Rekabet Kurumu Başkanlığından,

REKABET KURULU KARARI

Dosya Sayısı : 2009-3-149 (Önaraştırma)
Karar Sayısı : 09-57/1365-357
Karar Tarihi : 25.11.2009

A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
10
Başkan : Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI(Başkan V.)
Üyeler : Mehmet Akif ERSİN, İsmail Hakkı KARAKELLE, Doç. Dr.
Cevdet İlhan GÜNAY, Murat ÇETİNKAYA, Reşit GÜRPINAR

B. RAPORTÖRLER: Meltem BAĞIŞ AKKAYA, Nilgün KOCADAĞ

C. BAŞVURUDA
BULUNAN : S.S. Uşak Pancar Ekicileri Kooperatifi
Temsilcisi: Av. Recep ADIGÜZEL ve Av. Tayyar ÜNSAL
Kurudere Cad. Karaman İş Merkezi No: 2 D: 405-413 20
Salihli/Manisa

D. HAKKINDA ÖNARAŞTIRMA YAPILAN:
KWS Türk Tarım Ticaret A.Ş.
KWS Türk Adres: Organize Sanayi Bölgesi 14. Cadde No:22
26110 Eskişehir

E. DOSYA KONUSU: KWS Türk A.Ş.’nin S.S. Uşak Pancar Ekicileri Kooperatifi
ile imzaladığı bayilik sözleşmesini feshederek ürün satmamasının bir dikey
kısıtlama ve uyumlu eylem olarak nitelendirilmesi gerektiği iddiası. 30

F. İDDİALARIN ÖZETİ: Şikayet dilekçelerinde özetle; Uşak Pancar Ekicileri
Kooperatifi (Kooperatif) ile KWS Türk A.Ş. (KWS Türk) arasında imzalanan bayilik
sözleşmesinin, Kooperatif’in sözleşme konusu mısır tohumlarını, piyasadaki fiyat
istikrarını bozacak şekilde sattığı gerekçesiyle KWS Türk tarafından feshedildiği,
2008-2009 yıllarında Kooperatif’e tohum satılmadığı gibi Kooperatif hakkında
karalama kampanyası başlatıldığı ve KWS’nin söz konusu eylemlerinin 4054 sayılı
Kanun’un yasakladığı dikey kısıtlamalar ve uyumlu eylemler kapsamında
değerlendirilmesi gerektiği belirtilerek KWS hakkında cezai işlem uygulanması talep
edilmiştir. 40

G. DOSYA EVRELERİ: Kurum kayıtlarına 23.7.2009 tarih, 5209 sayı ile giren
başvuru üzerine hazırlanan 7.10.2009 tarih ve 2009-3-149/İİ-09-MBA sayılı İlk
İnceleme Raporu Rekabet Kurulu’nun 14.10.2009 tarih ve 09-47/1167-M sayılı
toplantısında görüşülmüş ve 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun
çerçevesinde soruşturma açılmasına gerek olup olmadığının belirlenmesi amacıyla,
Kanun’un 40/1. maddesi uyarınca önaraştırma yapılmasına karar verilmiştir. İlgili
karar uyarınca yapılan inceleme sonucunda düzenlenen 19.11.2009 tarih ve 2009-3-
149/ÖA-09-MBA sayılı Önaraştırma Raporu 23.11.2009 tarih, REK.0.07.00.00-
09-57/1365-357
2
110/371 sayılı Başkanlık önergesi ile 09-57 sayılı Kurul toplantısında görüşülerek 50
karara bağlanmıştır.

H. RAPORTÖRLERİN GÖRÜŞÜ: İlgili Raporda;

1.-KWS Türk Tarım Ticaret A.Ş.’nin, dikey anlaşmaları ve uygulamaları yoluyla
alıcılarının yeniden satış fiyatını belirleyerek ve bölge dışı satışları engelleyerek 4054
sayılı Kanun’un 4. maddesini ihlal ettiği yönünde ciddi ve yeterli deliller bulunduğu ve
bu sözleşme ve uygulamaların 2002/2 sayılı Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti
Tebliği ile sağlanan muafiyetten yararlanamayacağı,
60
2.-Diğer yandan söz konusu anlaşmalara ve uygulamalara 4054 sayılı Kanun’un 5.
maddesinde sayılan koşulları karşılamaması nedeniyle bireysel muafiyet
tanınamayacağı,

3.-a) İhlalin dikey nitelikte olması, pazarın rekabetçi, büyüyen ve dinamik yapısı,
KWS Türk’ün önemli bir pazar gücüne sahip olmaması gibi unsurlar göz önünde
bulundurulduğunda pazardaki rekabetçi yapıda kısıtlı bir zararın ortaya çıkmasının bu
aşamada kuvvetle muhtemel olması nedeniyle 4054 sayılı Kanun kapsamında
soruşturma açılmasına gerek bulunmadığı,
70
b) Bununla birlikte, yeniden satış fiyatlarını belirlemeye ve bölge dışı satışları
engellemeye yönelik sözleşme hükümlerinin ve uygulamalarının 4054 sayılı
Kanun’un 4. maddesi kapsamında ihlal teşkil etmesi nedeniyle, bu durumun
sonlandırılması yönünde söz konusu teşebbüse Kanun’un 9. maddesinin 3. bendi
uyarınca görüş bildirilmesi gerektiği,

c) Yeniden satış fiyatlarını belirlemeye ve bölge dışı satışları engellemeye yönelik
sözleşme hükümlerinin; alıcıların özgürce fiyat belirlemesine imkan tanıyacak ve
bölge dışına yapılacak satışları 2002/2 sayılı Tebliği ile uyumlu olacak şekilde
yeniden düzenlenmesi ve bu değişikliğin 60 gün içerisinde Kurumumuza tevsik 80
edilmesi, söz konusu düzenlemenin yapılmaması ve uygulamanın devam etmesi
halinde 4054 sayılı Kanun çerçevesinde hakkında işlem yapılacağının KWS Türk
Tarım Ticaret A.Ş.’ye bildirilmesi gerektiği,

sonuç ve kanaatine ulaşıldığı ifade edilmiştir.

I. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME

I.1. Taraflar
90
I.1.1. Şikâyetçi: SS Uşak Pancar Ekicileri Kooperatifi (Kooperatif)

31.3.1972 tarihinde kurulmuş olan Pankobirlik S.S. Pancar Ekicileri Kooperatifleri
Birliği ortağı olan Kooperatif’in amaçları arasında; ortaklarının gereksinim duyduğu
her türlü tarım araç ve gereçleri ile iş ve irat hayvanlarını toptan temin ederek,
ortaklarına peşin veya uygun vadeli taksitlerle satmak, ortaklarının satın alma güçleri
bakımından temin etmekte zorluk çektikleri büyük tarım araç ve gereçlerine sahip
olmak ve bunların ortaklar yararına işletilmesini sağlamak, ortakların ürünlerine zarar
veren hastalık ve haşerelere karşı mücadele tedbirleri almak ve bu konuda
09-57/1365-357
3
çalışmalarda bulunan kurum ve kuruluşlarla ilişki kurmak bulunmaktadır. Kooperatif 100
bu kapsamda ortaklarına mısır tohumu satışı da yapmaktadır.

Kooperatif’in beşi Uşak’ta, üçü Kütahya’da, biri Afyon’da, biri Denizli’de ve biri
Manisa’da olmak üzere 11 satış mağazası bulunmakta, ürün satışları da bu
mağazalarda yapılmaktadır. Kooperatif, 2007 yılına kadar KWS Türk ile imzalamış
olduğu bayilik sözleşmesine dayanarak tüketicilerine mısır tohumu satmış,
sözleşmenin feshinden itibaren ise farklı kaynaklardan tedarik ettiği tohumları
satmaya devam etmiştir.

I.1.2. Şikâyet Edilen: KWS Türk Tarım Ticaret A.Ş. (KWS Türk) 110

10 Ocak 2003 tarihinde %100 yabancı sermaye ile kurulan KWS Tarım Ticaret Ltd.
Şti., 2006 yılında nev’i değiştirip KWS Türk Tarım Ticaret A.Ş. adını almıştır. KWS
firması 2003 yılına kadar Pantohum üzerinden Türkiye’de tohum satışı yapmıştır.
Şirket 2006 yılında Pantohum’un bütün hisselerini devralmıştır. Şirketin mevcut
hissedarlık yapısına Tablo-1’de yer verilmiştir.

Tablo1: KWS Türk hisse yapısı
Hissedarın Adı, Soyadı/Unvanı Hisse Oranı (%)





Toplam 100

Teşebbüsün yönetim kurulu üyeleri; TİCARİ SIR 120
………. ’den oluşmaktadır. Faaliyet alanı
her türlü tohum üretimi, tohum ıslahı ve araştırma-geliştirme faaliyetleri olan şirketin
tohum üretiminden en büyük payı şeker pancarı ve mısır almaktadır. Şirket mısır ve
şeker pancarı tohumunun yanı sıra yemlik pancar tohumu, patates tohumu ve kolza
tohumu da üretmektedir. Şirketin ürettiği şeker pancarı tohumunun büyük kısmı
(…………………) ihale yoluyla Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.’ye satılmaktayken
kalan kısmı serbest piyasaya sunulmaktadır. Mısır tohumu üretiminin tamamı ise
serbest piyasada satışa sunulmaktadır. Şirketin mısır tohumu markalarından
“Kermes” özellikle Çukurova ve Manisa çevresinde tercih edilen bir ürün olup aynı
zamanda dosyaya konu şikâyetin de esasını oluşturmaktadır. Şirket ana merkezi 130
Eskişehir ilinde olup şirketin 1.7.2008-30.6.2009 dönemine ait cirosu ……………..
TL’dir.

I.2. İlgili Pazar

I.2.1. Sektöre İlişkin Genel Bilgiler

Mısır dünyada ekim alanı bakımından buğday ve çeltikten sonra 3. sırada yer alırken
üretim miktarı bakımından ilk sırada, ülkemizde ise 500-550 bin hektar ekim alanı,
2.300.000 ton üretim miktarı ile buğday ve arpadan sonra üçüncü sırada yer 140
almaktadır.

09-57/1365-357
4
Ülkemizde 1984 yılında tohumluk üretiminde özel sektör kuruluşlarının faaliyetine izin
verilmesi ve 1987 yılında tohumluk dağıtımında devlet tekelinin kaldırılması ile
tohumculuk teknolojisinde hızlı bir gelişme gözlenmiştir. Günümüzde yerli ve yabancı
çok sayıdaki firma tarafından yüzlerce hibrit mısır tohumu çeşidi üretilerek piyasaya
sunulmaktadır. Çeşit sayısının çokluğu mısır üreticilerine seçim zorluğu
yaratmaktadır. Farklı bölgelerdeki tüm üreticiler için en uygun olarak
tanımlanabilecek tek bir çeşit söz konusu değildir. Her üretici kendi koşullarına uyan
en iyi çeşidi seçmek durumundadır. Mısır tohumu pazarı ve üst pazar olarak da 150
tohum pazarı büyüme eğiliminde olan bir pazardır.

Mısır tohumu “silajlık” ve “danelik” olmak üzere iki çeşittir. Silajlık mısır, hayvan yemi
yapılması için üretilen mısırlarda kullanılırken, danelik mısır, hem hayvan yemi hem
de mısırın tüketildiği diğer alanlarda kullanıma uygundur. Tohumlar ürünün
gelişmesinde ihtiyacı olan süreye, iklim koşullarına, verimliliğine, kullanım alanına
göre çeşitlilik arz etmekle birlikte, pazarda faaliyet gösteren firmalar tarafından sürekli
yeni ürünler üretilmekte ve piyasaya sunulmaktadır.

I.2.2. İlgili Ürün Pazarı 160

İlgili ürün pazarı ürünlerin özellikleri, fiyatları ve kullanım amaçları bakımından tüketici
tarafından birbirleri ile değiştirilebilir veya birbirleri ile ikame edilebilir olarak görülen
mallar ve/veya hizmetlerin tamamından oluşmaktadır.

Şikâyete konu bayilik sözleşmesi genel olarak KWS Türk tarafından üretilen tüm
tohum çeşitlerini kapsamakla birlikte özelde hibrit mısır tohumu satışına ilişkindir. Bu
noktadan yola çıkarak ilgili ürün pazarı “hibrit mısır tohumu pazarı” olarak
belirlenmiştir.
170
I.2.3. İlgili Coğrafi Pazar

Şikâyete konu bayilik sözleşmesi Kooperatif ve satış mağazalarının bulunduğu
yerlerin mülki sınırlarını kapsamaktadır. Kooperatif’in 5 ayrı ilde 11 satış noktası
bulunmaktadır. Bununla birlikte KWS Türk tüm Türkiye’ye hibrit mısır tohumu satışı
gerçekleştirmekte, küçük değişikliklerle de olsa farklı bölgelerde benzer bayilik
sözleşmeleri yoluyla dağıtım yapmaktadır. Bölgeler arasında rekabet koşulları
açısından belirgin farklılıkların bulunmadığı da dikkate alındığında ilgili coğrafi pazar
Türkiye olarak tespit edilmiştir.
180
I.3. Yapılan Tespitler ve Hukuki Değerlendirme

Yürütülen önaraştırma kapsamında, KWS Türk merkezinde yerinde inceleme
yapılmış, raportörlerce şirket genel müdürü ile görüşülmüştür.

I.3.1. KWS Türk Dağıtım Sistemi

KWS Türk, Türkiye’nin farklı bölgelerinde farklı dağıtım sistemini yürütmekle beraber
bayileriyle imzaladığı sözleşmeler temelde benzer şartlar içermektedir. Bölgesel
farklılıklar gösteren bayilik sistemi aşağıda incelenmektedir. 190

I.3.1.1. Ege Bölgesi Dağıtım Sistemi
09-57/1365-357
5

Dosya konusu teşebbüsün ürünlerinin Ege Bölgesindeki dağıtımı, bölgedeki
teşebbüslerle bizzat imzaladığı bağımsız bayilik sözleşmeleri çerçevesinde
gerçekleştirilmektedir. Bu bağlamda bölgedeki her bir bayi ile münferit bayilik
sözleşmesi imzalanmaktadır. Şikâyetçi Kooperatif de şirketin Ege Bölgesindeki
bağımsız bayilerinden biri olup, şirketle bayilik ilişkisi 2007 yılı sonunda sona
erdirilmiştir. Bölgedeki bayilerden Yavuz Tarımsal Mühendislik ve Ticaret-Cemal
Yavuz ile KWS Türk arasında 21.10.2009 tarihinde imzalanmış olan bayilik 200
sözleşmesinin bazı hükümleri şu şekildedir:
“2. Bayilik Bölgesi:
Bulunduğu ilin mülki sınırları içerisindedir. Ancak özel çalışma bölgesi sınırları
aşağıda belirtilmiştir; Manisa.
6.5. KWS Türk Bayi’nin faaliyet gösterdiği bölgede başka şahıs ve teşekküllere
bayilik vermekte serbesttir. Bunun için Bayi hiçbir komisyon talep etmeyecektir.
7.1. Bayi’nin bayilik bölgesi dışına taşması… halinde bu sözleşme ihtar ve ihbara
dahi gerek olmaksızın kendiliğinden fesih olmuş sayılır.”

Yukarıdaki üç hüküm bir arada değerlendirildiğinde, KWS Türk’ün bayisi için belirli bir 210
satış bölgesi belirlediği, aktif/pasif satış ayrımı yapılmaksızın bölge dışına satış
yapılmasının sözleşmenin kendiliğinden fesih sebebi olduğu ve belirlenen bölgenin
münhasır olmadığı görülmektedir.

Yine sözleşmede yer alan:
“3.1. Bayi, Bayilik Bölgesi dâhilinde sözleşme konusu hibrit mısır tohumlarını KWS
Türk tarafından tespit edilen perakende satış fiyatları ve şartları üzerinden satışını
yapar.
3.2. Hibrit mısır tohumluklarının dışındaki tohumların satış şekli ve bayi iskontoları
günün şartlarına göre belirlenip Bayi’ye bildirilir. 220
4.1. KWS Türk tarafından, yerli üretim yapılarak veya ithal edilerek satışa sunulan
hibrit mısır tohumlarının nakliye ve KDV dâhil, destekleme hariç perakende satış
fiyatları bütün Türkiye için geçerli olmak üzere tespit edilir.
6.7. Bayi’nin KWS Türk tarafından uygulanan teknik şartlara ve sözleşme
hükümlerine uymaması halinde, sözleşme ihtar ve ihbara dahi gerek olmaksızın tek
taraflı olarak KWS Türk tarafından fesih edilebilir.”

hükümleri, KWS Türk’ün açıkça ürünlerinin yeniden satış fiyatını belirleneceği,
belirlenen fiyatlara uyulmaması halindeyse sözleşmenin KWS Türk tarafından tek
taraflı olarak feshedilebileceği konusunda tarafların mutabakata vardıklarını 230
göstermektedir.

I.3.1.2. Adana Bölgesi Dağıtım Sistemi

KWS Türk, Adana ve çevresine ürün dağıtımını Adana’da yerleşik Özgüven Tarım
Ticaret Ltd. Şti. (Özgüven Tarım) ile imzalamış olduğu Tohum Bayilik Sözleşmesi
aracılığı ile yapmaktadır. Özgüven Tarım, KWS Türk’ün bölgedeki ana distribütörü
olup bölgede KWS Türk ürünleri satmak isteyen diğer teşebbüslere sözlü anlaşmalar
çerçevesinde ürün satışı gerçekleştirmektedir. Özgüven Tarımla imzalanan Tohum
Bayilik Sözleşmesi, Bayilik Bölgesi dışında, Yavuz Tarımsal Mühendislik ile 240
imzalanan bayilik sözleşmesinde yer alan yukarıdaki hükümleri aynen içermektedir.
09-57/1365-357
6
Özgüven Tarım’ın Bayilik Bölgesi ise Adana, Mersin, Hatay, K.Maraş, Adıyaman ve
Gaziantep illerini kapsamaktadır.


I.3.1.3. Marmara ve Trakya Bölgesi Dağıtım Sistemi

KWS Türk, Marmara Bölgesi ve Trakya’da ürün dağıtımı için Gato Tohumculuk
Sanayi ve Tic. Ltd. Şti. ile anlaşmış, bu şirketi Bölge’nin ana distribütörü olarak
belirlemiştir. Gato Tarım, Bölgede KWS Türk ürünlerini satmak isteyen diğer 250
firmalarla yazılı Tohum Satıcılık Sözleşmesi imzalamaktadır.

I.3.1.4. Feshedilen Uşak Pancar Üreticileri Kooperatifi Bayilik Sözleşmesi

Feshedilen sözleşmede de KWS Türk tarafından diğer bayilerine getirilen bölge
kısıtlaması, aktif/pasif satış ayrımı yapılmaksızın bölge dışına ürün satışının yasak
oluşu, bayinin bölge dışına taşması halinde sözleşmenin münfesih sayılacağı,
ürünlerin nihai satış fiyatlarının KWS Türk tarafından belirleneceği, sözleşme
şartlarına uyulmaması halinde sözleşmenin KWS Türk tarafından tek taraflı olarak
feshedilebileceğine ilişkin yukarı