Rekabet Kurumu Başkanlığından,


REKABET KURULU KARARI

Dosya Sayısı : 2010-2-119 (Önaraştırma)
Karar Sayısı : 10-52/ 985-352
Karar Tarihi : 5.8.2010

A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER 10

Başkan : Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI
Üyeler : Doç. Dr. Mustafa ATEŞ, Mehmet Akif ERSİN,
İsmail Hakkı KARAKELLE, Doç. Dr. Cevdet İlhan GÜNAY,
Murat ÇETİNKAYA, Reşit GÜRPINAR

B. RAPORTÖRLER : Arif Ogün SARI, Ekrem SOLMAZ, Nimet ALACAPUNAR

C. BAŞVURUDA : - İzmir Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi
BULUNAN 253. Sok. No: 143 Basın Sitesi İzmir 20

D. HAKKINDA İNCELEME YAPILANLAR:
- Siemens Healthcare Diagnostik Tic. Ltd. Şti.
Altunizade Fahrettin Kerim Gökay Cad. No:45
Üsküdar/İstanbul
- Mediset Tıbbi Malzeme İthalat ve Ticaret Ltd. Şti.
Eğitmen Sok No:2 Balçova/İzmir

E. DOSYA KONUSU: Siemens Healthcare Diagnostik Tic. Ltd. Şti. (Siemens
Diagnostik)’nin hakim durumunu ayrımcı uygulamalar ile kötüye kullandığı 30
iddiası.
F. İDDİALARIN ÖZETİ: İzmir Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi tarafından
gönderilen şikayet dilekçesinde özetle:
- 13.10.2009 tarihinde, hastaneleri için 2010-2011 yılları arasındaki dönemi
kapsayan Kit Karşılığı Hormon Cihazı İhalesinde birinci en avantajlı teklifi sunan
Mediset Tıbbi Malz. İth. ve Tic. Ltd. Şti’nin (Mediset) ihaleyi kazandığı,
- Aynı dönemlerde (02.02.2010) yine İzmir’de bulunan T.C. Sağlık Bakanlığı Tepecik
Eğitim ve Araştırma Hastanesi (Tepecik Hastanesi) tarafından yapılan ihalelerde, Kit
Karşılığı Hormon Analizörü ve Hemoglobin Varyant Analizörü Cihazı alım fiyatları ile
kendi ihale fiyatları arasında ciddi farklar olduğu, 40
- Siemens San ve Tic. A.Ş.’nin kendi ihalelerine Mediset aracılığıyla girerken Tepecik
Hastanesinde yapılan ihaleye doğrudan girdiği,
- Kendi hastanelerinin ihale kapsamında aldıkları kalemlerde toplam ürün
miktarlarının Tepecik Hastanesinin aldıklarından çoğunlukla daha fazla olduğu ve
buna rağmen aynı özellikteki cihaz için birim başına daha yüksek maliyetlere
katlanmak zorunda kalmalarının kendilerini dezavantajlı konuma soktuğu,
- Bu durumun 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 6. maddesinin
(b) bendinde ifade edilen “Eşit durumdaki alıcılara eşit hak yükümlülük ve edimler
10-52/985-352
2
için farklı şartlar ileri sürerek, doğrudan veya dolaylı olarak ayrımcılık yapılması”
biçiminde belirlenen hükme aykırılık teşkil ettiği 50
ifade edilmiştir.

G. DOSYA EVRELERİ: Kurum kayıtlarına 2.4.2010 tarih ve 2801 sayı ile intikal eden
başvuru üzerine yapılan inceleme neticesinde hazırlanan 6.5.2010 tarih ve 2010-2-
119/İİ-10-266.AOS sayılı İlk İnceleme Raporu, 24.05.2010 tarih ve 10-37 sayılı Kurul
toplantısında görüşülerek önaraştırma yapılmasına karar verilmiştir. İlgili karar
uyarınca yapılan inceleme sonucunda düzenlenen 21.7.2010 tarih ve 2010-2-
119/ÖA-10-266.AOS sayılı Önaraştırma Raporu 27.7.2010 tarih ve REK.0.06.00.00-
110/360 sayılı Başkanlık önergesi ile 10-52 sayılı Kurul toplantısında görüşülerek
karara bağlanmıştır. 60

H. RAPORTÖRLERİN GÖRÜŞÜ: İlgili raporda; dosya konusu iddialara yönelik
olarak, Siemens Diagnostik ve Mediset’in 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında
Kanun’un 4. maddesini ihlal ettiği yönünde herhangi bir bilgi ve belgeye
ulaşılamadığından anılan teşebbüsler hakkında aynı Kanun 41. maddesi uyarınca
soruşturma açılmasına gerek olmadığı ve şikayetin reddedilmesi gerektiği ifade
edilmiştir.
I. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME
I.1. Hakkında Önaraştırma Yapılan Teşebbüsler
I.1.1. Siemens Diagnostik 70
Siemens Diagnostik, tıbbi malzemelerin ihracat, ithalat, pazarlamacılık ve toplantıcılık
işleri ile uğraşmaktadır. Şirket sermayesinin %99.99 oranındaki hissesi Almanya’da
faaliyet gösteren Siemens Healthcare Diagnostics Holding GmBH’ye aittir.
Şirket, 2008 yılında ana kuruluş olan Siemens AG’nin dünya çapında Dade Behring
DPC ve Bayer’in diagnostik ürün ve hizmet üreten bölümlerini satın almasıyla birlikte
medikal hizmetler sektöründeki faaliyet alanlarını genişletmiştir. Şirket invitro
diagnostik ürünlerin ithalini gerçekleştirerek Türkiye’deki hastane ve laboratuarlara
satış dağıtım pazarlamasını yapmaktadır.
I.1.2. Mediset
Mediset 8 Mart 1989 yılında Işık Beşkardeş ve Mustafa Oktay Korkmaz tarafından 80
kurulup faaliyete geçmiştir. 2010 yılı içerisinde şirketin ortaklarından Mustafa Oktay
Korkmaz’ın hisseleri Işık Berkardeş ve Ocan Terzioğlu tarafından satın alınmış
ortaklık yapısı mevcut halini almıştır.
Firma iştigal konumuyla ilgili olarak çeşitli medikal cihaz üreticisi firmaların
ürünlerinin satışlarını üstlenmiştir. Bu kapsamda 1991-2009 yılları arasında Behring
(Dade Behring) adlı firmanın temsilciliğini üstlenen Mediset, 2008 yılında anılan
firmanın, Bayer Diagnostik, DPC ile birlikte Siemens tarafından satın alınarak tek bir
çatı altında birleştirilmelerinin ardından 30 Aralık 2008 tarihinde imzalanan bir belge
ile Siemens’in Ege Bölge Temsilcisi haline gelmiştir. Kuruluş Siemens tarafından
üretilen medikal ürünlerinin Ege bölgesindeki münhasır dağıtıcısı konumundadır. 90

10-52/985-352
3
I.2. İlgili Pazar
I.2.1. İlgili Ürün Pazarı
Şikayet, Siemens markalı hormon cihazlarının Türkiye ithalatçısı olan Siemens
Diagnostik’in İzmir Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nin açmış olduğu kit
karşılığı hormon cihazı alım ihalesinde önerdiği (ve kazandığı) ihale fiyatının, İzmir
Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nin aynı konulu ihalesinde Siemens’in Ege
bölge dağıtıcısı Mediset tarafından teklif edilen (ve kazanılan) ihale fiyatının oldukça
altında olmasıdır. Atatürk Hastanesi yönetimi bu durumun, kendi açmış oldukları
ihalede satın alma taahhüdünde bulundukları ürünlerin aynı markalı (Siemens) 100
olduğu ve adet olarak daha fazla sayıda alındığı dikkate alındığında ayrımcılık
olduğunu öne sürmektedir.
İhlal iddiaları Siemens tarafından üretilen tüm diagnostik cihazlara ilişkin olarak değil
sadece kit karşılığı hormon cihazı teminine ilişkindir. Ancak hormon cihazlarının hem
Siemens Diagnostik’in hem de rakiplerinin ithal ettiği ve satışını gerçekleştirdiği ürün
gruplarından sadece birini oluşturmaktadır. Diagnostik ürünler kendi içlerinde Klinik
Kimya, İmmüno Kimya, Mikrobiyoloji vb. birçok alanı da kapsamaktadır. Ürün
yelpazelerinin başvuruda belirtilen ürün grubuna göre daha geniş olması ve bu
ürünlerin de ihaleler yoluyla satılıyor olması, incelemenin daha geniş bir ilgili ürün
pazarı tanımlanarak diğer alt pazarları da kapsayacak şekilde yapılmasının 110
gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır. İşbu bilgiler ışığında, önaraştırma çerçevesinde
ilgili ürün pazarı, Siemens Diagnostik’in faaliyet alanı olan “profesyonel diagnostik
hizmetler pazarı” olarak tanımlanmıştır.
Şikayete yönelik incelemenin daha etkin yapılabilmesi için, Kurul’un Siemens ve
Dade Behring devralması ile ilgili verdiği 9.10.2007 tarih ve 07-78/966-367 sayılı
kararındaki gibi “klinik kimya test sistemleri”, “immüno-kimya test sistemleri”, “kan
kusma/pıhtılaşma sistemleri” ve “mikrobiyoloji test sistemleri” pazarları gibi alt pazar
tanımlamalarına gidilmesine gerek olduğu da düşünülebilir. Ancak ihale piyasalarının
özellikleri ve firmalar arası rekabetin tüm ürünler bazında gerçekleştiği dikkate
alındığında, pazarın alt segmentlere ayrılarak analiz edilmesinin bu dosya 120
bakımından belirleyici bir önemi olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
I.2.2. İlgili Coğrafi Pazar
Dosya konusu bakımından her ne kadar ilgili şikâyet İzmir ve civarında gerçekleşen
ihaleler ile ilgili olsa da ilgili ürün pazarları kapsamında yer alan ürünlerin Türkiye
genelinde de ihale yoluyla satımının mümkün olması nedeniyle ilgili coğrafi pazar
“Türkiye” olarak belirlenmiştir.
I.3. Yapılan Tespitler
I.3.1. Siemens Diagnostik ve Mediset arasındaki Dağıtıcılık İlişkisi
Siemens Diagnostik, halihazırda “Distribution Agreement-Distribütörlük Anlaşması”
isimli sözleşmeler çerçevesinde Türkiye çapında yedi adet dağıtıcı firma ile anlaşarak 130
bayilik sistemini kurmuştur. 30.12.2008 tarihinde imzalanan anlaşma çerçevesinde,
önaraştırma kapsamında incelenen Mediset’in Ege Bölgesinde (Aydın, Balıkesir,
Çanakkale, İzmir, Manisa, Muğla, Uşak, Denizli, Kütahya illerinden sorumlu olarak)
münhasır yetkili distribütör olarak belirlendiği anlaşılmaktadır.
Siemens Diagnostik’in halihazırda Tüm Türkiye çapında yedi adet bayisi
bulunmaktadır. Bu bayilerin isimleri ve kendilerine tahsis edilmiş bölgeler aşağıdaki
tabloda gösterilmektedir:
10-52/985-352
4
Tablo 1: Siemens Diagnostik Bayiler ve Bölgeler
Bayi Bölge
Gazi Kimya Bingöl, Mardin, Şanlıurfa, Hakkari, Gaziantep,
Tunceli, Diyarbakır, Adıyaman, Malatya, Şırnak,
Elazığ, Bitlis, Van, Muş, Kilis, Siirt, Batman
Şahin Tıp Kayseri, Erzurum, Kars, Tokat, Ardahan, Sivas,
Yozgat, Ağrı, Iğdır, Nevşehir, Erzincan
Gürmed Giresun, Rize, Trabzon, Amasya, Çorum,
Samsun, Ordu, Gümüşhane, Artvin, Kastamonu,
Bartın, Sinop, Karabük
Serkan Sağlık Afyonkarahisar, Antalya, Isparta, Karaman,
Konya, Burdur, Niğde
Pozitif Med Ankara, Bağcılar (İst.), Kırıkkale, Kırşehir
Gen İlaç Bursa, Eskişehir, İstanbul, Kırklareli, Kocaeli,
Çorlu, Edirne, Sakarya, Yalova, Zonguldak, Bolu,
Düzce, Kahramanmaraş, Hatay, Mersin,
Osmaniye, Adana
Mediset Aydın, Balıkesir, Çanakkale, İzmir, Manisa,
Muğla, Uşak, Denizli, Kütahya
Teşebbüslerin bayi olarak belirlenmeleri Sözleşme’nin “Atanma” başlıklı 2.1.
maddesinde düzenlenmektedir. Söz konusu madde, 2008 yılında yapılan Ek Protokol 140
ile yeniden düzenlenmiştir. Yeniden düzenlenen maddeye aşağıda yer verilmektedir:
“(a) Şirket Distribütörü bu belgeye ekli B Çizelgesinde ortaya konan ürünlerin
(“Ürünler”) A Çizelgesinde tanımlanan bölge (“Bölge”) içinde yeniden satmak
amacıyla ve üçüncü kişiler tarafından yapılacak mal alımları ile sınırlı olmak
üzere münhasır bir distribütörü olarak atamaktadır.
Distribütörün münhasır alanı üçüncü kişilerin mal alım siparişlerindeki
muhammen bedel kriterine dayalı olarak rakamsal açıdan (…..)-TL üst sınırına
tabidir. Bu sınırı aşan satışlar münhasırlığın kapsamı dışındadır.”
Madde metninden anlaşıldığı üzere sistemde bayilere bölgesel münhasırlık
tanınmaktadır. Ancak bu münhasırlık (…..) TL ile sınırlandırılmıştır. Bu sınırı aşan 150
muayyen bedeli içeren ihalelere bölge dışındaki bayilerin, üçüncü kişi teşebbüslerin
ve Siemens Diagnostik’in doğrudan katılması sözleşmesel olarak serbest
bırakılmıştır. Bunun nedeni dağıtıcı firmaların yüksek risk altına girmelerini
engellemek olarak izah edilmektedir. (…..) TL’nin üstündeki tutarlarda dağıtıcı
firmaların teminat mektubu vermeleri bile zaman zaman mümkün
olamayabilmektedir. Üretici firmalar bu nedenle hem dağıtıcı firmaları riskten uzak
tutmak hem de kendi ürünlerinin satışı sırasında ortaya çıkabilecek tahsilat risklerini
ortadan kaldırmak için ihalelere doğrudan girebilmektedirler.
Önaraştırma sürecinde yapılan incelemelerde, bayilerin esas kullanılma nedeninin
hizmet kalitesini düşürmemek ve marka imajını korumak adına yeterli servis, uzman 160
personel ve araç kapasitesinin sağlaması olduğu anlaşılmıştır. Özellikle hizmet alım
sözleşmelerinin bölgesel yapılanmaya gidilmesini zorunlu kıldığı, çoğu zaman cihaz
koyulan ve kit temin edilen hastanelere 24 saat içinde destek hizmeti sunulması
10-52/985-352
5
gerektiği, bunun için ciddi bir lojistik desteğin gerektiği yine Siemens Diagnostik
yetkilileri tarafından ifade edilmiştir. Bir bölgede çalışan bayinin personel sayısının
neredeyse Siemens Diagnostik’in halihazırdaki çalışan sayısından daha fazla olduğu
ifade edilmiştir.
I.3.2. Diagnostik Hizmetler Pazarındaki İhale Sistemi Hakkında Genel Bilgi
Diagnostik cihaz ve ürünlerin satışı iki yolla gerçekleşmektedir. Bunlar:
 Kit karşılığı cihaz alım ihaleleri 170
 Hizmet alım ihaleleri
Cihaz alım ihaleleri, geçmiş dönemde devlet hastanelerinin bu tür cihazları demirbaş
olarak satın almaları yasaklanmış olduğundan doğrudan cihazın satın alınması değil,
kit karşılığında cihazın alınması şeklinde yapılmaktadır. Başka bir anlatımla hastane
belirli bir dönem için, örneğin 3 yıllık bir dönem için 100.000 adet kit alınmasına ilişkin
olarak bir ihale açmakta, firmalar bu kitlere karşılık olarak cihazı hastaneye
kurmaktadır. Dönem sonunda cihaz hastanenin mülkiyetine geçmemekte ve cihazı
hastaneye kuran kişiler sözleşme döneminin sonunda eğer sözleşmelerini
yenileyebilirlerse cihazlarını hastanede tutmaya devam etmekte, yenileyemezler ise
cihazlarını ilgili hastaneden alarak başka hastanelerde ya da laboratuarlarda 180
değerlendirmeye çalışmaktadırlar.
Hizmet alım ihaleleri ise mal alım ihalelerine göre çok daha kapsamlı ihalelerdir.
Cihazların başında çalışacak personelin maliyetleri dağıtıcıların ve üreticilerin
kadrosunda yer almaktadır ve personelle ilgili tüm giderler (ücretler, sosyal hakları
ihale bitiminde ödenecek tazminatlar) maliyete ilave edilmektedir. İl sağlık
müdürlüklerinin sağlık ocaklarına yönelik hizmet alımı ihalelerinde ise, tahlil edilecek
kanların taşınması da ihaleyi kazanan firmalara aittir. Bu da araç, personel, benzin,
araç servis ücretleri, kanların taşınması için gerekli soğutma ekipman maliyetlerini,
sağlık ocakları ile laboratuar arasındaki bilgi akışını sağlayan program ağı,
bilgisayarlar ve gerekli donanımlar, 2–3 aylık tahmini stokun konsinye olarak teslim 190
edilmesi vb. lojistik maliyetleri de beraberinde getirmektedir. Bu da ciddi miktarda
personel çalıştırılmasını zorunlu kılmaktadır. Sonuç olarak hizmet alımı ihalelerinde,
kit + sarf + cihaz maliyeti hizmet maliyetinin yanında çok düşük seviyelerde (yaklaşık
%30 civarında) kaldığı ifade edilmektedir.
Üretici firmaların bayiler aracılığıyla ihalelere girmesinin en temel nedenlerinden biri
de yukarıda sayılan hizmetlerin ciddi bir personel ve servis ağı kurması gerektirmesi
ve üretici firmaların bu yatırıma girmeyi gerekli görmemeleridir. Üretici firmaların bu
tipte hizmet gerektiren bir ihaleye girmeleri ihale fiyatlarına da yansımakta ve
doğrudan (bayi olmadan) girdikleri ihalelere oranla daha yüksek fiyatlar çıkmaktadır.
200
I.4. Değerlendirme
İncelenmekte olan dosyada temel olarak ele alınması gereken iki konu
bulunmaktadır. Bunların ilki, şikayet dilekçesinde yer aldığı biçimde aynı nitelikteki iki
ihalede farklı fiyatların uygulanıp uygulanmadığı hususudur. Bu tespiti yapabilmek
için önce ihale fiyatının hangi bileşenleri içerdiği genel olarak incelenmiş daha sonra
her iki ihalenin içeriğine ve bileşenlerine bakılarak ihalelerin niteliği ortaya konmaya
çalışılmıştır. İhalelerin aynı tipte ihale olduğuna, buna mukabil farklı fiyat
uygulandığına kanaat getirildiği takdirde ise bu uygulamanın 4054 sayılı Rekabetin
10-52/985-352
6
Korunması Hakkında Kanun uyarınca bir ihlal teşkil edip etmediği
değerlendirilecektir. 210
I.4.1. İhale Fiyatlarının Oluşumu ve İhaleye Hazırlık Süreci
Firma tarafından ihaleye girilmeye karar verildiğinde öncelikle yapılması gereken teknik
şartnamedeki istenenlerin maliyetinin hesaplanmasıdır. Konu teknik bir konu olduğu
için bir örnek üzerinden gidilerek ihalenin gelişimi anlatılmaya çalışılacaktır:
Fiyatların oluşumunu ve fiyatlarını etkileyen faktörler:
 Kit maliyetinin hesaplanması:
Satışı gerçekleştirilecek kitin (ürünün) miktarı ihale lis