Rekabet Kurumu Başkanlığından,
REKABET KURULU KARARI
Dosya Sayısı : 2010-1-255 (Muafiyet)
Karar Sayısı : 10-57/1139-428
Karar Tarihi : 02.09.2010
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI
Üyeler : Doç. Dr. Mustafa ATEŞ, Mehmet Akif ERSİN,
İsmail Hakkı KARAKELLE, Doç. Dr. Cevdet İlhan GÜNAY,
Murat ÇETİNKAYA, Reşit GÜRPINAR 10
B. RAPORTÖRLER: İsmail Atalay YOLCU, Şamil PİŞMAF, Tuğçe KOYUNCU
C. BİLDİRİMDE
BULUNAN : Shell & Turcas Petrol A.Ş.
Temsilcisi: Av. Dr. İ. Yılmaz ASLAN
Gazi Umur Paşa Sok. Bimar Plaza No:38/8 Balmumcu
Beşiktaş/İstanbul
D. TARAFLAR : - Shell&Turcas Petrol A.Ş.
Karamancılar İş Merkezi Gülbahar Mah. Salih Tozan Sok.
No:18 B Blok Esentepe-Şişli/İstanbul
- Shell&Turcas Petrol A.Ş. ile anlaşmalı 8 bayi 20
E. DOSYA KONUSU: Shell&Turcas Petrol A.Ş. (Shell&Turcas) ile çeşitli
belediyeler veya kooperatiflere ait taşınmazlar üzerinde faaliyet gösteren 8 ayrı
bayii arasındaki anlaşmaların 2002/2 sayılı Tebliğ’in 5. maddesinde düzenlenen
istisna hükmünden yararlandığına karar verilmesi talebi.
F. DOSYA EVRELERİ: Kurum kayıtlarına 25.02.2010 tarih ve 1751 sayı ile giren
bildirim üzerine, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'un ve 2002/2 sayılı
Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği’nin ilgili hükümleri uyarınca yapılan
inceleme sonucunda düzenlenen 26.08.2010 tarih ve 2010-1-255/MM-10-139.İAY
sayılı Muafiyet Ön İnceleme Raporu, 27.08.2010 tarih ve REK.0.05.00.00-130/338
sayılı Başkanlık önergesi ile 10-57 sayılı Kurul toplantısında görüşülerek karara 30
bağlanmıştır. Diğer taraftan, inceleme sürecinde 20.07.2010 tarih ve 5656 sayı ile
Kurum kayıtlarına giren yeni bildirim ile işbu başvuru ekli listesinde yer alan
anlaşmalara model teşkil eden, Shell&Turcas ile Sarper Petrolcülük Ltd. Şti. (Sarper)
arasında yapılan anlaşma, başvuru kapsamından çıkarılmıştır.
G. RAPORTÖRLERİN GÖRÜŞÜ: İlgili raporda;
- Bildirime konu toplam sekiz istasyona ilişkin olarak, daha önce açılan ihaleler ve
benzeri işlemler ile söz konusu istasyonların işletme hakkına sahip olan bayilerin
ilgili istasyonun maliki olan belediyeler veya kooperatifler ile bağlantısı olmayan
üçüncü kişi sayılmalarının mümkün olmadığı, bu nedenle Shell&Turcas ile bayiler
arasındaki dikey anlaşmaların 2002/2 sayılı Tebliğ’in 5. maddesinde düzenlenen 40
istisnadan yararlanamayacağı,
- Söz konusu anlaşmalardan yedi adedinin 18.09.2005 tarihinden önce yapılmış
olmaları ve bu tarih itibarıyla kalan sürelerinin beş yılı aşması nedeniyle,
18.09.2010’a kadar 2002/2 sayılı Tebliğ ile tanınan grup muafiyetinden yararlanma
ve uygulanma imkanının bulunduğu,
10-57/1139-428
2
- Shell&Turcas ile Bekçioğlu Petrol Tur. San. ve Tic. Ltd. Şti. arasında yapılan dikey
anlaşmanın ise bildirim formuna göre 19.07.2010 tarihinde sona ermiş olduğu
anlaşıldığından bir üst maddedeki değerlendirmenin dışında olduğu,
görüşü ifade edilmiştir.
H. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME 50
H.1. Bildirimin Konusu
Söz konusu başvuruda, Shell&Turcas ile belediyelere veya kooperatiflere ait akaryakıt
istasyonları üzerinde faaliyet gösteren 8 ayrı bayii arasında imzalanan dikey
anlaşmaların, ilgili akaryakıt istasyonları üzerinde Shell&Turcas lehine tanınan intifa
hakları süresince rekabet etmeme yükümlülüğü içerebileceğine ve dolayısıyla ilgili
anlaşmaların beş yıllık grup muafiyeti süresine tabi olmadığına karar verilmesi talebiyle
bildirimde bulunulmaktadır.
H.2. Taraflar
Dosyadaki bilgilere göre Türkpetrol ve Madeni Yağlar T.A.Ş. ile İngiliz Burmah Castrol
firması ile ortaklaşa kurulan Turcas Petrolcülük A.Ş. (Turcas), Tabaş Petrolcülük A.Ş. 60
(Tabaş) tarafından satın alınmış olup 1999 yılında iki şirket Turcas Petrol A.Ş. unvanı
altında birleşmiştir. Rekabet Kurulunun 06-08/103-29 sayı ve 02.02.2006 tarihli kararı
ile izin verilen işlem sonucunda ise Turcas Petrol A.Ş. ve The Shell Company of
Turkey Ltd., Shell&Turcas Petrol A.Ş. (Shell&Turcas) unvanlı ortak girişim şirketi çatısı
altında faaliyetlerini birleştirmişlerdir. EPDK tarafından hazırlanan 2009 yılı Petrol
Piyasası Raporu’nun ilgili bölümüne göre Shell&Turcas’ın bayiler aracılığıyla yapılan
satışlar bakımından benzin türlerinde pazar payının %28,7; motorin türlerinde ise
yaklaşık %17 düzeyinde olduğu görülmektedir.
Bildirim formları ve eklerine göre bildirime konu anlaşmalar, belediyelere ait akaryakıt
istasyonları üzerine faaliyet gösteren yedi ve bir kooperatife ait akaryakıt istasyonu 70
üzerinde faaliyet gösteren olmak üzere toplam sekiz ayrı bayi (Bayiler) ile yapılmıştır.
H.3. İlgili Pazar
Taraflar arasındaki “Bayilik Sözleşmesi”nin kapsamı göz önüne alındığında, bildirime
konu işlem çerçevesinde ilgili ürün pazarı, “oto lpg dışında kalan otomotiv yakıtları”
“oto-LPG” ve “madeni yağ” pazarları olarak belirlenmiştir. Bununla birlikte, emsal Kurul
kararları ve başvurunun içeriği ve etki alanı da dikkate alınarak, değerlendirmede
öncelikle oto-LPG dışında kalan otomotiv yakıtları pazarı göz önünde
bulundurulmuştur.
Diğer taraftan, gerek beyaz akaryakıt ürünleri, gerekse oto-LPG ve madeni yağ
dağıtım faaliyetlerinin yurt çapında gerçekleştirilmesi ve ilgili hizmetler bakımından 80
rekabet şartlarının farklılaşmasına neden olacak bir unsur bulunmaması nedeniyle ilgili
coğrafi pazar, “Türkiye” olarak kabul edilmiştir.
H.4. Yapılan Tespitler ve Hukuki Değerlendirme
H.4.1. Bildirim Kapsamındaki Anlaşmaların Konusu ve Niteliği
2002/2 sayılı Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği’nin 2. maddesinde
üretim ve dağıtım zincirinin farklı seviyelerinde faaliyet gösteren iki ya da daha fazla
teşebbüs arasında belirli mal veya hizmetin alımı, satımı veya yeniden satımı amacıyla
yapılan anlaşmalar dikey anlaşma olarak tanımlanmaktadır.
Rekabet Kurulunun akaryakıt sektöründe uygulanan dikey anlaşmalara ilişkin olarak
almış olduğu geçmiş ve yakın tarihli çok sayıda kararlar ve Kuruma yapılan başvurular 90
çerçevesinde, akaryakıt sektöründe dikey anlaşmaların çeşitli şekillerde kuruldukları
görülmektedir. Bunlardan en yaygın olarak görülen anlaşma türünde, akaryakıt
10-57/1139-428
3
istasyonu ya da istasyon inşasına elverişli arsa/arazi maliki bayii adayı ile dağıtıcı
arasında bayilik ilişkisinin kurulmasına esas teşkil eden bir protokol yapılmakta, söz
konusu protokolde yüklenilen taahhüde istinaden, malik tarafından dağıtıcı lehine ilgili
taşınmaz üzerinde uzun süreli intifa hakkı tanınmasını müteakiben taraflar arasında
ayrıca bayilik sözleşmesi yapılmaktadır.
Bir başka anlaşma türünde ise bayilik faaliyeti yürütmek isteyen ancak akaryakıt
istasyonu sahibi olmayan kişiler, malik ile anlaşarak taşınmaz üzerinde kira hakkı elde
etmekte, söz konusu kira hakkına istinaden herhangi bir dağıtıcı ile bayilik ilişkisi 100
kurulmaktadır. Bu süreçte, dağıtıcı ile prensipte anlaşılmasının ardından dağıtıcı, bayi
adayı ve malik arasında üçlü bir protokol yapılmakta; söz konusu protokol gereğince
malik tarafından ilgili taşınmaz üzerinde dağıtıcı lehine intifa hakkı tanınmakta;
nihayetinde dağıtıcı ile taşınmaz üzerinde kira hakkını elinde bulunduran bayi arasında
da bayilik sözleşmesi imzalanmaktadır.
Yine sektörde yaygın olarak görülen bir başka anlaşma türünde de daha önce dağıtıcı
lehine ilgili taşınmaz üzerinde intifa hakkı tanıyan malik ile dağıtıcı arasında bayilik
sözleşmesi yapılmakta ve istasyon bir müddet malik tarafından bayi sıfatıyla
işletilmektedir. Daha sonra malik