Rekabet Kurumu Başkanlığından,
REKABET KURULU KARARI
Dosya Sayısı : 2006–4–216 (Ortak Girişim)
Karar Sayısı : 06-96/1224-369
Karar Tarihi : 29.12.2006
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
10
Başkan : Mustafa PARLAK
Üyeler : Tuncay SONGÖR, Prof. Dr. Zühtü AYTAÇ,
Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI, M. Sıraç ASLAN,
Süreyya ÇAKIN, Mehmet Akif ERSİN
B. RAPORTÖRLER : Serpil YANIK, Sinan BOZKUŞ
C. BİLDİRİMDE
BULANAN : - Türk Hava Yolları A.O.
Temsilcisi:Av. A. Serhat KAYA 20
THY Yönetim Binası Atatürk Hava Limanı
Yeşilköy/İstanbul
- DoCo İstanbul Catering ve Restaurant Hizmetleri
Ticaret A.Ş.
Temsilcisi: Av. Meltem Kızılırmak GÖKDENİZ
Koreşehitleri Cd. No:1 Yonca Apt. A Blk. K:2 D:8
Zincirlikuyu Esentepe/İstanbul
D. TARAFLAR : - Türk Hava Yolları A.O.
Atatürk Hava Limanı Yeşilköy/İstanbul 30
- DoCo İstanbul Catering ve Restaurant Hizmetleri
Ticaret A.Ş.
Harbiye Meşrutiyet Cd. No:30 Şişli/İstanbul
E. DOSYA KONUSU: Türk Hava Yolları A.O. (THY) ile DoCo İstanbul
Catering ve Restaurant Hizmetleri Tic. A.Ş. (DoCo) arasında
gerçekleştirilen ortak girişim işlemine izin verilmesi talebi.
F. DOSYA EVRELERİ: Kurum kayıtlarına en son 25.12.2006 tarih, 8836 sayı ile
giren bildirim üzerine, 4054 sayılı “Rekabetin Korunması Hakkında Kanun”un 7. 40
maddesi ile 1997/1 sayılı “Rekabet Kurulu’ndan Izin Alınması Gereken Birleşme
ve Devralmalar Hakkında Tebliğ”in ilgili hükümleri uyarınca düzenlenen
15.12.2006 tarih, 2006-4-216/Öİ-06-SY sayılı Devralma/Ortak Girişim Ön
İnceleme Raporu Kurul’un 20.12.2006 tarih, 06-92 sayılı toplantısında
görüşülerek 06-92/1170-Mİ sayı ile dosya konusunun ek çalışma yapılmak
06-96/1224-369
2
üzere Kurul gündeminde incelemeye alınmasına karar verilmiştir. Yapılan ek
çalışma sonucu hazırlanan 27.12.2006 tarih, 2006-4-216/Öİ-06-SY sayılı Ortak
Girişim Ön İnceleme Raporu 29.12.2006 tarih, REK.0.08.00.00-120/360 sayılı
Başkanlık Önergesi ile 06-96 sayılı Kurul toplantısında görüşülerek karara
bağlanmıştır. 50
G. RAPORTÖR GÖRÜŞÜ: İlgili Rapor’da,
1. Bildirime konu ortak girişim işleminin 4054 sayılı Kanun’un 7. maddesi ve bu
Kanun’a dayanılarak çıkarılan 1997/1 sayılı Tebliğ kapsamında izne tabi
olduğu,
2. - THY’nin ikram hizmeti alımlarını ortak girişim ile yapılması öngörülen
sözleşmenin bitiminden itibaren rekabetçi koşullarda gerçekleştireceği ihaleler
yoluyla sağlaması,
- Taraflar arasında imzalanan Ortak Girişim Sözleşmesi’nin I.11. maddesi ve
Ortak Girişim Ana Sözleşmesi’nin 34. maddeleri ile getirilen rekabet 60
yasaklarının, ana teşebbüsler arasındaki söz konusu Ortak Girişimin süresi ile
sınırlı tutulması,
- Ayrıca, Ortak Girişim Sözleşmesi’nde, THY ve Ortak Girişim arasında THY’nin
en az 5 yıl süre ile münhasıran ortak girişimden uçak içi ikram hizmet alımına
ilişkin olarak imzalanması planlanan anlaşmanın, işlemle doğrudan ilgili ve
gerekli bir yan sınırlama niteliğinde olmaması, söz konusu anlaşmanın
Kanun’un 4. maddesi anlamında teşebbüsler arası bir anlaşma niteliğinde
olması nedenleriyle Kanun’un 4. ve 5. maddeleri çerçevesinde ayrıca
değerlendirilmesi gerekmekte olup, Ortak Girişim Sözleşmesi’nin söz konusu
maddesinin yeniden düzenlenmesi ve THY ile Ortak Girişim arasında 70
imzalanacak sözleşmenin Kurumumuza bildirilmesi
koşullarıyla bildirime konu işleme izin verilmesinin yerinde olacağı,
görüşü ifade edilmiştir.
H. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME
H.1. İlgili Pazar
H.1.1. İlgili Ürün Pazarı
a) Uçak İçi İkram Hizmetleri: 80
Havayollarında uçak içi ikram hizmetleri atıştırmalık yiyeceklerden sıcak ve
soğuk yemeklere kadar değişim göstermektedir. Ayrıca sunulan hizmetler uzun
ve kısa mesafeli uçuşlarda, birinci sınıf, business ve ekonomi sınıfı uçuşlarda
da çeşitlilik göstermektedir. Uçak içi ikram hizmetleri yalnızca yiyecek ve
içeceklerin havayolu şirketlerine satışını değil yiyecek ve içeceklerin uçaklara
teslimi, bu ürünlerin uçaklara yüklenmesi ve boşaltılması, çöp ve atıkların
toplanması ve boşaltılması, yiyeceklerin hazırlanması ve yiyeceklerin takdim
06-96/1224-369
3
şekilleri dâhil bir takım ek hizmetleri de içermektedir. Havayolu şirketleri bu
hizmetleri farklı şirketlerden değil tek bir hizmet kuruluşundan almayı tercih
etmektedirler. Dolayısıyla ilgili ürün pazarı belirlenirken sunulan bu hizmetler 90
için tek bir ürün pazarı tanımlamak mümkündür.
İncelenen işlemde, ilgili ürün pazarı yukarıda yer verilen süreçleri de
kapsayacak şekilde “uçak içi ikram hizmetleri pazarı” olarak belirlenmiştir.
b) Hava Taşımacılığı:
İşlemden etkilenmesi muhtemel bir diğer ilgili ürün pazarı ise ikram hizmetlerinin
alt pazarı olan “havayolu ile yolcu taşımacılığı pazarı”dır.
H.1.2. İlgili Coğrafi Pazar
a) Uçak İçi İkram Hizmetleri Bakımından
Havaalanlarında ikram hizmeti verecek kuruluşlar her bir havaalanı için ayrı ayrı 100
Çalışma Ruhsatı almak zorundadırlar. Alınan bu ruhsatla sadece o havaalanına
inen ve oradan kalkan uçaklara hizmet verilebilir. İkram hizmeti veren
kuruluşların ana müşterileri havayolu şirketleridir. Özellikle uzun yolculuklarda
yiyecek ve içeceklerin bozulmadan servis edilmesi önem taşıdığından hizmet
verecek kuruluşun havaalanı içinde veya yakınında yeterli ekipman ve lojistik
imkanlarına sahip olması gerekmektedir. Havayolu şirketleri ikram hizmetlerini
sefer düzenledikleri havaalanlarından temin etmekte ve yolculara
sunmaktadırlar. İkram hizmeti daha ucuz olduğu için başka bir havaalanına
yönelmek havayolu şirketleri açısından havaalanlarındaki diğer maliyetler
yüzünden ekonomik olmamaktadır. Bu bağlamda ilgili coğrafi pazar her bir 110
havaalanı için ayrı ayrı belirlenebilir.
Yukarıda yer verilen bilgiler doğrultusunda bildirime konu olan işlem açısından
ilgili coğrafi pazar “Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde yer alan sivil
havaalanları” olarak belirlenmiştir.
b) Hava Yolu ile Yolcu Taşımacılığı Bakımından
Havayolu ile yolcu taşımacılığı pazarı bakımından şehir-eşli (city-pair) kavramı
çerçevesinde ortak girişimin faaliyet göstereceği tüm iç hatlar ile Türkiye 120
çıkışlı/varışlı hatlar coğrafi pazar kabul edilebilecektir.
H.2. Yapılan Tespitler ve Hukuki Değerlendirme
H.2.1. Taraflar
H.2.1.1. THY
THY 20.5.1933 tarihinde 2186 sayılı Kanun’la Hava Yolları Devlet İşletmesi
adıyla kurulmuş ve Milli Savunma Bakanlığı’na bağlı olarak faaliyete geçmiş,
1955 yılında çıkarılan 6623 sayılı Kanun’la özel hukuk kuralları ile sevk ve idare 130
06-96/1224-369
4
edilen bir şirket yapısına kavuşturularak Türk Hava Yolları A.O adını almıştır.
THY, 27.11.1994 tarihinde yürürlüğe giren 4046 sayılı Kanun kapsamına alınıp,
mezkûr Kanunun 35. maddesi uyarınca Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’na bağlı
bir İktisadi Devlet Teşekkülü olmuştur. 2006 yılı Mayıs ayında gerçekleştirilen,
halka arz uygulaması sonucu THY’deki kamu payı %50’nin altına düşmüştür.
Türk Hava Yolları’nın hissedarlık yapısı şu şekildedir:
HİSSEDARLAR HİSSE
GRUBU
HİSSE SAYISI HİSSELERİN
NOMİNAL
DEĞERİ (YTL)
HİSSE
ORANI
%
Özelleştirme İdaresi
Başkanlığı
A 85.751.407 85.751.407,56 49,00
Özelleştirme İdaresi
Başkanlığı
C 1 0,001
Halka Açık A 89.248.592 89.248.592,44 51,00
Toplam 175.000.000 175.000.000 100
Özelleştirme idaresi Başkanlığı’nın C grubu hissesi imtiyazlı hissedir.
THY, filosunda bulundurduğu 103 uçak ve toplam 3.107.071.608 YTL cirosu ile
Türk havacılık sektörünün en büyük kuruluşudur. Bildirim Formu’nda yer alan 140
bilgilere göre THY’nin ikram pazarında herhangi bir faaliyeti olmadığından
cirosu yoktur.
Şirketin Yönetim Kurulu ve Denetim Kurulu üyeleri aşağıdaki şekildedir:
Tablo 2: THY Yönetim Kurulu Üyeleri
Adı Soyadı Görevi
Dr. Candan KARLITEKİN Yönetim Kurulu Başkanı
Hamdi TOPÇU Yönetim Kurulu Başkan Vekili
Doç. Dr. Temel KOTİL Yönetim Kurul Üyesi ve Genel Müdür
Atilla ÖKSÜZ Yönetim Kurul Üyesi
Prof. Dr. Cemal ŞANLI Yönetim Kurul Üyesi
Prof. Dr. Oğuz BORAT Yönetim Kurul Üyesi
Mehmet BÜYÜKEKŞİ Yönetim Kurul Üyesi
Tablo 3: Denetim Kurulu Üyeleri
Adı Soyadı Görevi
İsmail GERÇEK Denetleme Kurulu Üyesi
Dr. Hasan GÜL Denetleme Kurulu Üyesi
Prof. Dr. Ateş VURAN Denetleme Kurulu Üyesi
THY’nin THY Teknik A.Ş, Emek İnşaat ve İşletme A.Ş, Güneş Ekspres A.Ş ile
USAŞ’ta hisseleri bulunmaktadır. 150
06-96/1224-369
5
H.2.1.2. DoCo İstanbul Catering ve Restaurant Hizmetleri A.Ş.
DoCo, İngiltere’de kurulmuş bulunan DO&CO International Investment Limited
ile Avusturya’da kurulmuş bulunan DO&CO Restaurant&Catering
Aktiengesselschaft şirketlerinin grup şirketi olarak 8.8.2005 tarihinde
kurulmuştur. Şirketin faaliyet amaç ve konusu, özel kuruluşlara ve kamu
kurumlarına, eğitim kurumlarına hazır yemek, lokantacılık, ağırlama ve benzeri
hizmetleri vermek, bu hizmetleri verebilmek için merkezi yemek üretim tesisleri
ve turizm tesisleri kurmak, işletmek, gerekli mal ve hizmetleri almaktır. Şirketin
hissedarlık yapısı aşağıdaki şekildedir:
160
HİSSEDARLAR HİSSE ADEDİ HİSSELERİN
NOMİNAL DEĞERİ
(YTL)
HİSSE ORANI
%
DO&CO International
Investments Limited
44.960 44.960 89,92
Attila Turgut DOĞUDAN 5.000 5.000 10
Hakan Berat BABİLA 10 10 0,002
Ali Zafer KARACA 10 10 0,002
Sinan BABİLA 10 10 0,002
Cengiz BABİLA 10 10 0,002
Toplam 50.000 50.000 100
Do&Co International Investments Ltd.’nin hisselerinin tamamı DO&CO
Restaurant&Catering Aktiengesselschaft’a aittir. Do&Co Restaurants&Catering
Aktiengesellschaft’ın sermaye yapısı şu şekildedir:
Hissedar Hisse Oranı (%)
Attila Doğudan 51,6
DZR Immobilien und Beteiliguns GmbH 32,9
Halka Arz 15,5
Toplam 100
DoCo İstanbul A.Ş yönetim Kurulu Üyeleri şu isimlerden oluşmaktadır:
Adı Soyadı Görevi
Sinan BABİLA Yönetim Kurulu Başkanı
Attila Turgut DOĞUDAN Yönetim Kurulu Başkan Vekili
Ali Zafer KARACA Genel Müdür ve Y.K Üyesi
06-96/1224-369
6
DoCo İstanbul A.Ş denetçisi ise Cengiz Bilal’dir. Bildirim Formu’nda şirketin
2005 yılı cirosunun (……………) YTL olduğu bildirilmiştir.
H.2.2. 1997/1 Sayılı Tebliğ Kapsamında Değerlendirme
4054 sayılı Kanun’un 7. maddesine göre, “Hâkim durum yaratmaya veya hâkim
durumlarını daha da güçlendirmeye yönelik olarak, ülkenin bütünü yahut bir 170
kısmında herhangi bir mal veya hizmet piyasasındaki rekabetin önemli ölçüde
azaltılması sonucunu doğuracak şekilde” gerçekleştirilen birleşme veya
devralma işlemleri hukuka aykırı ve yasaktır.
1997/1 sayılı Tebliğ’in “Birleşme ve Devralma Sayılan Haller” başlıklı 2.
maddesinin (c) bendine göre, amaçlarını gerçekleştirmek üzere işgücü ve
malvarlığına sahip olacak şekilde bağımsız bir iktisadi varlık olarak ortaya çıkan
ve taraflar arasındaki veya taraflarla ortak girişim arasındaki rekabeti sınırlayıcı
amacı veya etkisi olmayan ortak girişimler (joint-venture), 4054 sayılı Kanun’un
7. maddesi çerçevesinde teşebbüsler arası birleşme ve devralma kabul
edilmektedir. 180
İnceleme konusu işlem, Bildirim Formu’nda, THY ve DoCo İstanbul
teşebbüslerinin Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün SHY-
22 sayılı Havaalanları Yer Hizmetleri Yönetmeliği çerçevesinde havayolu
şirketlerine ikram hizmeti vermek ve ana sözleşmesinde yazılı diğer konularda
faaliyet göstermek üzere anonim şirket şeklinde bir ortak girişim şirketi
kurulması olarak tanımlanmaktadır.
Bir şirketin 1997/1 sayılı Tebliğ kapsamında ortak girişim olarak
değerlendirilebilmesi için ortak bir kontrolün bulunması, ortak girişimin bağımsız
bir iktisadi varlık olarak kurulması ve rekabeti sınırlayıcı ve bozucu etkisinin
bulunmaması şartlarının varlığı gereklidir. 190
a) Ortak Kontrol
Bir işlemin ortak girişim işlemi olarak nitelendirilebilmesi için ilk aranan koşul
ortak kontroldür. Bildirim konusu ortak girişim şirketinin (Şirket) kuruluşuna
ilişkin olarak taraflar arasında imzalanan 15.9.2006 tarihli “Ortak Girişim
Sözleşmesi”nde Şirket’in hissedarlık yapısı aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:
HİSSEDARLAR HİSSELERİN NOMİNAL
DEĞERİ (YTL)
HİSSE ORANI
%
Türk Hava Yolları A.O 30.000.000 50,00
DoCo İstanbul Catering ve Restaurant
Hizmetleri Tic. A.Ş
29.999.997 49,999995
DO&CO Restaurant&Catering
Aktiengesselschaft
1 0,0000016
Attila Turgut DOĞUDAN 1 0,0000016
DO&CO International Limited 1 0,0000016
06-96/1224-369
7
Toplam 60.000.000 100
DoCo’nun çoğunluk hisselerini elinde bulunduran Do&Co International
Investments Ltd.’nin hisselerinin tamamı DO&CO Restaurant&Catering
Aktiengesselschaft’a aittir. DO&CO Restaurant&Catering Aktiengesselschaft’ın 200
hisselerinin çoğunluğu ise Attila DOĞUDAN’a aittir.
Yukarıda aktarılan hissedarlık yapısından görüleceği üzere, ortak girişimin
kurucularından THY ve DO&CO eşit sayıda hisseye sahiptir.
Ortak Girişim Anlaşması’nda şirketin 6 adet Yönetim Kurulu üyesi olacağı ve bu
üyelerin 3 tanesinin THY tarafından diğer 3 tanesinin ise DO&CO tarafından
seçileceği, Yönetim Kurulu Başkanının ve Genel Müdür Yardımcısının THY
tarafından, Genel Müdürün ve Yönetim Kurulu Başkan Vekilinin ise DO&CO
tarafından tayin edileceği belirtilmiştir.
THY Doco’nun Yönetim Kurulu aşağıdaki şekildedir:
TAdı Soyadı Görevi
Candan KARLITEKİN Yönetim Kurulu Başkanı
Attila Turgut DOĞUDAN Başkan Vekili
Hamdi TOPÇU Yönetim Kurulu Üyesi
Mehmet BÜYÜKERDOĞMUŞ Yönetim Kurulu Üyesi
Ali Zafer KARACA Yönetim Kurulu Üyesi
Klaus PETERMANN Yönetim Kurulu Üyesi
Şirketin denetçileri İsmail GERÇEK ve Gonca KARAGÖZ’dür. 210
Ortak Girişim Şirketi Ana Sözleşmesi’nde, Yönetim Kurulu’nun karar alırken 5
üye ile toplanabileceği ve kararların en az 4 üyenin olumlu oyu ile alınabileceği
belirtilmektedir. Bu bağlamda tarafların hiçbiri tek başına karar alamayacak,
diğer tarafın onayını da almak zorunda kalacaktır. Ayrıca yine Anlaşma’nın 7.2.
maddesine göre işlem başına (………….) ABD Doları’ndan (…………..) ABD
Doları’na kadar olan yatırım ve harcamalar hem Genel Müdürün (DO&CO
tarafından atanan) hem de Genel Müdür Yardımcısının (THY tarafından atanan)
birlikte imzası ile ifa edilecektir. Yine Anlaşma’nın 7.1. maddesine göre, Genel
Müdür, yıllık finansman ve yatırım bütçesi, yeni iş alanlarına girme, yeni üretim
tesisleri kurulması, ödenek onaylanması ve verilmesi gibi kararlarda yönetim 220
kurulu onayını almak zorundadır. Ortak Girişim Ana Sözleşmesi’ne göre yıllık
işletme planları da yönetim kurulu onayından geçmek zorundadır.
Bu çerçevede, stratejik ticari kararların alınmasında her iki ana teşebbüsün de
belirleyici etki uygulama olanağına sahip olduğu ve bildirim konusu işlemin
1997/1 sayılı Tebliğ kapsamında bir ortak girişim işlemi olarak
nitelendirilebilmesi için aranan koşullardan ortak bir kontrolün bulunması şartını
taşıdığı anlaşılmaktadır.
06-96/1224-369
8
b) Bağımsız bir İktisadi Varlık Olarak Ortaya Çıkma - Tam İşlevsellik
Bir ortak girişim işleminin 1997/1 sayılı Tebliğ’in 2(c) maddesi kapsamında
yoğunlaşma doğurucu bir işlem oluşturması için bu ortak girişimin bağımsız bir 230
iktisadi varlık olarak ortaya çıkması gerekmektedir. Bu çerçevede bildirime konu
ortak girişim işleminin yoğunlaşma doğurucu olup olmadığını belirleyebilmek
bakımından, ortak girişimin öncelikle bağımsız bir iktisadi varlık olma şartını
taşıyıp taşımadığı sorgulanacaktır.
Bir ortak girişimin bağımsız bir iktisadi varlık olarak ortaya çıkması tam işlevsel
olmasına bağlıdır. Ortak girişimin tam işlevsel olarak nitelendirilebilmesi,
bağımsız iktisadi varlığın tüm işlevlerini uzun süreli olarak yerine getirmek üzere
kurulmasına bağlıdır. Ana teşebbüslerin bünyesinde be
