Rekabet Kurumu Başkanlığından,

REKABET KURULU KARARI

Dosya Sayısı : 2010-3-1 (Önaraştırma)
Karar Sayısı : 10-31/486-182
Karar Tarihi : 15.4.2010

A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
10
Başkan : Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI
Üyeler : Doç. Dr. Mustafa ATEŞ, Mehmet Akif ERSİN, İsmail Hakkı
KARAKELLE, Doç. Dr. Cevdet İlhan GÜNAY, Murat
ÇETİNKAYA, Reşit GÜRPINAR

B. RAPORTÖRLER: Meltem BAĞIŞ AKKAYA, Erdem AKTEKİN

C. BAŞVURUDA
BULUNAN : Doğan ÇELİK
Güvenevler Mah. 1940 Sok. no:7/a Yenişehir / Mersin 20

Osman ÖZTÜRK
Öztürk Gıda San. Tic. Ltd. Şti. Plevne Cad. no:272
Siteler / Ankara

Çağrı Şükrü ULUSLU
Akdeniz Cad. Ayşe Apt. 89/3 Fatih / İstanbul

H. Haluk BOZKURT
Gimat Gıda Top. Sitesi 3. Blok No: 34 Macunköy / Ankara 30

Erhan AYVAZ
Erhan2512@

Serhat TUGAN
Kasımpaşa Mah. Gazlıgöl Cad. No: 37 Afyonkarahisar / Afyon

Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu adına
Genel Sekreter Naci SULKALAR ve
Genel Başkan Bendevi PALANDÖKEN 40
Tunus Cad. No:4 Bakanlıklar / Ankara

D. HAKKINDA ÖNARAŞTIRMA YAPILANLAR:
Philsa Philip Morris Sabancı Sigara ve Tütüncülük
San. ve Tic. A.Ş.
Dr. Fahrettin Kerim Gökay Cad. No: 62/64 Küçükçamlıca
Üsküdar / İstanbul

BAT Tütün Mamülleri San. ve Tic. A.Ş.
Veko Giz Plaza, Meydan Sokak, No:20 Kat: 18 50
10-31/486-182
2
Maslak / İstanbul

JTI Tütün Ürünleri Sanayi A.Ş.
Torbali Mah. No:5 Izmir - Aydin Asfalti Torbalı / Izmir

European Tobacco Sigara ve Tütün San. ve Tic. A.Ş.
Yeni Mahalle Cumhuriyet Bulvarı Kazanlı / Mersin

Imperial Tobacco Sigara ve Tütüncülük San. ve Tic. A.Ş.
Halide Edip Adıvar Mahallesi Çiftecevizler Deresi Sok. 60
Akın Plaza No:2 Şişli / İstanbul

KT&G Tütün Mamülleri San. ve Tic. A.Ş.
Dereboyu Sok. Sun Plaza No:24 Kat: 10 Maslak / İstanbul

E. DOSYA KONUSU: Sigara üreticisi firmaların 2010 yılının ilk günlerinde
perakende noktalarına mal vermedikleri, ÖTV artışı sonrası anlaşmalı fiyat
artışına gittikleri ve sigara üreticilerinin aldıkları ortak kararla satış noktalarının
kâr marjlarını düşürdükleri iddiası.
70
F. İDDİALARIN ÖZETİ: Başvurularda özetle; sigara üreticilerinin sigara fiyatlarını
aralarında anlaşarak ortaklaşa artırdıkları, 2009 yılının sonunda Bakanlar Kurulu
tarafından arttırılan nispi ÖTV oranı sonrası üreticilerin nihai satış noktalarına mal
vermeyi reddettiği ve yine vergi artışı sonrası nihai satış noktalarının sigara satışı
üzerinden aldıkları kar marjını birlikte aldıkları bir kararla düşürdükleri iddialarına yer
verilmiştir.

G. DOSYA EVRELERİ: Kurum kayıtlarına 4.1.2010 tarih ve 4 sayı; 4.1.2010 tarih ve
5 sayı; 5.1.2010 tarih ve 68 sayı; 11.1.2010 tarih ve 270 sayı; 13.1.2010 tarih ve 375
sayı;13.1.2010 tarih ve 2 sayı ile giren başvurular üzerine hazırlanan 27.1.2010 tarih 80
ve 2010-3-1/İİ-10-MBA sayılı İlk İnceleme Raporu ile 4.2.2010 tarih ve 994 sayılı
başvuru üzerine hazırlanan 10.2.2010 tarih ve 2010-3-33/İİ-10-MBA sayılı İlk
İnceleme Raporu Rekabet Kurulu’nun sırasıyla 4.2.2010 tarih ve 10-13/147-M sayılı
ve 18.2.2010 tarih ve 10-18/197-M sayılı toplantılarında görüşülmüş ve 4054 sayılı
Rekabetin Korunması Hakkında Kanun çerçevesinde soruşturma açılmasına gerek
olup olmadığının belirlenmesi amacıyla, Kanun’un 40/1. maddesi uyarınca
önaraştırma yapılmasına karar verilmiştir. İlgili kararlar uyarınca yapılan inceleme
sonucunda düzenlenen 6.4.2010 tarih ve 2010-3-1/ÖA-10-MBA sayılı Önaraştırma
Raporu 9.4.2010 tarih ve REK.0.07.00.00-110/153 sayılı Başkanlık önergesi ile 10-31
sayılı Kurul toplantısında görüşülerek karara bağlanmıştır. 90

H. RAPORTÖRLERİN GÖRÜŞÜ: İlgili Raporda; sigara üreticilerinin aralarında
anlaşarak sigara fiyatlarını ortaklaşa arttırmak, bakkal marjlarını ortaklaşa düşürmek
ve zam sonrası nihai satış noktalarına mal vermemek yollarıyla 4054 sayılı Kanun’un
4. maddesini ihlal ettiklerini gösterir herhangi bir belge ya da bulguya rastlanmadığı,
anılan teşebbüsler hakkında soruşturma açılmasına gerek olmadığı, şikayetlerin
reddinin gerektiği sonuç ve kanaatine ulaşıldığı ifade edilmiştir.


100

10-31/486-182
3
I. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME

I.1. Taraflar

I.1.1. Philsa Philip Morris Sabancı Sigara ve Tütüncülük San. ve Tic. A.Ş. (PM)

PM 1987 yılında kurulmuş ve 1993 yılında Türkiye’deki sigara üretimi faaliyetlerine
başlamıştır. Şirket Marlboro, Parliament, Muratti, Chesterfield, L&M, Lark, Bond
Street ve Lider markalı 37 değişik sigara ürünün üretimini gerçekleştirmektedir. Şirket 110
yönetim kurulu üyeleri; Jean Klaude Kunz (Başkan), Ahmet Cemal Dördüncü
(Başkan vekili), Turhan Talu, Mats Reinhold Olov Sjoeblem, M. Nedim Bozfakıoğlu,
Ahmet Arıcan ve Matthias Maria Knopp’dan oluşmaktadır. PM’ın ortaklık yapısına
Tablo 1‘de yer verilmiştir.

Tablo 1 – PM’nin Ortaklık Yapısı
Pay Sahibi Sermaye Payı (%)
Philip Morris Participations B.V. 74,99
Orackle Sarl. ~0
Hacı Ömer Sabancı Holding A.Ş. 25
FTR Holding S.A. ~0
Philip Morris Products S.A. ~0
TOPLAM 100
Kaynak: PM
PM tarafından üretilen sigaraların fiyatlama, pazarlama, dağıtım ve satışı Philip
Morris International (PMI) bünyesinde bulunan Philip Morris SA Philip Morris Sabancı
Pazarlama ve Satış A.Ş. (PMSA) tarafından gerçekleştirilmektedir. Şirket üretici 120
firmadan aldığı ürünleri, hem kendi satış kanalları vasıtasıyla hem de sayısı …’u
bulan bağımsız distribütörleri aracılığıyla nihai satış noktalarına ulaştırmaktadır.

I.1.2. British American Tobacco Tütün Mamulleri San. ve Tic. A.Ş. (BAT)

BAT, 21.1.2008 tarihinde ticaret siciline tescil edilerek kurulan ve fabrikasyon sigara
üretimi gerçekleştiren bir anonim şirkettir.

BAT, Özelleştirme Yüksek Kurulu’nun 22.4.2008 tarih ve 2008/23 sayılı Kararı’na
istinaden Tekel’in sigara üretim işi ile ilgili varlıklarını 24.6.2008 tarihinde devralmıştır. 130
Söz konusu özelleştirme işlemine 27.3.2008 tarih ve 08-26/284-92 sayılı Kurul Kararı
ile izin verilmiştir.

BAT’ın yönetim kurulu üyeleri; Johan M. Vandermeulen (Başkan), Patrick Lindsey
Hodgins, Rıza Tuna Turagay ve Harderep Khangura’dan oluşmaktadır. Şirketin
mevcut ortaklık yapısına Tablo 2’de yer verilmiştir.

Tablo 2 – BAT’nin Ortaklık Yapısı
Pay Sahibi Sermaye Payı (%)
Precis (1790) B.V. 98,47
British American Tobacco Holdings (1814) B.V. 0,51
British American Tobacco (Directors) B.V. 0,51
British American Tobacco Holdings (CAP) B.V. 0,51
British American Tobacco Future Holdings B.V. ~0
TOPLAM 100
Kaynak: BAT
140
10-31/486-182
4
BAT, Dunhill, Kent, Pall Mall, Viceroy, Bahar, Maltepe, Meltem, Samsun, Samsun
216, Tekel 2000, Tekel 2001 ve Yeni Harman markaları altında 43 değişik sigara
çeşidinin üretimini gerçekleştirmektedir.

BAT tarafından üretilen sigaralar, BAT British American Tobacco International
B.V’nin kontrolüne sahip olduğu Hollanda menşeili British American Tobacco Exports
B.V.nin Türkiye İstanbul şubesine (BAT Şube) satılmakta, bu şirket ise sigaraların
satış ve dağıtımını gerçekleştirmektedir. BAT Şube altı büyük ilde (İstanbul, Ankara,
İzmir, Bursa, Adana ve Antalya) ürünlerinin dağıtımını kendisi üstlenirken, kalan
illerdeki dağıtımı gerçekleştirmek üzere .. bağımsız distribütör ile çalışmaktadır. 150

I.1.3. JTI Tütün Ürünleri Sanayi Anonim Şirketi (JTI)

26.7.2006 tarihinde kurulan JTI, Camel, Glamour, Salem, Winston, Monte Carlo,
More, Memphis, Anadolu ve LD markaları altında 40 farklı sigara çeşidini
üretmektedir. Ortaklık yapısı Tablo 3’de sunulan şirketin yönetim kurulu üyeleri; Ebru
Ersin (Başkan), Zurab Aslanishvili ve Adrian Gheorghiu‘dan oluşmaktadır.

Tablo 3 – JTI’nın Ortaklık Yapısı
Pay Sahibi Sermaye Payı (%)
JTI International Holding III BV 100
JTI International Holding III BV ~0,00
Loras Holding BV ~0,00
JT International Netherlands BV ~0,00
JT International Services Netherlands BV ~0,00
TOPLAM 100
Kaynak: JTI 160
JTI tarafından üretilen ürünler; JTI Tütün Ürünleri Pazarlama A.Ş. (JTI) tarafından
zincir mağazalara direk olarak, diğer perakende noktalarına ise .. distribütörü
vasıtasıyla dağıtılmaktadır.

I.1.4. Imperial Tobacco Sigara ve Tütüncülük San. ve Tic. A.Ş. (IT)

19.2.2003 tarihinde kurulan IT, Davidoff, Bianca, Superkings, L&B, West, Polo ve
Imp Klasik markalı sigara ürünlerinin üretimini gerçekleştirmektedir. Şirket tarafından
üretilen ürünler Ankara ve İstanbul şehir merkezlerinde grup şirketi Imperial Tobacco
Tütün Ürünleri Satış ve Pazarlama A.Ş. şirketi tarafından dağıtılırken, Türkiye’nin 170
kalan bölgelerine dağıtım IT’nin mevcut … distribütörü vasıtasıyla
gerçekleştirilmektedir.

Şirketin yönetim kurulu üyeleri; Daniel Pradilla Bermudez (başkan), Robert Georges
Jean Danloux (Başkan vekili) ve Russell John Pickering’den oluşmakta olup, ortaklık
yapısına Tablo 4’te yer verilmiştir.

Tablo 4 – IT’nin ortaklık yapısı
Pay Sahibi Sermaye Payı (%)
Imperial Tobacco Overseas Limited 99,92
Imperial Tobacco Overseas Holdings Limited 0,02
Imperial Tobacco Overseas Holdings (1) Limited 0,02
Imperial Tobacco Overseas Holdings (2) Limited 0,02
Attemdfriend Limited 0,02
TOPLAM 100
Kaynak: IT
10-31/486-182
5
I.1.5. European Tobacco Sigara ve Tütün San. ve Tic. A.Ş. (ET) 180

2004 yılında faaliyet geçen ET, Mersin’de kurulu fabrikasında sigara üretimi
gerçekleştirmektedir. Şirket Vigor, Winner, President, HDD, Black Galeon ve Violet
markaları altında 30’dan fazla çeşit sigara üretmektedir. Yönetim kurulu üyelri;
Mahmut Arslan (Başkan), Aydın Satıcı, Mehmet Hulusi Kaymaz ve Hüseyin
Arslan’dan oluşan şirketin ortaklık yapısı ise Tablo 5‘de yer verilmiştir.

Tablo 5 – ET’nin Ortaklık Yapısı
Pay Sahibi Sermaye Payı (%)
European Tobacco Inc. 49,99
Mahmut ARSLAN 40
Mehmet Hulusi KAYMAZ 5
Hüseyin ARSLAN 5
Ramez Hanna Abdo NASRİ 0,01
TOPLAM 100
Kaynak: ET
190
I.1.6. KT&G Tütün Mamulleri San. ve Tic. A.Ş. (KT&G)

2004 yılında sigara fabrikası kurma amacıyla Tire’de arsa satın alan KT&G, daha
sonra bu planlarını ertelemiş ve fabrika inşaatına 2007 yılında başlamıştır. 2008
yılında fabrikanın tamamlanmasıyla KT&G, Esse ve This markalarıyla pazara giriş
yapmıştır. Şirketin yönetim kurulu üyeleri; Bok In Baek, Wan Kyun You, Woong Ki
Min ve Dong Won Lee’den oluşmaktadır. KT’nin ortaklık yapısına Tablo 6’da yer
verilmiştir.

Tablo 6 – KT&G’nin Ortaklık Yapısı 200
Pay Sahibi Sermaye Payı (%)
KT&G Corporation 100
Bok In BAEK ~0
Wan Kyun YOU ~0
Woong Ki MİN ~0
Dong Won LEE ~0
TOPLAM 100
Kaynak: KT&G
KT&G Dünya’daki konumunun aksine Türkiye sigara pazarından pay alamamıştır.
Şirketin 2009 pazar payı %...’in altındadır. Ticari sır
Ticari sır
Ticari sır
Ticari sır
Şirketin
Ticari sır satışlar yapması ve son 3
aydır Ticari sır nedeniyle ilerleyen bölümlerde yapılacak
değerlendirmelerde yer verilmemiştir. 210

I.2. İlgili Mevzuat

Yakın geçmişe kadar, Türkiye'de tütün ve tütün mamullerine ilişkin mevzuat oldukça
geniş ve karmaşık bir yapılanma arz etmekteydi. 10.6.1938 tarih ve 3437 sayılı
“Tütün ve Tütün İnhisarı Kanunu” nu yürürlükten kaldıran 9.5.1969 tarih ve 1177
sayılı “Tütün ve Tütün TEKELİ Kanunu” bu alandaki temel mevzuat niteliğini uzun
yıllar muhafaza etmiş fakat bu kanun da 3.1.2002 tarih ve 4733 sayılı “Tütün, Tütün
10-31/486-182
6
Mamulleri, Tuz ve Alkol İsletmeleri Genel Müdürlüğünün Yeniden Yapılandırılması İle
Tütün ve Tütün Mamullerinin Üretimine, İç ve Dış Alım ve Satımına, 4046 Sayılı 220
Kanunda ve 233 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair
Kanun” ile yürürlükten kaldırılmıştır. Bu Kanuna son şekli ise 5752 sayılı Kanun ile
verilmiş, Kanun’un ismi ‘4733 sayılı Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu
Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’ olarak değiştirilmiştir.

I.2.1. 4733 sayılı Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu Teşkilat ve
Görevleri Hakkında Kanun (4733 sayılı Kanun)
4733 sayılı Kanun’un amacı Tütün, Tütün Mamulleri, Tuz ve Alkol İşletmeleri Genel
Müdürlüğünün yeniden yapılandırılması ile Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme
Kurumunun (TAPDK) kurulmasına, bu kurumun görev ve yetkilerinin düzenlenmesine 230
ve tütün ve tütün mamullerinin Türkiye'de üretimine, iç ve dış alım ve satımına ilişkin
usul ve esasları düzenlemektir.

Tütün üretimi yapabilmek için gerekli olan ekim belgesini vermek, tütün işleme
tesislerinin kurulmasına izin vermek, tütün mamulü üreticileri tarafından satın alınan
tütünlerin tescil işlemlerini gerçekleştirmek, tütün mamulleri üretecek veya satacak
olan işletmelere satış ve/veya uygunluk belgesi vermek, tütün mamulleri üzerinde
bulunması zorunlu olan bandrol, etiket, hologram, pul, damga veya benzeri işaretlerin
sahte olup olmadığını ve doğru şekilde kullanılıp kullanılmadığını denetlemek, tütün
mamullerinin piyasaya sürüleceği ambalajlara onay vermek gibi görevler yine bu 240
Kanun ile TAPDK’ya verilen görevler arasındadır. Tütün sektörü kamu tarafından
yakinen takip edilmekte; tütün üretecek, işleyecek, ticaretini yapacak ve tütünü
hammadde olarak kullanacak kişilerin TAPDK’dan onay alması gerekmektedir.

TAPDK yukarıda sıralanan görevlerini kapsayan birçok yönetmelik ve tebliğ
çıkarmıştır. “Tütün Üretimi, Üretici Tütünlerinin Pazarlanması, İç ve Dış Ticareti,
Denetimi ve Tütün Eksperliği ile İlgili Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”, “Tütün
Mamulleri, Alkol ve Alkollü İçkilerin Toptan ve Perakende Satışı ile Satış Belgelerine
İlişkin Yönetmelik”, “Tütün Mamulleri ile İlgili Fabrikaların Kurulmasına, Bu Mamullerin
Üretimine, İç ve Dış Ticareti ve Denetlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında 250
Yönetmelik”, “Tütün Mamullerinin Zararlarından Korumaya Yönelik Üretim Şekline,
Etiketlenmesine ve Denetlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” ve”
Tütün Mamullerinin Nihai Satış Noktalarında Sergilenmesine ve Satış Yerlerine İlişkin
Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ” konu açısından bu düzenlemelerden en
önemlileridir.

Kanunda, TAPDK’nın yetki ve görevlerinin yanı sıra tütün, tütün mamulleri ve alkollü
içecekler piyasalarına ilişkin genel düzenleyici hükümler de yer almaktadır. Bu
hükümlerden tütün mamulleri piyasası açısından en önemlisi 4733 sayılı Kanun’un 6.
maddesinde yer verilen ‘Üretici tütünlerinin alımı ve satımı, tütün mamullerinin 260
üretimi, tütün ve tütün mamullerin ticareti’ne ilişkin getirilen düzenlemedir. Madde ile
Türkiye’de tütün mamulleri üretmek isteyenlerin; yıllık üretim kapasitesi tek
vardiyada, sigara için iki milyar adet, diğer tütün mamulleri için ise onbeş tondan az
olmayan, tütün hazırlama bölümleri dahil tam ve yeni teknolojiye sahip tesisler
kurmaları şartı getirilmiştir. Buna ek olarak maddenin devamında, ihraç için tütün
ithalatının yalnızca üretim ihtiyaçları ile sınırlı olmak kaydıyla tütün mamulleri
üretenler tarafından yapılabileceği belirtilmiştir. Bu şartları sağlayamayan üreticilerin
hangi şartlarda tütün mamullerini üretebileceklerinin Bakanlar Kurulu kararları ile
10-31/486-182
7
belirleneceği de madde metninde yer almaktadır. Bakanlar Kurulu bu düzenleme
çerçevesinde 2008 yılında puro ve sigarillo ürünlerinin ithalatının ve yurtiçinde 270
pazarlanmasının şartlarını düzenleyen bir karar almıştır.

Tütün mamulu üretmek için gerekli minimum üretim miktarına ilişkin düzenlemeye
geri dönmek gerekirse, aynı Kanun’un Geçici 1. maddesinin (g) bendinde yukarıda
belirtilen 2 milyar adet/yıl ve onbeş ton /yıl oranlarının 5 yıl içerisinde bir milyar iki yüz
milyon ve onbir tona indirileceği öngörülmüşse de, madde ile sigara üretimi ve tütün
ithalatının belirli koşullara bağlanmış olmasının tütün mamulleri sektörü açısından
yapay bir giriş engeli yarattığı kanaati oluşmuştur.

I.2.2. 4207 sayılı Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü 280
Hakkında Kanun (4207 sayılı Kanun)
1996 yılında yürürlüğe giren ve 2008 yılında çoğu maddesi revize edilen 4207 sayılı
Kanun’un amacı kişileri tütün mamullerinin zararlarından korumak ve bu ürünlerin
yeni nesillere özendirilmesini önlemektir. 4207 sayılı Kanun ile getirilen düzenleme ile
gerçek veya tüzel kişilerin tütün mamullerinin herhangi bir ortamda reklamını
yapması, bu ürünleri teşvik edici kampanyalar uygulanması, ürünlerin promosyon
çalışmalarında kullanılması gibi sigara ürünlerini teşvik edici veya tanıtıcı
faaliyetlerde bulunması yasaklanmıştır. 2008 yılında uygulamaya konan ve kapalı
alanlarda tütün ürünlerinin tüketilmesini yasaklayan düzenleme de yine 4207 sayılı
Kanun’da yer almaktadır. 290

I.2.3. Tütün Mamulleri ve Dolaylı Vergiler

Tütün mamulleri üzerinden Katma Değer Vergisi (KDV) ve Özel Tüketim Vergisi
(ÖTV) olmak üzere iki tip dolaylı vergi alınmaktadır. Tütün mamullerine uygulanan
KDV oranı %18 olarak belirlenmiştir. Sigara pazarının vergilendirilmesinde en önemli
kalemi ise ÖTV oluşturmaktadır. 1 Ağustos 2002 tarihinde yürürlüğe giren 4760 sayılı
Özel Tüketim Vergisi Kanunu (ÖTV Kanunu) ile 16 adet vergi, fon ve pay yürürlükten
kaldırılmıştır.
300
4760 sayılı Kanun’un 12. maddesi ile tütün mamulleri üzerinden ÖTV vergisi
alınacağı ve Bakanlar Kurulu’nun tütün mamullerine uygulanacak nispi ÖTV oranını
Kanun’da belirtilen miktarın yarısına arttırmaya, bu ürünlere ilişkin maktu vergi
belirlemeye, maktu vergi tutarları ile vergi oranlarını aynı mal için birlikte veya ayrı
ayrı uygulatmaya, mal cinsleri veya özellikleri itibarıyla en çok satılan mamule isabet
eden özel tüketim vergisi miktarının beş katına kadar asgari vergi tutarları
belirlemeye, aynı cins veya özellikteki mallar için nispî ve/veya maktu tutarda
hesaplanacak vergi toplamının asgari vergi tutarından az olmaması şartını koymaya
yetkili olduğu hususları düzenlenmiştir.
310
ÖTV Kanununa göre ÖTV vergisi tütün mamullerinin yurt dışından ithali, yurt içinde
imal edenler tarafından teslimi veya bu malların ÖTV uygulanmamış olanlarının
müzayede yoluyla satışında doğmakta ve vergi matrahı olarak bu ürünlerin nihai
tüketicilere perakende satış fiyatı alınmaktadır. ÖTV, sigara üreticisi firmalar
tarafından malın pazarlama şirketine, dağıtıcıya veya perakende noktasına teslimi
anında doğmakta; o ay için hesaplanan ÖTV tutarı ise bir sonraki ayın 15’inde üretici
firma tarafından vergi dairesine yatırılmaktadır.

10-31/486-182
8
ÖTV’nin matrahını perakende satış fiyatının oluşturması, ürünün fabrikadan
dağıtıcıya teslimi sırasında verginin doğması ve bu noktada nihai satış fiyatı 320
üzerinden hesaplanması zorunluluğu sigaranın nihai satış fiyatının sigara imalatçıları
veya ithalatçıları tarafından belirlenmesi sonucunu doğurmaktadır. Serbest piyasa
koşullarıyla bağdaşmayan bu uygulamanın nedeninin, toplum sağlığına zararlı
olduğu ve sağlık harcamalarını yükselten bir ürün olduğu kabul edilen sigara fiyatının
serbest rekabet sonucu düşmesinin önüne geçme ve fiyatını vergi oranı yoluyla
kontrol etme amacı taşıdığı bilinmektedir.

ÖTV Kanunu’nun yürürlüğe girmesinden sonra tütün mamullerine uygulanacak ÖTV
oranlarında birçok kez değişikliğe gidilmiştir. Tütün mamullerine uygulanan nispi ve
maktu ÖTV miktarına Tablo 7’de yer verilmiştir. 330

Tablo 7 – Tütün mamullerine uygulanan ÖTV oranları (2003-2010)
Tarih Karar Oran (%) Asgari Maktu Miktar
8.1.2002 49,5 Yok
8.1.2003 2003/5141 55,3 Yok
26.2.2004 2004/6885 55,3
Fiyatı 1,60 TL'den küçük: 0,125 Kr/adet
Fiyatı 1,60 TL - 3,05 TL arasında: 0,25 Kr/adet
Fiyatı 3,05 TL'den büyük: 0,04 Kr/adet
9.8.2004 2004/7674 28,0
Şark tipi tütün içeriğine göre:
%0 - %24: 5 Kr/adet
%25 - %49: 3 Kr/adet
%50 - %74: 2,25 Kr/adet
%75 - %100: 1,75 Kr/adet
16.7.2004 5228 sayılı Kanun 55,3 Tüm sigaralar için 11 Kr/adet
27.8.2004 2004/7792 28,0
Şark tipi tütün içeriğine göre:
%0 - %33: 5 Kr/adet
%34 - %66: 2,675 Kr/adet
%67 - %100: 1,75 Kr/adet
30.12.2004 5281 sayılı Kanun 55,3 Tüm sigaralar için 11 Kr/adet
6.1.2005 2005/8392 28,0
Şark tipi tütün içeriğine göre:
%0 - %33: 5 Kr/adet
%34 - %66: 2,675 Kr/adet
%67 - %100: 1,75 Kr/adet
31.1.2005 2005/8410 28,0
Şark tipi tütün içeriğine göre:
%0 - %33: 6,75 Kr/adet
%34 - %66: 4 Kr/adet
%67 - %100: 1,88 Kr/adet
25.7.2005 2005/9145 58,0 Tüm sigaralar için 6 Kr/adet
30.3.2006 5479 sayılı Kanun 58,0 Tüm sigaralar için 6 Kr/adet
13.2.2007 2007/11674 58,0 Tüm sigaralar için 7 Kr/adet
31.10.2007 2007/12756 58,0 Tüm sigaralar için 7,5 Kr/adet
9.1.2008 2008/13061 58,0 Tüm sigaralar için 7,75 Kr/adet
17.6.2009 2009/15081 58,0 Tüm sigaralar için 10,25 Kr/adet
29.12.2009 2009/15725 63,0 Tüm sigaralar için 13,25 Kr/adet
Kaynak: İlgili Kanunlar ve Bakanlar Kurulu kararlarıi.

ÖTV yürürlüğe girdikten kısa bir süre sonra devletin en önemli gelir kalemlerinden biri
olmuştur. 2010 Bütçesine göre ÖTV gelirleri toplam vergi gelirlerinin yaklaşık %25’ini
toplam bütçe gelirlerinin ise yaklaşık %20’sini oluşturmaktadır. Tütün mamullerinden
alınan ÖTV de devletin vergi geliri içerisinde önemli bir yere sahiptir. Yine 2010
Bütçesinden alınan rakamlara göre Tütün mamullerinden elde edilecek ÖTV gelirinin
vergi gelirlerinin %8,4’ünü toplam gelirlerinin ise %7’sini oluşturması beklenmektedir. 340
10-31/486-182
9
I.3. İlgili Pazar

I.3.1. Sektöre İlişkin Bilgiler

Türkiye sigara sektöründe TAPDK’dan üretim izni almış altı firma faaliyet
göstermektedir. Firmaların sigara pazarına giriş tarihlerine Tablo 8’de yer verilmiştir.

Tablo 8 - Fabrikasyon Sigara Sektöründeki Teşebbüsler
Teşebbüs Pazara giriş yılı
Philip Morris International (PMI) 1993
Japan Tobacco International (JTI) 1993
British American Tobacco (BAT) 2002
Imperial Tobacco (IT) 2005
European Tobacco (ET) 2005
Gallaher1 2007
KT&G 2008
Kaynak: 21.3.2008 tarih, 2008–3–28/Öİ–08-ŞYA sayılı Ön İnceleme raporu.
350
Mevzuat bölümünde değinildiği üzere sigara sektöründe önemli yasal kısıtlamalar
bulunmaktadır. Bunlardan en önemlisi şüphesiz bu ürünlerin her türlü tanıtımını,
reklamını ve promosyonunu yasaklayan kısıtlamalardır. Bir diğer önemli kısıdın ise
ÖTV matrahının sigaranın satış fiyatı olarak belirlenmesi ve bunun sonucunda
devletin ÖTV hedefinin tutturmak amacıyla fiyatlar üzerinde dolaylı yoldan uyguladığı
kontroldür. Kamunun sigara fiyatlarına müdahalesinin ardında 2 temel sebep
yatmaktadır. Birincisi sigaranın negatif dışsallık yaratan bir ürün olması başka bir
deyişle başkalarının sağlığına zarar verebilmesi; ikincisi ise sigaradan alınan
vergilerin yapısı dolayısıyla kamu için önemli bir kaynak teşkil etmesidir. Böylece
kamu bir yandan sigara piyasasına fiyatlar yönüyle yoğun bir şekilde müdahale 360
ederken diğer yandan da aslında sigaranın fiyatını belirlemek suretiyle tüketilen
sigaranın miktarını da belirlemiş olmaktadır. Diğer yandan kamunun sigaranın
fiyatına yüksek vergiler koymak suretiyle müdahil olması farklı sonuçlar
doğurabilmektedir. Özellikle gelişmiş ülkelerde artan sağlık harcamaları nedeniyle
hükümetler sigaranın fiyatını (ve vergiyi) yüksek tutmak suretiyle talebini düşürmeye
çalışmaktadır. Ancak yüksek fiyatların, talep esnekliği hesaba katıldığında her zaman
yüksek vergi geliri ve kaçak sigara imkanı ele alındığında da her zaman düşük sigara
tüketimiyle sonuçlanmadığı gözlemlenmektedir. Kamumun sigara piyasasından
giderek daha yüksek vergi gelirleri elde etmeyi hedeflemesi sonucunda ihdas edilen