Rekabet Kurumu Başkanlığından,
REKABET KURULU KARARI
Dosya Sayısı : 2005-3-30 (Muafiyet)
Karar Sayısı : 05-51/743-201
Karar Tarihi : 15.8.2005
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Mustafa PARLAK
Üyeler : Rıfkı ÜNAL, Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI, M.
Sıraç ASLAN, Mehmet Akif ERSİN
B. RAPORTÖRLER : Alper KARAKURT, Neşe Nur YAZGAN
C.BAŞVURUDA BULUNAN : - BSH Ev Aletleri Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Cemal Sahir Sok. No:26/28 Mecidiyeköy İstanbul
D. TARAFLAR : - Arçelik A.Ş. Elektrikli Süpürge ve Motor İşletmesi
Organize Sanayi Bölgesi Atatürk Cad. 8.Sok.
No:2 59500 Çerkezköy Tekirdağ
- BSH Profilo Elektrikli Gereçler A.Ş. (Yeni unvanı
ile BSH Ev Aletleri Sanayi ve Ticaret A.Ş.)
E. DOSYA KONUSU: Arçelik A.Ş. Elektrikli Süpürge ve Motor İşletmesi
(Arçelik A.Ş.) tarafından üretilen çamaşır makinası yıkama motorlarının,
BSH Ev Aletleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. (BSH) tarafından satın alınmasına
ilişkin şartları düzenleyen standart sözleşmeye menfi tespit belgesi
verilmesi veya muafiyet tanınması talebi. 10
F. DOSYA EVRELERİ: Kurum kayıtlarına 7.3.2005 tarih ve 1451 sayı ile intikal
eden ve en son 1.8.2005 tarih ve 5374 sayılı yazı ile eksiklikleri tamamlanan
bildirim üzerine 4054 sayılı Kanun’un 4. 5. ve 8. maddeleri ile 1997/2 sayılı
“Anlaşmaların, Uyumlu Eylem ve Teşebbüs Birliği Kararlarının Kanunun 10.
Maddesine Göre Bildiriminin Usul ve Esasları Hakkında Rekabet Kurulu
Tebliği”nin ilgili hükümleri uyarınca yapılan inceleme sonucu düzenlenen
5.8.2005 tarih ve 2005-3-30/MM-05-AK sayılı Ön İnceleme Raporu 10.8.2005
tarih ve REK.0.07.00.00-130/210 sayılı Başkanlık önergesi ile 05-51 sayılı Kurul
toplantısında görüşülerek karara bağlanmıştır. 20
G. RAPORTÖRLERİN GÖRÜŞÜ: İlgili Rapor'da; mevcut bilgi ve belgeler
çerçevesinde yapılan değerlendirmeler ışığında;
05-51/743-201
2
1. Arçelik A.Ş. tarafından üretilen çamaşır makinesi yıkama motorlarının,
BSH tarafından satın alınmasına ilişkin şartları düzenleyen standart
sözleşmenin 18. maddesindeki hükmün, 4054 sayılı Rekabetin Korunması
Hakkında Kanun’un 4. maddesine aykırılık teşkil etmesi nedeniyle Menfi
Tespit Belgesi verilemeyeceği,
2. söz konusu hükmün, 2002/2 sayılı “Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup 30
Muafiyeti Tebliği”nin 4(e) bendi gereğince ağır sınırlama olarak kabul
edilmesi nedeniyle, aynı Tebliğ çerçevesinde grup muafiyeti kapsamında
değerlendirilemeyeceği ,
3. söz konusu hükmün, 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesindeki muafiyet
şartlarından “rekabetin zorunlu olandan fazla kısıtlanmaması” koşulunu
karşılamaması nedeniyle, anlaşmaya bireysel muafiyet verilemeyeceği,
4. 18. maddedeki söz konusu hükmün, anlaşma konusu olan çamaşır
makinesi yıkama motorunun ya da buna ait yedek parçaların son
kullanıcılara veya malların bakımı ya da onarımıyla alıcı tarafından
yetkilendirilmemiş tamircilere satışını kısıtlamayacak şekilde düzenlenmesi 40
durumunda anlaşmanın 2002/2 sayılı Tebliğ’den yararlanabileceği, bu
sebeple ilgili teşebbüs tarafından gerekli değişikliklerin yapılabilmesi için
60 gün süre verilmesi gerektiği
ifade edilmektedir.
H. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME
H.1. İlgili Pazar
50
H.1.1. İlgili Ürün Pazarı
Anlaşmaya taraf olan teşebbüslerin faaliyet alanları karşılıklı olarak
incelendiğinde görülmektedir ki; Arçelik A.Ş. evlerde kullanılan elektrikli ve
elektronik ürünlerin, üretimi, satışı, dağıtımı ve pazarlanması, BSH ise soğutucu,
çamaşır makinesi, fırın, set üstü ocak üretimi ile iştigal etmekte, bunun yanında
diğer elektrikli ve elektronik ev aletlerini ithal edip satmaktadır. Buna karşılık
dosya konusu anlaşma çamaşır makinesi yıkama motorunun üretimini
düzenleyen hükümler içermektedir.
60
Bu noktada üzerinde durulması gereken husus, diğer motor türlerinin çamaşır
makinesi yıkama motoru ile ikame edilip edilemeyeceğidir. Arçelik A.Ş. tarafından
gönderilen ve kurum kayıtlarına 13.7.2005 tarih ve 4843 sayı ile intikal eden bilgi
yazısında, jeneratör, buzdolabı gibi diğer elektrik ve elektronik ürünlerin
motorlarının, çamaşır makinesi motoru ile ikame edilemeyeceği, çamaşır
makinesi yıkama motorunun teknik olarak yalnızca çamaşır makinelerine uyumlu
olduğu belirtilmiştir. 23.6.2005 tarih ve 4334 sayılı bilgi yazısında ise belirlenen
spesifikasyonlarda anlaşma konusu motorları Türkiye coğrafi pazarında üreten
başka bir teşebbüsün bulunmadığı, anlaşma öncesinde BSH tarafından üretilen
05-51/743-201
3
çamaşır makinelerine ait motorların Çek Cumhuriyeti ve Almanya’dan tedarik 70
edildiği belirtilmiştir.
Yukarıdaki bilgiler ışığında ilgili ürün pazarı “çamaşır makinesi yıkama motoru”
olarak belirlenmiştir.
H.1.2. İlgili Coğrafi Pazar
Sözleşme konusu çamaşır makinesi yıkama motorları, Arçelik A.Ş. tarafından
üretilecek ve BSH tarafından fabrikalarında kullanılacaktır. Bu çerçevede, ilgili
coğrafi pazar Türkiye Cumhuriyeti sınırları olarak tanımlanmıştır. 80
H.2. Taraflar
H.2.1. Arçelik A.Ş.
Anlaşmanın taraflarından Arçelik A.Ş., Koç Grubu şirketlerinden olup, başta
beyaz eşya olmak üzere, evlerde kullanılan elektrikli ve elektronik ürünlerin,
üretimi, satışı, dağıtımı ve pazarlanması alanlarında ulusal ve uluslararası
düzeyde faaliyet göstermektedir. Bunun yanında elektrikli ev aletleri motorları ve
buzdolabı kompresörleri de üretmektedir. Grubun holding şirketi Koç Holding 90
A.Ş.; otomotiv, dayanıklı tüketim, gıda, perakendecilik, enerji, finansal hizmetler,
turizm, inşaat ve bilgi teknolojileri sektörlerinde faaliyet göstermektedir. Arçelik
A.Ş. ile benzer ürünlerin üretimini yapan grubun diğer şirketi Beko Elektronik
A.Ş., özellikle televizyon, PC, monitör, yazar kasa ve uydu alıcı üretmektedir.
Arçelik A.Ş. 2003 yılı itibarıyla (………………..) YTL’lik ciroya ulaşmıştır.
Satışların %(…)’ü Türkiye %(….)’ı Avrupa ve kalan %(…)’si diğer ülke
pazarlarında yapılmıştır. Arçelik A.Ş.’nin Koç Grubu ve haricindeki pek çok
şirkette çeşitli oranlarda iştirak ve yatırımları bulunmaktadır.
Ortaklık yapısı ve yönetim kurulu aşağıda sunulmaktadır: 100
Tablo 1: Arçelik A.Ş. Ortaklık Yapısı
Hissedar Hisse Oranı
(%)
Koç Holding A.Ş. 39.1
Koç Grubu Diğer 18.2
Teknosan Büro Mak. ve Lev. Tic. San. 14.7
Burla Makina Ticareti ve Yatırım A.Ş. 7.6
Diğer 20.4
TOPLAM 100.00
Teşebbüsün yönetim kurulu Rahmi M. KOÇ, Hasan SUBAŞI, Robert SONMAN,
Mustafa V. KOÇ, Cengiz SOLAKOĞLU, Fevzi Bülend ÖZAYDINLI, Mehmet Ali
BERKMAN, Temel Kamil ATAY, Aka Gündüz ÖZDEMİR’den oluşmaktadır.
05-51/743-201
4
H.2.2. BSH Profilo Elektrikli Gereçler A.Ş. (BSH) 110
BSH Profilo beyaz eşya üretimi ve pazarlaması ile kahverengi eşya pazarlaması
ile iştigal eden bir şirkettir. BSH Profilo’nun ortaklık yapısını gösteren tabloya
aşağıda yer verilmiştir:
Tablo 2: BSH Profilo Ortaklık Yapısı
Hisse Sahibi Hisse Oranı
(%)
BSH Bosch und Siemens Hausgeraete GmbH 80
Deutsche Bank AG 13.86
Diğer Ortaklar 6.14
Toplam 100,00
BSH Profilo, temel olarak soğutucu, çamaşır makinesi, fırın, set üstü ocak üretimi
yapmaktadır. Diğer taraftan söz konusu teşebbüs ithal ettiği Telefunken, Profilo,
Saba ve Siemens markalı kahverengi eşyaların dağıtıcılığını da yapmaktadır. 120
Şirketin Yönetim Kurulu üyeleri; Dr. Wolfgang Colberg, Dr. Robert Kugler, Dr.
Klaus Peter Fouquet, Matthias Ginthum, Dr. Peter Götz, Leon Grünberg, Dr. Ali
Zafer İncecik, Norbert Wilhelm Maximilian Klein, Kai Schrickel, Wolfgang
Tochtermann’dır. Denetim Kurulu üyeleri Fatih Dural, Erdal Çalıkoğlu, Hasan
Çağlayan’dır. Şirketin 2003 yılı cirosu (……………….) YTL’dir.
H.3. Yapılan Tespitler ve Hukuki Değerlendirme
Bildirimi zamanında yapılmış olan menfi tespit/ muafiyet talebine konu “Standart 130
Sözleşme”, tedarikçi konumunda bulunan Arçelik A.Ş. tarafından üretilen çamaşır
makinesi yıkama motorlarının, BSH, BSH iştirak şirketleri ve BSH Bosch und
Siemens Hausgeraete GmbH’nin doğrudan veya dolaylı olarak çoğunluğa sahip
olduğu şirketleri için satın almasını konu alan bir anlaşmadır.
Söz konusu anlaşmanın 4054 sayılı Kanun’un ilgili maddeleri çerçevesinde
değerlendirilmesine geçmeden önce anlaşmanın niteliğine bakmak
gerekmektedir. İnceleme konusu anlaşma Arçelik A.Ş. tarafından BSH’nin
belirlediği spesifikasyonlara uygun bir şekilde üretilen çamaşır makinesi yıkama
motorlarının söz konusu şirkete satılmasını konu alması bakımından, bir tür fason 140
imalat sözleşmesidir. Fason imalat sözleşmeleri "bir mal veya hizmetin, ana firma
tarafından ilişkide bulunduğu yan firmaya, ana firma adına sipariş verilmesi ve
yan firmanın da istenilen şartlara uygun mal ve hizmet üretmesi" olarak
tanımlanmaktadır1. Mehaz mevzuatta ise fason üretim/hizmet anlaşmaları,
"yüklenici olarak adlandırılan bir teşebbüsün, ana sanayi olarak adlandırılan
başka bir teşebbüs adına ya da bu teşebbüse arz etmek üzere ana sanayinin
talimatları doğrultusunda bir malın üretimini, belirli bir hizmetin sunulmasını ya da
1 Ejder Yılmaz, Hukuk Sözlüğü, s 274.
05-51/743-201
5
belirli bir işin yapılmasını yüklenmesini düzenleyen anlaşmalar" olarak
tanımlanmaktadır.
150
Fason imalat sözleşmeleri esasen dikey nitelikli anlaşmalar olduklarından bu tür
anlaşmaların içerdikleri rekabet kısıtlamalarının dikey anlaşmalara ilişkin grup
muafiyeti tebliği ve ilgili kılavuz çerçevesinde ele alınması gerekmektedir.
Bununla birlikte bu duruma ilişkin iki istisna söz konusudur. Bunlar; rakipler
arasında imzalanan fason imalat anlaşmaları ve anlaşmaya taraf teşebbüslerin
rakip olmadığı ancak yüklenici teşebbüse know-how aktarımının gerçekleştirildiği
fason imalat anlaşmalarıdır. Bu açıklamalardan sonra belirtilmelidir ki, ilk istisna
olarak ifade edilen rakipler arası fason üretim anlaşmaları, rakip teşebbüsler
arasında yapılmaları nedeniyle yatay üretim anlaşması niteliğini taşımakta ve
anlaşma tarafları arasında işbirliği doğurucu yönleri dikkate alınarak 160
değerlendirilmekte bununla birlikte, söz konusu anlaşmalar içerdikleri dikey
sınırlamalar bakımından 2002/2 sayılı “Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafi
