Rekabet Kurumu Başkanlığından,
REKABET KURULU KARARI
Dosya Sayısı : 2004-3-92 (Özelleştirme Nihai Bildirim)
Karar Sayısı : 04-60/858-201
Karar Tarihi : 20.9.2004
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
10
Başkan : Mustafa PARLAK
Üyeler : Tuncay SONGÖR, A.Ersan GÖKMEN, R. Müfit SONBAY,
Prof. Dr. Zühtü AYTAÇ, Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI,
M. Sıraç ASLAN, Süreyya ÇAKIN
B. RAPORTÖRLER: Yüksel KAYA, Orçun SENYÜCEL
C. BİLDİRİMDE
BULUNAN : T.C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı
20
D. TARAFLAR : T.C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı
Ziya Gökalp Cad. No: 80 Kurtuluş / Ankara
Torunlar Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Kavacık Rüzgarlıbahçe 95. Sok. No:6 81640
Beykoz İstanbul
Baha Esat Tekand Kütahya Şeker Fabrikası A.Ş.
Atatürk Bulvarı 43160 Kütahya 30
E. DOSYA KONUSU: Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’nın Baha Esat Tekand
Kütahya Şeker Fabrikası A.Ş.’de bulunan %56 oranındaki hissesinin
özelleştirme yoluyla devredilmesi işlemine izin verilmesi talebi.
F. DOSYA EVRELERİ: Kurum kayıtlarına 13.8.2004 tarih ve 4514 sayı ile giren
ve en son 13.9.2004 tarih ve 5021 sayı ile eksiklikleri tamamlanan bildirim
üzerine, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 7. maddesi ile
1997/1 sayılı Rekabet Kurulu'ndan İzin Alması Gereken Birleşme ve Devralmalar
Hakkında Tebliğ ve 1998/4 sayılı Özelleştirme Yoluyla Devralmaların Hukuki 40
Geçerlilik Kazanabilmeleri İçin Rekabet Kurumuna Yapılacak Ön Bildirimlerde ve
İzin Başvurularında Takip Edilecek Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ'in ilgili
hükümleri uyarınca yapılan inceleme sonucunda düzenlenen 13.9.2004 tarih ve
2004-3-92/ÖN-04-YK sayılı Özelleştirme Nihai Bildirim Raporu, 13.9.2004 tarih
ve REK.0.07.00.00/199 sayılı Başkanlık önergesi ile 04-60 sayılı Kurul
toplantısında görüşülerek karara bağlanmıştır.
04-60/858-201
2
G. RAPORTÖRLERİN GÖRÜŞÜ :İlgili raporda;
- Baha Esat Tekand Kütahya Şeker Fabrikası A.Ş.’de bulunan %56 oranındaki
T.C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’na ait hissenin Torunlar Gıda 50
Sanayi ve Ticaret A.Ş. tarafından devralınması işleminin sektördeki oyuncu
sayısını artıracağından daha rekabetçi bir ortam oluşturacağı, anılan
devralmanın 4054 sayılı Kanun’un 7. maddesine aykırı olarak hakim durum
yaratmaya veya hakim durumu güçlendirmeye yönelik olarak ülkenin bütünü
yahut bir kısmında herhangi bir mal veya hizmet piyasasındaki rekabetin önemli
ölçüde azaltılması sonucunu doğurmayacağı,
ifade edilmektedir.
H. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME 60
H.1. Pazara İlişkin Bilgiler
Türkiye’de şeker pancarından şeker üreten şirketlerden Türkiye Şeker Fabrikaları
A.Ş. (Türkşeker) 1’i bağlı ortaklık (Adapazarı) olmak üzere 26 adet şeker
fabrikasına sahiptir. 1991 yılında Amasya Şeker Fabrikası A.Ş., 1992 yılında
Konya Şeker Fabrikası A.Ş. ve Kayseri Şeker Fabrikası A.Ş., Türkşeker
yönetiminden ayrılarak özel şirket statüsüne gelmişlerdir. Amasya Şeker
Fabrikası A.Ş.’nin %56,54’ü Amasya Pancar Ekicileri Kooperatifi’ne, Kayseri
Şeker Fabrikası A.Ş.’nin %50,51’i Kayseri Pancar Ekicileri Kooperatifine ve 70
Konya Şeker Fabrikası A.Ş.’nin %34,26’sı Konya Pancar Ekicileri Kooperatifi’ne,
%20’si ise Ilgın Pancar Ekicileri Koooperatifi’ne aittir.
Sektördeki fabrikaların 2003 yılı şeker satışları dikkate alınarak elde edilen pazar
payları Tablo 1’de yer almaktadır.
80
90
04-60/858-201
3
Tablo 1: 2003 yılı Şeker Fabrikaları Şeker Satışları ve Pazar Payları
ŞEKER FABRİKALARI
2003 YILI PAZAR PAYLARI
FABRİKALAR
2003 YILI
SATIŞLARI
(TON)
FABRİKA
PAZAR PAYI
(%)
ŞİRKET
PAZAR PAYI
(%)
AFYON (……) (……)
AĞRI (……) (……)
ALPULLU (……) (……)
ANKARA (……) (……)
BOR (……) (……)
BURDUR (……) (……)
ÇARŞAMBA (……) (……)
ÇORUM (……) (……)
ELAZIĞ (……) (……)
ELBİSTAN (……) (……)
ERCİŞ (……) (……)
EREĞLİ (……) (……)
ERZİNCAN (……) (……)
ERZURUM (……) (……)
ESKİŞEHİR (……) (……)
ILGIN (……) (……)
KASTAMONU (……) (……)
KARS (……) (……)
KIRŞEHİR (……) (……)
MALATYA (……) (……)
MUŞ (……) (……)
SUSURLUK (……) (……)
TURHAL (……) (……)
UŞAK (……) (……)
YOZGAT (……) (……)
ADAPAZARI (……) (……)
T
Ü
R
K
Ş
E
K
E
R
T
O
P
LA
M
I
(…
...
.)
KÜTAHYA (……) (……) (……)
AMASYA (……) (……) (……)
KAYSERİ (……) (……) (……)
KONYA (……) (……) (……)
TOPLAM 1.788.157 100,0 100,0
2003 yılında şeker fabrikaları tarafından gerçekleştirilen yan ürün satışları ve bu
satışlara göre elde ettikleri pazar payları Tablo 2’deki gibidir.
100
04-60/858-201
4
Tablo 2: 2003 Yılı Yan Ürün Satışları ve Pazar Payları
2003 YILI YAN ÜRÜN SATIŞLARI
TEŞEBBÜS MELAS PAY (%) YAŞ KÜSPE PAY (%)
TÜRKŞEKER (……) (……) (……) (……)
KÜTAHYA (……) (……) (……) (……)
AMASYA (……) (……) (……) (……)
KAYSERİ (……) (……) (……) (……)
KONYA (……) (……) (……) (……)
TOPLAM 574.226 100,0 1.130.342 100,0
Şeker Kurulu tarafından belirlenen 2002/2003 ve 2003/2004 yılları şeker
kotalarına Tablo 3 ve 4’te yer verilmiştir.
Tablo 3: 2002/2003 Pazarlama Yılı Şeker Kotaları, bin ton
TEŞEBBÜS A KOTASI PAY (%) B KOTASI TOPLAM
TÜRKŞEKER (……) (……) (……) (……)
KÜTAHYA (……) (……) (……) (……)
AMASYA (……) (……) (……) (……)
KAYSERİ (……) (……) (……) (……)
KONYA (……) (……) (……) (……)
ÜLKE TOPLAMI 2,144,657 100,0 42,9 2187,53
Tablo 4: 2003/2004 Pazarlama Yılı Şeker Kotaları, bin ton 110
TEŞEBBÜS A KOTASI PAY (%) B KOTASI TOPLAM
TÜRKŞEKER (……) (……) (……) (……)
KÜTAHYA (……) (……) (……) (……)
AMASYA (……) (……) (……) (……)
KAYSERİ (……) (……) (……) (……)
KONYA (……) (……) (……) (……)
ÜLKE TOPLAMI 2137,6 100,0 42,15 2179,74
H.2. Mevzuat
Yurt içi talebin yurt içi üretimle karşılanmasına ve gerektiğinde ihracata yönelik
olarak şeker rejimini, şeker üretimindeki usul ve esaslar ile fiyatlandırma,
pazarlama şart ve yöntemlerini düzenlemek amacıyla 19.4.2001 tarih ve 24378
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 4634 sayılı Şeker Kanunu,
ülkemizde üretiminin %70-80’i kamu tarafından düzenlenen ve siyasi bir ürün
olan şeker pancarının yüksek fiyat politikaları ile desteklenmesine son vererek,
şeker fabrikalarının özel sektöre devrini sağlamaya yönelik düzenlemelerin alt 120
yapısını hazırlamaktadır.
Şeker Kanunu ile kota sistemi dahilinde üretim-tüketim dengesinin kurulması, bu
yolla üretim fazlasından oluşan stokların zararına ihraç edilmesinin önlenmesi ve
üretim fazlasının kamu maliyesi üzerinde yarattığı olumsuzlukların ortadan
kaldırılmasına çalışılmaktadır. Anılan Kanun’un 3. maddesi şeker miktarını tüm
04-60/858-201
5
şeker türleri için ayrı ayrı olmak üzere kotalar ile belirleyen düzenlemeler
içermektedir. Söz konusu maddede1 aşağıdaki ifadelere yer verilmektedir:
“Şeker üretimi ve arzında istikrarı sağlamak amacıyla pazarlanacak şeker 130
miktarı, sakaroz kökenli ve diğer şekerler için ayrı ayrı olmak üzere şeker
türlerine göre, gerektiğinde dönemsel olarak kotalar ile belirlenir. Nişasta kökenli
şekerler için belirlenecek toplam A kotası, ülke toplam A kotasının %10’unu
geçemez. Bakanlar Kurulu bu oranı, Kurumun görüşünü alarak %50’sine kadar
artırmaya, %50’sine kadar eksiltmeye yetkilidir.
Sakaroz kökenli şekerler dışındaki depolanabilir nitelikte olmayan diğer şekerler
için B kotası belirlenmez.
Şirketlerin A ve B kotaları her yıl en geç 30 Haziran tarihine kadar, yurt içi şeker 140
talebi, fabrikaların işleme ve şeker üretim kapasiteleri göz önünde bulundurularak
Kurul tarafından müteakip beşer yıllık dönemler için tespit edilir.
Kotalar, fabrikaların üretim süreleri ile son üç yıllık ortalama fiili günlük işleme
kapasiteleri ve/veya üretim miktarları ve randımanları esas alınmak suretiyle
hesaplanır. İlk kez üretime geçecek ve üç yaşın altındaki şeker fabrikaları ile bu
Kanunun yürürlüğe girmesinden önce kapasite artırım izni almış olan fabrikalar
için kota belirlenmesinde nominal üretim verileri esas alınır.
Yeni fabrika kurulabilmesi ve/veya mevcut fabrikaların kapasitelerini 150
artırabilmeleri için kota temin etmeleri zorunludur. Şirketlere yeni kota tahsisinde
Kurul yetkilidir.”
Yukarıda yer alan bilgilerden anlaşılacağı üzere getirilen kota sistemi Avrupa
Birliği’nin şeker rejimine benzer şekilde A ve B kotaları ile C şekeri kavramlarını
getirmektedir. A kotası talebe eşdeğer olarak belirlenen üretimi gösterirken B
kotası emniyet stoku olarak saptanacaktır. C şekeri ise talep fazlası olup
doğrudan ihraç edilmesi gerekecektir.
Buna ek olarak, şeker pancarı fiyatları fabrikalarla üretici arasında yapılacak 160
sözleşmelerle düzenlenecek olup, şeker satış fiyatının da bağımsız belirlenmesi
esas teşkil etmektedir. Nitekim Şeker Kanunu’nun 5. maddesi aşağıdaki şekilde
düzenlenmiştir:
“Şeker pancarı fiyatları her yıl, şeker fabrikası işleten gerçek ve tüzel kişiler ile
üreticiler ve/veya temsilciler arasında varılan mutabakata göre belirlenir. Buna
ilişkin usul ve esaslar, Bakanlık [Sanayi ve Ticaret Bakanlığı] tarafından
çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Şeker üretiminde kullanılan diğer hammaddeler ise şirketler tarafından üreticiler
ve/veya piyasadan temin edilir.
