip etmediğinin tespiti yönünden araştırma
yapılmasına 13.11.2003 tarih ve 03-73/879(b)-M sayı ile re’sen karar vermiştir.

G. DOSYA EVRELERİ: UTİKAD’ın Kurum kayıtlarına 3.2.2003 tarih, 501 sayı ile
giren menfi tespit/muafiyet talebi üzerine hazırlanan 6.11.2003 tarih, 2003-4-
23/MM-03-MY sayılı Menfi Tespit Ön İnceleme Raporu, 10.11.2003 tarih,
REK.0.08.00.00/194 sayılı Başkanlık Önergesi ile 13.11.2003 tarih, 03-73 sayılı
Kurul toplantısında görüşülmüş ve UTİKAD’ın başvuru konusu uygulamasına
menfi tespit ya da bireysel muafiyet verilemeyeceğine 03-73/879(a)-379 sayı ile;
04-20/200-40

2
söz konusu uygulama hakkında 4054 sayılı Kanun’un 4. ve 6. maddelerinin
ihlaline ilişkin bir soruşturma açılmasına gerek olup olmadığının belirlenmesi
amacıyla, Kanun'un 40/1. maddesi uyarınca önaraştırma yapılmasına 03-
73/879(b)-M sayı ile karar verilmiştir.

İlgili karar uyarınca düzenlenen 15.3.2004 tarih 2003-4-23/ÖA-04-SC sayılı
Önaraştırma Raporu 15.3.2004 tarih, REK.0.08.00.00/57 sayılı Başkanlık
önergesi ile 04-20 sayılı Kurul toplantısında görüşülerek karara bağlanmıştır.

H. RAPORTÖR GÖRÜŞÜ: İlgili Rapor'da UTİKAD tarafından, ilgililerin maliyet
verileri olduğunu iddia ettikleri parasal büyüklüklere ilişkin bilgileri içeren “Hizmet
Ücret Tarifesi” adını taşıyan bir kitapçığın hazırlanarak, üyelerine dağıtması
faaliyetine ilişkin olarak;

- 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanunun 8. maddesi anlamında
menfi tespit belgesi verilmesinin yerinde olmayacağı;

- Bildirimin, UTİKAD’ın inisiyatifi ile yapılması, inceleme konusu uygulamanın
ilgili ürün pazarında bağlayıcı olarak uygulanmaması ve sunulan hizmetin
niteliği ve pazarın dinamik yapısı gereği tüm üyelerce uygulanmasının
muhtemel görülmemesi, pazarın taraflarında ve pazardaki rekabetçi yapıda
ortaya çıkan muhtemel bir zararın varlığının tespit edilememiş olması
hususları dikkate alınarak, şu aşamada soruşturma açılmasına gerek
olmadığı;

- Yine aynı gerekçelerle 4054 sayılı Kanunun 16. maddesi birinci fıkrasının (c)
bendi gereğince geç bildirim cezası uygulanmamasının yerinde olacağı;

- Söz konusu faaliyetin halihazırdaki şekli ile sürdürülmesinin, ilgili pazarda
faaliyet gösteren, Dernek üyesi olan ve olmayan teşebbüslerin birbirlerinin
gelecekteki fiyatlandırma stratejilerine ilişkin bilgiler sağlamak suretiyle
fiyatlandırma davranışlarının uyumlaştırılmasına neden olabileceği ve buna
dayanılarak 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında bir ihlal kabul
edilebileceği değerlendirmelerinin ve dolayısıyla söz konusu faaliyetin hali
hazırdaki şekli ile uygulanmaması gereğinin, aynı Kanun’un 9. maddesinin
üçüncü fıkrası kapsamında UTİKAD’a bildirilmesinin yerinde olacağı;

- İnceleme konusu faaliyetin yürütülmesinde;

a) “Hizmet Ücret Tarifesi” kitapçığının, ortak maliyetlerin tespit edilmesine ve
duyurulmasına hizmet eden bir çalışma olduğunu ortaya koyacak şekilde
isimlendirilmesi, kitapçığa verilecek başlığın ya da içeriğinin tavsiye edilen fiyat
listesi görüntüsü vermemesine dikkat edilmesi;

b) Kitapçığın giriş bölümünde yer alacak bir açıklamada:

04-20/200-40

3
i) kitapçık içerisinde yer alan verilerin maliyetlere ilişkin tavsiyeler olduğunun
açıkça ifade edilmesi,
ii) kitapçıkta yer alan verilerin ne şekilde ve hangi kaynaklardan elde edildiklerinin
bildirilmesi,
iii) kitapçığın hiç bir bağlayıcılığının olmadığının ve verilerin teşebbüsler
tarafından dikkate alınması halinde, kar oranlarının ilgili teşebbüs tarafından
serbestçe tespit edileceğinin açıkça ifade edilmesi,

hususlarına uyulması şartına bağlı olarak, 4054 sayılı Kanunun 5. maddesi
anlamında, 5 (beş) yıl süre ile muafiyet tanınmasının yerinde olacağı kanaat ve
sonucuna ulaşıldığı ifade edilmiştir.

I. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME

I.1. İlgili Pazar

I.1.1. İlgili Ürün Pazarı

Taşıma işleri komisyoncularının faaliyet alanları; uluslararası ve dahili
taşımacılık, ihracat–ithalat işlemleri ve gümrükleme, taşıma türünün belirlenmesi
(kara, deniz, hava vb.), taşıma yönetimi ve taşıyıcı seçimi, taşıma sözleşmesi ve
kapsamının belirlenmesi, taşıma belgelerinin hazırlanması, uluslararası mevzuat
ve uygulamalar hakkında danışmanlık hizmeti, sigortalama, depolama ve
antrepo hizmetleri, elleçleme, ambalajlama, barkod ve etiketleme, operasyon ve
sevk yönetimi, lojistik maliyet planlaması, dağıtım, tersine lojistik faaliyetler (iade
ürünler, tamir ve benzeri) fabrika içi destek, montaj hattı ve benzeri süreçler, stok
yönetimi, pazarlama, müşteri ilişkileri yönetimi, raporlama, talep yönetimi, lojistik
performans değerlendirme, banka işlemleri ve mal bedeli tahsilat ve benzeri,
vergi mevzuat işlemleri, bilişim teknolojilerini kullanarak tüm üniteler arasında
koordinasyon ve iletişimin sağlanması
şeklinde sıralanabilmektedir.

UTİKAD tarafından yayınlanan “Taşıma İşleri Komisyonculuğu Hizmetlerine
İlişkin UTİKAD Kuralları” başlıklı kitapçıkta “taşıma işleri komisyonculuğu
hizmetleri” deyimi; yüklerin taşınması ya da taşıtılmasını, yüklerin depolanmasını,
yüklerin taşınması, taşıtılması veya depolanması ile ilgili olan, yükleri konsolide
etme veya konsolide edilmiş yükleri ayırma, ambalajlama, gümrükleme
hizmetlerinin yapılması veya yaptırılması, yüklerin elden geçirilmesi, elleçlenmesi
veya markalanması, sigorta yapılması veya yaptırılması, ithalat, ihracat ile ilgili
belgelerin müşteri namına hazırlanması veya hazırlanmasında yardımcı
olunması, taşıma ve dağıtım konularında danışmanlık verilmesi gibi hizmetlerin
tamamının veya bir kısmının verilmesini ifade etmek üzere kullanılmıştır.

Bu çerçevede, ilgili ürün pazarı, yukarıda aktarılan bütün hizmet kalemlerinin
hepsinin ya da bir kısmının sunulması şeklinde anlaşılmak üzere “Taşıma İşleri
Komisyonculuğu hizmetleri"nin sunulduğu pazar olarak tespit edilmiştir.
04-20/200-40

4
I.1.2. İlgili Coğrafi Pazar

Taşımacılık işleri komisyonculuğu faaliyeti gösteren teşebbüslerin hizmetleri,
uluslararası alanda sunulmaktadır. Söz konusu pazarın talep yönü dikkate
alındığında, talebin genel itibariyle yerli taşıtanlardan kaynaklandığı
görülmektedir. Pazarın arz kesimi dikkate alındığında, taşıma işleri
komisyoncularının yerli teşebbüsler oldukları ya da yabancı menşeli
teşebbüslerin Türkiye’de kurulu iştirakleri oldukları görülmektedir. Arz kesiminde
yer alan teşebbüslerin bir kısmı dünya çapında faaliyet göstermekle birlikte,
araştırma konusu fiyat tarifesinin uluslararası alanda uygulanabilirliğinin
olmaması da dikkate alınmıştır. Aktarılan bilgiler ışığında, dosya bakımından ilgili
coğrafi pazar, ‘Türkiye Cumhuriyeti Sınırları’ olarak belirlenmiştir.

I.2. Yapılan Tespitler ve Deliller

I.2.1. Sektör Yetkilileri ile Yapılan Görüşmeler

Önaraştırma çerçevesinde, görevli raportörlerce, taşıma işleri organizatörleri
ARFOR Taşıma Hizmetleri A.Ş., REIBEL Taşımacılık ve Ticaret A.Ş., Trans
Maas Uluslararası Nakliye Acentalığı ve Lojistik A.Ş. ve UTİKAD yetkilileri ile
görüşülmüştür.

ARFOR Taşıma Hizmetleri A.Ş. Şube Müdürü A… D… ile 20.2.2004 tarihinde
yapılan görüşmede, UTİKAD tarafından yayınlanan “Hizmet Ücret Tarifesi” nin
tamamen yön verici, iz belirleyici ve yol gösterici nitelikte olduğu, üyelerin bu
tarifeye uyma zorunluluklarının olmadığı, söz konusu tarifenin çeşitli sektör
birlikleri (Vapur Donatanları, UND gibi) tarafından yayınlanan tarifelerden alınan
rakamlardan oluştuğu, tarifenin hazırlanmasındaki temel amacın, verilen taşıma
işlemi sürecinde karşılaşılan maliyetlerin hepsini biraraya toplayıp, yapılan işi
kolaylaştırmak olduğu, UTİKAD üyelerinin birçoğunun anılan tarifeye uymadığı ve
sektörde faaliyet gösteren her firmanın müşterisiyle olan birebir ilişkisi
çerçevesinde tarifenin altında ya da üstünde rakamlarla çalışabildiği ifade
edilmiştir.

REIBEL Taşımacılık ve Ticaret A.Ş. Genel Müdürü A… B… ve Kara ve Deniz
Departman Müdürü Y… Ş… ile 19.2.2004 tarihinde yapılan görüşmede; söz
konusu tarifenin bir ücret tarifesi değil ortalama maliyet hesaplarını yansıtan bir
belge olduğu, taşıma işlemi sürecinde firmaların karşı karşıya oldukları damga ve
pul parası, özet beyan parası, gümrüğe verilen deklarasyon parası gibi bazı
maliyet kalemleri olduğu, anılan tarifede belirlenmiş maliyetlerin bu ve benzeri
maliyetlerin ortalama bir değerini yansıttığı, tarifenin esas itibariyle üyelerden
ziyade müşterilere ışık tutabilmek amacıyla oluşturulduğu, tarifenin referans
niteliği taşıdığı ve sektör açısından bilgi verici mahiyette olduğu, UTİKAD
üyelerinin tarifeye uyma zorunlulukları olmadığı, pratikte her firmanın müşterisiyle
olan ilişkileri çerçevesinde hizmet ücretini kendisinin belirlediği ifade edilmiştir.

04-20/200-40

5
Trans Maas Uluslararası Nakliye Acentalığı ve Lojistik A.Ş. Genel Müdürü G…
S… ile 19.2.2004 tarihinde yapılan görüşmede; UTİKAD tarafından yayınlanan
hizmet ücret tarifesinin firmaların taşıma işlemi sürecinde karşı karşıya kaldıkları
masraf kalemlerinin ortalama bir değerini yansıttığı, tarifenin yol gösterici ve
tanımlayıcı nitelikte olduğu, üyelerin söz konusu tarifeye uyma zorunluluklarının
bulunmadığı, her firmanın kendi iç işleyişi ve maliyetleri doğrultusunda tarifede
yer alan rakamın altında ya da üstünde fiyat verebildiği, UTİKAD üyelerinin hiç
birinin tarifede yer alan fiyatları tam anlamıyla uygulamadığı, özellikle küçük
firmaların müşteri edinebilmek amacıyla tarifede belirlenen rakamların çok altında
fiyat verebildikleri, Derneğin üyeler üzerinde hiç bir yaptırım gücü olmadığı ve
tarifenin üyelere maliyet kalemleri hakkında yol göstermek amacıyla hazırlandığı
ifade edilmiştir.

UTİKAD Genel Müdürü M… M… ile 20.2.2004 tarihinde yapılan görüşmede; söz
konusu tarifenin hiçbir zaman taban fiyat dikte etme ve üyelerin uygulamasını
sağlama amaçlı değil, hava, kara, deniz taşımacılığı ve antrepolarda alınan
hizmetlerin saflarını saptama, şirketlerin maliyet hesaplarına temel oluşturma ve
müşteri ve üyeleri bilgilendirme amaçlı hazırlandığı, UTİKAD’ın sektörü temsil
eden bir sivil toplum kuruluşu olarak, yurtdışında İngilizce deyimiyle ‘service fees’
olarak tanımlanan hizmet ücretlerini 2002 yılında Türkçeleştirmede bir yanlışlık
yaparak, ‘ücret tarifesi’ olarak bir kitap halinde yayınladığı, üyelerin bu tarifeye
uyma zorunlulukları bulunmadığı, bu durumun üyelerden temin edilen fatura
örneklerinden de açıkça görüldüğü, derneğin anılan kitapçıkta yer alan ücretlerin
bağlayıcı olmadığını, tavsiye edilen nitelikte olduğunu hazırlanan bültenlerle
üyelere duyurduğunu, 31.1.2003 tarihinde Rekabet Kurumuna; Menfi Tespit,
Muafiyet başvurusunda bulunulduğu, söz konusu müracaat yapıldığı andan
itibaren UTİKAD’ın web sitesinde bulunan ücret tarifesine ilişkin çizelgenin
yayınının durdurulduğu ve kitapçık olarak adlandırılan materyallerin yayınlanması
ve dağıtımının sona erdirildiği, söz konusu maliyetlerin içerisinde taşıyıcılardan
temin edilen belgeler, pul ve damga resmi gibi maktu giderler, elektronik
beyanlar, haberleşme, ihbar, posta işlemleri ve hatta görünmeyen kalem olarak
nitelendirilen işlerin çabuklaştırılması açısından bahşiş niteliğindeki sarfların dahi
yer aldığı, üyelerin kendi maliyetlerini ve fiyatlarını kendilerinin belirledikleri,
üyelerin tarifede verilen rakamların üzerine kar paylarını koydukları, bazı üyelerin
ise kendi satış politikaları çerçevesinde hizmet ücret bedeli almadıkları ifade
edilmiştir.

I.2.2. Yerinde İnceleme Sırasında Elde Edilen Belgeler

I.2.2.1. Denizyolu Alt Komitesi adına UTİKAD üyelerine gönderilen 3.9.1999 tarih,
1999/112 sayılı ve “Rekabet” konulu UTİKAD yazısında aşağıdaki ifadeler yer
almaktadır:

“Denizyolu ithalat ve ihracat parsiyel taşımalarda freight forwarderlar arasında
yaşanan ve serbest piyasa ekonomisinin olmazsa olmaz unsuru “rekabet”
tamamen “fiyatta rekabet” haline gelmiş, nerede ise maliyetine hatta çoğu zaman
04-20/200-40

6
genel yönetim giderleri de düşünüldüğünde maliyetinin altında navlun ve lokal
masraflar ile servis verme konumuna gelinmiştir.

…bu nedenle bazı üyelerimizden gelen talep üzerine “Denizyolu ithalat ve ihracat
parsiyel taşımalarında” zaman içinde düşen navlun ve lokal masrafların tekrar
iyileştirilmesi için neler yapabileceğimizi müzakere etmek amacıyla 09.09.1999
Perşembe günü saat 14:00’de Derneğimizde bir sohbet toplantısı
düzenlenmiştir….”

I.2.2.2. Denizyolu Alt Komite Başkanı C… G…İ imzasıyla UTİKAD üyelerine
gönderilen 14.9.1999 tarihli Dernek yazısında aşağıdaki ifadeler yer almaktadır:

“09.09.1999 Perşembe günü Dernek’te yapılan Denizyolu Parsiyel İthalat ve
İhracat Navlunlarında İyileştirme” konulu sohbet toplantısı yüksek bir katılımla
gerçekleşmiş ve aşağıdaki sonuçlara varılmıştır:

…Özellikle ihracatta metreküp başına haddinden çok düşük veya sevkiyat başına
tek fiyat talep edilmesi gibi uygulamalar yanında ithalatta ise tam aksine aşırı
ölçüde yüksek yerel ücret tarifelerinin uygulanması sektörde büyük bir rahatsızlık
yaratmaktadır….

Sonuç olarak üyelerimiz, ithalat parsiyel yüklerde uygulanacak yerel masraf
tarifesine bir tavan getirilmesi halinde hem ithalat hem de ihracatta navlunların
otomatikman artma eğilimine gireceği sonucuna varmıştır.

Bu nedenle ilk evvelde ithalat parsiyel yüklemelerde uygulanacak tavan yerel
masraf tarifesi hazırlanacak, konu medya yolu ile ithalatçılara duyurulacaktır.
Basılı yayım yolu ile bilgilendirilen ithalatçı Derneğimizden istediği anda bu
tarifeyi elde edebilecektir.

Deniz alt komitesi bu tarifeyi çok kısa sürede hazırlayıp üyelerimize bildirecektir.
Komiteye yardımcı olunması bakımından üyelerimizin tavan tarife hakkında
görüşlerini, tarifeye konu olacak ücretleri 20.09.1999 saat 1:00’ye kadar
Derneğimize yazılı olarak bildirmelerini rica ederiz.”

I.2.2.3. Denizyolu Alt Komite Başkanı C… G… imzasıyla UTİKAD üyelerine
gönderilen 22.9.1999 tarihli Dernek yazısında aşağıdaki ifadeler yer almaktadır:

“Komitemizin 21.09.1999 tarihinde yaptığı toplantıda üyelerimizden gelen bilgiler
de değerlendirilerek, liman tarifeleri ekteki şekilde yeniden düzenlenmiştir. daha
önceki sirkülerimizde duyurduğumuz gibi, amaç liman tarifelerini başta
müşterilerimiz olmak üzere her kesim tarafından kabul edilebilir, makul seviyeye
getirmektir.

A) İthalat liman hizmet tarifesi müşterilere uygulanacak “azami” ücretleri,
04-20/200-40

7
B) İhracat liman hizmet tarife