Rekabet Kurumu Başkanlığından,

REKABET KURULU KARARI

Dosya Sayısı : 2004-2-27 (Önaraştırma)
Karar Sayısı : 04-47/614-151
Karar Tarihi : 15.7.2004

A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER

Başkan : Mustafa PARLAK
Üyeler :Tuncay SONGÖR, A. Ersan GÖKMEN, R. Müfit
SONBAY, Murat GENCER, Prof. Dr. Zühtü AYTAÇ,
Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI, M.Sıraç ASLAN

B. RAPORTÖRLER : İbrahim AYDEMİR, Bayram Ali GEÇGİL

C. ŞİKAYET EDEN : Ticketturk Bilet Dağıtım Basım ve Ticaret A.Ş.
Akkavak Sok. No:9 Kat:3
80200 Nisantaşı/İstanbul

D. HAKKINDA ÖNARAŞTIRMA
YAPILAN : Biletix Bilet Dağıtım Basım ve Ticaret A.Ş.
Büyükdere Cad. No: 119 Kat: 5
Gayrettepe/İstanbul

E. DOSYA KONUSU : Biletix Bilet Dağıtım Basım ve Ticaret A.Ş.
(Biletix)'nin elektronik bilet satış pazarındaki uygulamalarının 4054 sayılı
Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'u ihlal ettiği iddiası.

F. İDDİALARIN ÖZETİ : Şikayet dilekçesinde özetle, Biletix'in; online bilet
satış ve dağıtımında hakim durumda olduğu, başta spor kulüpleri olmak üzere
önemli organizasyonların sahipleri olan kuruluşlarla uzun dönemli münhasır
anlaşmalar yapmak suretiyle piyasaya yeni girişleri engellediği ve aynı
ekonomik birlik içinde olduğu Koç Grubu şirketlerinin, özellikle organizasyon
sahipleri nezdindeki sponsorluk gücünü kullanarak şikayetçi teşebbüsün bu
kuruluşlarla anlaşma yapmasını engellemek suretiyle hakim durumunu kötüye
kullandığı ileri sürülmüştür.

G. DOSYA EVRELERİ : Rekabet Kurumu kayıtlarına 20.1.2004 tarih ve 464
sayı ile intikal eden başvuru üzerine hazırlanan 21.4.2004 tarih ve 2004-2-
27/İİ-04-İA sayılı Bilgi Notu Rekabet Kurulu’nun 29.4.2004 tarihli ve 04-30
sayılı toplantısında görüşülmüş ve Biletix'in uygulamalarının 4054 sayılı
Kanun'u ihlal edip etmediğinin tespit edilebilmesi amacıyla adı geçen
teşebbüs hakkında 04-30/353-M sayı ile önaraştırma açılmasına karar
verilmiştir.

Söz konusu karar uyarınca düzenlenen 4.6.2004, tarihli 2004-2-27/Ö.A.-04-İA
sayılı Önaraştırma Raporu’nun, 11.6.2004 tarih ve REK.0.06.00.00/70 sayılı
Başkanlık önergesi ile 17.6.2004 tarihli 04-42 sayılı Kurul toplantısında
04-47/614-151
2
görüşülmesi sonucunda pazar yapısı, hakim durum ve acentelik ilişkisine
yönelik detaylı bir çalışma yapılmasına karar verilmesi üzerine, 1.7.2004 tarih
ve 2004-2-27/BN-04-BAG sayılı bilgi notu hazırlanmış, 9.7.2004 tarih ve
REK.0.06.00.00/89 sayılı Başkanlık önergesi ile 04-47 sayılı Kurul
toplantısında konu tekrar ele alınarak karara bağlanmıştır.

H. RAPORTÖRLERİN GÖRÜŞÜ

İlgili Önaraştırma Raporu’nda;

-Biletix ve bu şirket ile bilet satış anlaşması yapan organizatörler arasındaki
ilişkinin rekabet hukuku bağlamında acentelik ilişkisi olduğu, dolayısıyla
Kanun’un 4. maddesi kapsamında değerlendirilemeyeceği,

-Biletix’in elektronik bilet satışı pazarında hakim durumda olmadığı,

-Biletix’in Koç Grubu ile ilişkisinden doğan avantajını kullanarak rakiplerin
pazara girişini ya da pazardaki faaliyetini engellediği hususunda herhangi bir
bilgi ya da belgeye ulaşılamadığı, uzun dönemli anlaşmalar yapmak suretiyle
piyasaya girişin engellendiği iddiasının doğru olmadığı, dolayısıyla Kanun
kapsamında bir ihlalin bulunmadığı, bu nedenle Biletix hakkında soruşturma
açılmasına gerek olmadığı,

-Bununla birlikte Fenerbahçe, Galatasaray ve Beşiktaş kulüplerinin, pazarın
futbol müsabaka biletleri satışı diliminde özel bir konuma sahip olduğu ve bu
kulüplerin biletlerinin pazarın önemli bir bölümünü kapsadığı, pazarın bu
dilimindeki talep esnekliğinin diğer kısımlara nazaran daha düşük olduğu, bu
kulüplerle yapılan uzun süreli anlaşmaların rakipler açısından ciddi bir giriş
engeli yarattığı, bu nedenle söz konusu anlaşmaların süresinin bir yıl ile
sınırlandırılmasının uygun olacağı,

ifade edilmiş, 1.7.2004 tarihli Bilgi Notu’nda da Biletix ile organizatör
teşebbüsler arasındaki ilişkinin acentelik ilişkisi olduğu ve Biletix’in hakim
durumda olmadığı görüşü tekrar edilmiştir.

I. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME

I.1. İlgili Pazar

I.1.1. İlgili Ürün Pazarı

İncelemenin konusu; spor kulüpleri, tiyatrolar, sinemalar ve taşımacılık
firmaları gibi organizasyon sahibi kuruluşlara elektronik bir yazılım ve ağ
sistemiyle birbirine bağlı olan internet, telefon veya satış noktalarından bilet
satışı hizmeti sunumuna ilişkindir. Esasen bu hizmet elektronik ortamda bilet
satışı hizmeti olarak adlandırılmakta ve gerek Biletix gerekse sektörde faaliyet
gösteren diğer firmalar her üç kanaldan da satış yapabilmektedirler.

04-47/614-151
3
Elektronik bilet satış hizmetini geleneksel bilet satış hizmetlerinden ayıran en
önemli özelliği, satılan bir biletin (yerin) yeniden satımı riskinin bulunmaması
ve bütün satış kanallarının, diğer herhangi bir kanalda satılan bilete ilişkin
bilgilere aynı anda ulaşabilmesine imkan sağlayan bir bilgisayar yazılımına
dayalı ağ (network) vasıtasıyla birbirine bağlı olmasıdır.
Bu yöntemle yapılan satışlarda, geleneksel sistemde olduğu gibi biletlerin
belirli sayılarda satış noktalarına (gişe) dağıtılması ve herhangi bir noktada
biletin tükenmesi, ancak müşterilerin biletin bulunduğu diğer noktalara
ulaşmasının mümkün olmaması söz konusu değildir. Müşteri, biletini internet,
telefon, satış noktası veya etkinlik gişesi gibi kanalların herhangi birinden,
oturma yerini de seçerek satın alabilmekte ve satılan bilet hakkındaki bilgi eş
zamanlı olarak diğer kanallarda da görülebilmektedir.
Teşebbüslerin ticari amaçla kurup işlettikleri Internet web siteleri üzerinden
“İşletmeden tüketiciye” satış anlamına gelen B2C (business-to-consumers)
elektronik ticaret bu pazardaki firmaların hemen tamamının başvurdukları bir
satış yöntemidir. Teşebbüsler bu web sitelerinde bilet satışı yapmanın yanı
sıra kendileri hakkında tüketicilere bilgi vermekte, satışını yaptıkları etkinlikleri
önceden duyurarak tanıtmaktadırlar. Böylece hem tüketici gişeye gitmeden ve
oturma yerini kendisi seçerek bilet alabilmekte, hem de ilgi duyduğu spor
müsabakası, konser, sinema gibi etkinlik türlerinden önceden haberdar olarak
bilet fiyatlarını öğrenebilmekte ve rezervasyonunu herhangi bir iletişim
maliyetine katlanmaksızın yaptırabilmektedir. Bu web siteleri ziyaret edilme
istatistiklerine göre reklam alarak bilet satışı yapan firmalara ek bir gelir de
sağlamaktadır. Bu işletmelerin maliyeti bilgilerin tutulduğu, iletişimi sağlayan
web sunucularının maliyeti ve Internet erişim maliyeti ile sınırlıdır.
Geleneksel satış kanalı olan gişe işletmenin maliyeti B2C web sitesi işletme
maliyetinden daha yüksektir. Gişe satış yönteminde pek çok noktaya fiziki
birer gişenin kurulması, gerekli personel ve donanımın yerleştirilmesi ve
ulaşım gibi çeşitli maliyetler söz konusu iken, Internet üzerinden yapılan
satışta tek bir merkezden dünyanın her yerine etkin olarak ulaşmak
mümkündür. Spor müsabakalarına kaçak girişin önlenmesi amacıyla
geliştirilen barkodlama sistemi ile biletler tüketici tarafından Internet üzerinden
alınıp evde basılabilmektedir. Bu gelişme bilet baskı maliyetini de ortadan
kaldırmaktadır. Ancak bunun için gerekli yazıcı ve ısıya duyarlı kağıt
kalitesinin Türkiye’de yaygın olmaması nedeniyle ülkemizde bu uygulama
henüz yapılamamaktadır. Internet penetrasyonunun oldukça düşük olması
Internet kanalının etkin bir alternatif olmasını engellemekte ise de, bu konuda
hızlı bir gelişimin yaşandığı görülmektedir. Halihazırda Türkiye’de Internet
erişim oranı nüfusun %5’i civarında iken, bilet satış firmaları satışlarının
yaklaşık %15’ini Internet üzerinden yapmaktadırlar ve bu oranın birkaç yıl
içinde %30 düzeyine yükselmesi beklenmektedir. Ancak hızla gelişmeye aday
olan web tabanlı bilet satışının sağlıklı bir şekilde gelişebilmesi için ilk giren
avantajını kullanan firmaların bu avantajlarını rekabeti engelleyecek ve
tekelleşmeye yol açacak şekilde kullanmamaları gerekmektedir.

Bilet satış faaliyeti yürüten teşebbüslerin en önemli gelir kalemini bilet
bedelinin belirli bir oranı olarak alınan hizmet bedeli oluşturmaktadır. Bu oran
ortalama % 10 ile % 20 arasında değişmektedir. Organizatörler bilet
04-47/614-151
4
satışından kendi istedikleri bedeli (biletin üzerinde yazılı olan değer) bilet
satışını gerçekleştiren teşebbüse bildirmekte, bilet satışını gerçekleştiren de
kendi hizmet bedelini ilave ederek bileti son kullanıcıya satmaktadır. Internet,
çağrı merkezi ve satış noktalarından yapılan satışlara yansıtılan hizmet bedeli
etkinliğin gerçekleştirildiği yerde bulunan gişeden yapılan satışlara
uygulanmamaktadır.

Bu teşebbüslerden bazılarının bir başka önemli gelir kalemi Internet ve çağrı
merkezinden yapılan satışlar için alınan sipariş ücretidir. Bu ücret, bilet bedeli
ile ilişkilendirilmeyen sabit bir bedeldir. Avrupa ve Amerika uygulamasında
Internet üzerinden yapılan alımlarda genellikle işlem bedeli alınmamakta,
çağrı merkezi işlemlerinde alınmaktadır. Hizmet bedeli ise organizatör
tarafından ilan edilen bilet bedeline dahil edilmektedir. Türkiye’deki
uygulamada başta Biletix olmak üzere bazı teşebbüslerin hizmet bedelini bilet
bedelinden ayırarak doğrudan tüketiciye yansıtması bu bedelin yüksek
tutulmasına yol açmaktadır. Başta spor olmak üzere canlı etkinlik ve sinema
organizasyonlarının biletlerine olan talebin esnekliğinin düşük olduğu
saptanmıştır. Ayrıca bu biletleri Internet ve çağrı merkezi yoluyla satın alan
kullanıcılar genellikle üst ve orta-üst gelir