Rekabet Kurumu Başkanlığından,
(Danıştay’ın İptal Kararı Üzerine Verilen)
REKABET KURULU KARARI
Dosya Sayısı : 2010-2-202 (Soruşturma)
Karar Sayısı : 10-78/1616-620
Karar Tarihi : 16.12.2010
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER:
Başkan : Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI
Üyeler : Doç. Dr. Mustafa ATEŞ, Mehmet Akif ERSİN, 10
İsmail Hakkı KARAKELLE, Doç. Dr. Cevdet İlhan GÜNAY,
Murat ÇETİNKAYA, Reşit GÜRPINAR
B. RAPORTÖRLER : E. Ebru ÖZTÜRK, Nur Seda KÖKTÜRK
C. İLGİLİ TARAFLAR : - Adana Fenni Gözlükçüler Derneği
Yeni Baraj Mah. Bülent Angın Bulvarı 69023 Sok. No:1
Seyhan/Adana
- Ankara Fenni Gözlükçüler Derneği (Tüm Optisyen ve
Gözlükçüler Derneği)
Meşrutiyet Cad. Konur Sok. No:41/19 Bakanlıklar/Ankara
- Antalya Fenni Gözlükçüler Derneği (Antalya Bölgesi 20
Gözlükçüler ve Optisyenler Derneği)
Elmalı Mah. 17. Sokak Turhanoğulları İşhanı No:13 Kat:1
Antalya
- Denizli Fenni Gözlükçüler Derneği
Hastane Cad. Çimen İş Merkezi No:29 Kat: 5 Denizli
- Diyarbakır Fenni Gözlükçüler Derneği
Gazi Cad. Kılıçlı Pasajı Kat:4 No:15 Diyarbakır
- Gaziantep Fenni Gözlükçüler Derneği (Gaziantep
Optisyen ve Gözlükçüler Derneği)
Gaziler Cad. No:61 Gaziantep 30
- Hatay Fenni Gözlükçüler Derneği (Hatay Optisyenler ve
Gözlükçüler Derneği)
Kurtuluş Cad. No: 11 Antakya/ Hatay
- İzmir ve Ege Gözlükçüler ve Optisyenler Derneği
Nadir Nadi Cad. İ. Tepeköylü İş Merk. No:17 6D;602
Konak/İzmir
- Kayseri Fenni Gözlükçüler Derneği (Kayseri Gözlükçüler
ve Optisyenler Derneği)
Cumhuriyet Mah. Umur Sok. Sultan İşhanı No: 2/4 Kayseri
- Konya Fenni Gözlükçüler Derneği (Konya Optisyenler ve 40
Gözlükçüler Derneği)
İstanbul Kadılar Sok. Form İş Hanı No:202 Karatay/Konya
10-78/1616-620
2
- Mersin Fenni Gözlükçüler Derneği (Mersin Optisyenler ve
Gözlükçüler Derneği)
Çankaya Mahallesi Soğuksu Caddesi Aslıhan İş Merkezi
Kat: 1 No: 7 Mersin
- Osmaniye Fenni Gözlükçüler Derneği
Palalı Süleyman Cad. No:15 Osmaniye
- Samsun Fenni Gözlükçüler Derneği (Karadeniz Optisyen
ve Gözlükçüler Derneği) 50
Cumhuriyet Meydanı Kale Mah. Kaptanağa Cad. Uzunoğlu
İşhanı No:3/5 Samsun
D. DOSYA KONUSU: Gözlükçü derneklerinin, dernek tüzüklerinde fiyat
tespitine ve tespit edilen fiyatların uygulanmasına ilişkin maddelere yer
verdikleri, “Gözlük Camı Rehberi” ve “Fenni Gözlükçüler Orijinal Fiyat Listesi”
hazırladıkları iddiası ile ilgili olarak verilen Rekabet Kurulu’nun 31.8.2001 tarih
ve 01-42/424-107 sayılı Kurul kararının, Danıştay 13. Dairesi’nin 16.6.2010 tarih
ve 2009/4595 E., 2010/5127 K. sayılı kararı ile davacılar bakımından iptal
edilmesi ertesinde, ilgili dosyanın yeniden değerlendirilmesi. 60
E. İDDİALARIN ÖZETİ: Rekabet Kurumu’na gönderilen imzasız şikayet
dilekçesinde;
- Dernek tüzüklerinde “Kazanç Bölüşümü, Fiyat Belirleme” gibi yasalara aykırı
hükümlerin yer aldığı,
- Her mali yılın başında, 17 gözlükçü derneğinin kendi aralarında toplanarak biri
kamu kesimi için gözlük camları fiyat listesi, diğeri halk için orijinal fiyat listesi adı
altında iki tür monopol nitelikte liste hazırladıkları,
- Söz konusu derneklerin fiyat listelerini T.C. Maliye Bakanlığı ile imzalı protokole
bağlayıp, Resmi Gazete’de ilanını sağlamak suretiyle, Türkiye’deki tüm resmi 70
kurumları ve halkı belirledikleri fiyatları ödemeye mecbur bıraktığı,
- Her gözlük mağazasında söz konusu derneklerin yayınladığı ve para karşılığı
dağıttığı yıllık monopol fiyat listelerinin mevcut olduğu belirtilmiştir.
F. DOSYA EVRELERİ:
1. Rekabet Kurumu kayıtlarına 14.06.2000 tarih ve 2450 sayı ile intikal eden
imzasız dilekçe üzerine, Rekabet Kurulu’nun 29.08.2000 tarih ve 00-32/350-195
sayılı kararı uyarınca; “gözlük camı piyasasında” 4054 sayılı Rekabetin Korunması
Hakkında Kanun’un ihlal edilip edilmediğinin belirlenmesi amacıyla önaraştırma
yapılmıştır.
2. 23.10.2000 tarih ve D2/2/I.S.-00/2 sayılı Önaraştırma Raporu’nda yer alan bilgi 80
ve belgelerin değerlendirilmesi sonucu Rekabet Kurulu, 31.10.2000 tarih ve 00-
42/455-249 sayılı kararı ile;
- Gözlükçü derneklerinin dernek tüzüklerinde fiyat tespitine ve tespit edilen fiyatların
uygulanmasına ilişkin maddelere yer vermelerinin,
- Tüm Fenni Gözlükçüler Derneği’nin gözlük camı fiyatlarına ilişkin “Gözlük Camları
Rehberi” hazırlamasının,
- Ankara, İzmir ve Ege, Adana, Antalya ve Akdeniz, Kayseri, Konya, Samsun, -
Denizli, Hatay, Mersin, Gaziantep, Osmaniye, Diyarbakır Fenni Gözlükçüler
10-78/1616-620
3
Derneklerinin müştereken gözlük camı fiyatlarına ilişkin “Fenni Gözlükçüler Orijinal
Fiyat Listesi” hazırlamalarının 90
4054 sayılı Kanun’un 4. maddesinin (a) bendinde yer alan “mal veya hizmetlerin alım
ya da satış fiyatının, fiyatı oluşturan maliyet, kar gibi unsurlar ile her türlü alım ya da
satım şartlarının tespit edilmesi” şeklindeki hükme aykırılık oluşturması nedeniyle,
söz konusu 14 teşebbüs birliği hakkında, aynı Kanun’un 41. maddesi uyarınca
soruşturma açmıştır.
3. Bu karar üzerine, 14.11.2000 tarihinde, 4054 sayılı Kanun'un 43/2. maddesi
uyarınca ilgili teşebbüs birliklerine soruşturma açıldığına dair bildirimde bulunularak
tarafların ilk yazılı savunmalarını 30 gün içerisinde Kuruma göndermeleri talep
edilmiştir.
4. İlgili teşebbüs birliklerinin ilk yazılı savunmaları yasal süreleri içinde Kurum 100
kayıtlarına intikal etmiştir.
5. Soruşturma safhasında, Ankara Fenni Gözlükçüler Derneği tarafından
gönderilen 11.01.2001 tarih ve 178 sayılı yazıda, açılan soruşturma nedeniyle 2001
yılı için fiyat liste çalışmaları yapılmadığı belirtilerek fiyat belirsizliğinden kaynaklanan
karmaşanın önlenmesi için alınacak tedbirler veya fiyat listesi yayınlanmasına izin
verilip verilmeyeceği konusunda Rekabet Kurumu görüşü talep edilmiştir. Yine aynı
dernek tarafından gönderilen 19.01.2001 tarih ve 319 sayılı yazıda ise fiyat listesi
çıkarılmayacağı bildirilmiştir.
6. T.C. Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü'nün 16.02.2001
tarih ve 772 sayılı yazılarında, 2001 yılı Mali Bütçe Kanunu’nun ilgili maddelerine 110
atıfta bulunularak, fiyat listelerinin yayınlanması konusunda yeniden bir
değerlendirme yapılması ve değerlendirme sonucunu içeren görüşümüz talep
edilmiştir.
7. Söz konusu talep üzerine, Rekabet Kurulu 03.04.2001 tarih ve 01-15/148-M
sayılı kararı ile 4054 sayılı Kanunun 9 uncu maddesinin 3 üncü fıkrası uyarınca
gözlük camı fiyat listeleri ile ilgili olarak ihlale ne şekilde son verileceğine ilişkin
hazırladığı görüş ilgili taraflara tebliğ edilmiş ve T.C. Maliye Bakanlığı konu hakkında
bilgilendirilmiştir.
8. Hazırlanan görüş çerçevesinde, 4054 sayılı Kanun'un 4. maddesini ihlal eden
eylemlere son verilmesi için, taraflara; 120
- Gözlükçü derneklerinin orijinal fiyat listelerini 2001 yılından itibaren yayınlamaması,
- Görüş yazısının alınmasından itibaren 7 gün içinde dernek üyesi tüm gözlükçülere
orijinal fiyat listesi yayınlanmayacağının duyurulması,
- En geç 15 gün içinde de, bu gereklerin yerine getirildiğinin, Rekabet Kurumu
Başkanlığı'na tevsik edilmesi
gerektiği bildirilmiştir.
9. Hakkında soruşturma yürütülen gözlükçü dernekleri Kurul görüşüne
uyduklarını Rekabet Kurumu’na gönderdikleri yazılarla tevsik etmişlerdir.
10. 30.04.2001 tarih ve SR/01-17 sayılı Soruşturma Raporu, 4054 sayılı Kanun'un
45/1. maddesi uyarınca Başkanlıkça tüm Kurul Üyeleri ile ilgili taraflara tebliğ edilmiş 130
ve aynı maddenin ikinci fıkrası gereğince taraflardan 30 gün içinde yazılı
savunmalarını göndermeleri istenmiştir.
10-78/1616-620
4
11. Hakkında soruşturma yürütülen bütün teşebbüslerin ikinci savunma yazıları
zamanında Rekabet Kurumu kayıtlarına intikal etmiştir.
12. Soruşturma Heyeti’nin hazırladığı "Ek Yazılı Görüş", Kanun'un 45/2. maddesi
uyarınca, 07.06.2000 tarihinde tüm Kurul Üyeleri ve taraflara tebliğ edilmiştir.
13. İlgili teşebbüslerin ek yazılı görüşe karşı cevapları zamanında Rekabet
Kurumu'na intikal etmiştir.
14. Rekabet Kurulu'nun 31.07.2001 tarih ve 01-37/375-M sayılı toplantısında,
yürütülen soruşturma ile ilgili olarak 31.08.2001 tarihinde sözlü savunma toplantısı 140
yapılmasına karar verilmiş ve sözlü savunma toplantısı davetiyeleri, Kanun'un 46/2.
maddesi uyarınca ilgililere gönderilmiştir.
15. 31.08.2001 tarihinde yapılan sözlü savunma toplantısına ilgili teşebbüs
birlikleri ve temsilcileri katılmıştır.
16. Rekabet Kurulu 31.08.2001 tarihinde nihai kararını vermiş ve karar 13.09.2001
tarihinde taraflara tefhim edilmiştir.
17. Taraflar Danıştay’da süresi içinde dava açmıştır. Danıştay 13. Dairesi,
17.5.2005 tarih, 2005/194 E, 2005/2554 K sayılı kararı ile dernek tüzüklerinden 4054
sayılı Kanun’a aykırı hükümlerin çıkarılmasına yönelik kısımların iptaline, davacı
derneklere idari para cezası verilmesine ilişkin kısımları yönünden ise davanın 150
reddine karar vermiştir.
18. Karar hem davacılar, hem de davalı tarafından temyiz edilmiş ve İdari Dava
Daireleri Genel Kurulu’nun 29.1.2009 tarih ve 2005/2402 E, 2009/11 K sayılı kararı ile
Danıştay 13. Dairesi’nin kararı bozulmuştur. Anılan kararda “soruşturmayı yürüten
Kurul üyesinin, nihai karar toplantısına katılarak oy kullandığı dava konusu Rekabet
Kurulu kararında hukuka uyarlık bulunmadığından, uyuşmazlığın esasının
incelenmesi suretiyle verilen Daire kararında hukuki isabet görülmemiştir.” ifadelerine
yer verilmiştir.
19. Danıştay 13. Dairesi’nin 16.6.2010 tarih ve 2009/4595 E, 2010/5127 K sayılı
kararında İdari Dava Daireleri Genel Kurulu’nun bozma gerekçelerinin dikkate 160
alındığı belirtilmiş ve Rekabet Kurulu’nun anılan kararı soruşturmayı yürüten Kurul
üyesinin, nihai karar toplantısına katılarak oy kullanmasının tarafsızlık ilkesine aykırı
olduğu gerekçesiyle iptal edilmiştir.
20. Mevcut dosya üzerinden Danıştay’da dava açan taraflara ilişkin olarak yeniden
karar verilmesini teminen, anılan dosya üzerinde yapılan değerlendirmeler ışığında
düzenlenen 1.12.2010 tarihli Bilgi Notu, 2.12.2010 tarih ve REK.0.06.00.00-110/589
sayılı Başkanlık Önergesi ile Kurul gündemine getirilmiş, Rekabet Kurulu ilk inceleme
ve soruşturmaya ait tüm savunma, ek savunma, sözlü savunma tutanakları, sözlü
savunma toplantısının ses kayıtlarının yazılı açılımı, raporlar, Danıştay’ın kararları,
tüm dosya münderecatında yer alan bilgi ve belgeleri inceleyerek, nihai kararını 170
vermiştir.
21. İptal konusu Kurul Kararı’nın dernek tüzüklerinde yer alan bazı hükümlerin
çıkarılmasına yönelik kısmının ise esastan iptal edilmiş olması nedeniyle, bu hususa
ilişkin iddia ve tespitler yeniden değerlendirilmemiştir.
10-78/1616-620
5
G. RAPORTÖRLERİN GÖRÜŞÜ:
31.8.2001 tarih ve 01-42/424-107 sayılı Rekabet Kurulu kararında, raportörlerce;
1. Gözlükçü derneklerinin, dernek tüzüklerinde fiyat tespitine ve tespit edilen 180
fiyatların uygulanmasına ilişkin maddelere yer vermelerinin,
2. Tüm Fenni Gözlükçüler Derneği'nin gözlük camı fiyatlarına ilişkin “Gözlük Camları
Rehberi” hazırlamasının,
3. Adana, Ankara, Antalya ve Akdeniz, Denizli, Diyarbakır, Gaziantep, Hatay, İzmir
ve Ege, Kayseri, Konya, Mersin, Osmaniye, Samsun Fenni Gözlükçüler
Derneklerinin müştereken gözlük camı fiyatlarına ilişkin “Fenni Gözlükçüler
Orijinal Fiyat Listesi” hazırlamalarının
4054 sayılı Kanun’un 4 üncü maddesinin (a) bendinde örneklenen yasak kapsamında
olması nedeniyle; söz konusu gözlükçü dernekleri hakkında Kanun’un 16.
maddesinin 2. fıkrası gereğince idari para cezası uygulanması ve ihlale son verilmesi 190
amacıyla, gözlükçü dernekleri tarafından 2001 yılından itibaren hiçbir surette fiyat
listesi yayınlanmaması ve dernek tüzüklerinde yer alan ve 4054 sayılı Kanun'a aykırı
olan hükümlerin söz konusu tüzüklerden çıkarılması gerektiği ifade edilmiştir.
Dosyanın yeniden değerlendirilmesine ilişkin 1.12.2010 tarih ve 2010-2-202/BN-10-
189.EÖ sayılı Bilgi Notu’nda; iptal konusu Kurul Kararı’nın dernek tüzüklerinde yer
alan bazı hükümlerin çıkarılmasına yönelik kısmının ise esastan iptal edilmiş olması
nedeniyle, bu hususa ilişkin olarak karar alınmasına gerek olmadığı ifade edilmiştir.
H. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME
H.1. İlgili Pazar
H.1.1. İlgili Ürün Pazarı 200
İlgili ürün pazarı tespitinde belirleyici olan ürünlerin ikame edilebilirliğidir ve bu açıdan
ürünün işlevi ile tüketici tercihlerinin göz önünde bulundurulması gerekmektedir.
Tedavi amaçlı kullanılan, numaralı gözlük camı piyasası incelendiğinde, çok geniş bir
ürün yelpazesi ile karşılaşılmaktadır. Birbirine benzer gibi görünen birçok ürün
hammadde, çap, üretim tekniği ve kaplama gibi teknik farklılıklar ve fiyat farklılıkları
nedeniyle birbirlerinden ayrılmaktadır. Ürün çeşitliliğinin farklı ihtiyaçları karşılaması
nedeniyle değişik özellikler taşıyan camların teknik olarak ikame edilemeyeceği
düşünülebilir. Ancak soruşturma konusu fiyat listelerinin piyasada yer alan tüm
çeşitlere ilişkin olması nedeniyle, bu dosya açısından ürünler bazında bir pazar
tanımlamasının gerekli olmadığı ve gözlük camı piyasasının bir bütün olarak ele 210
alınmasının uygun olduğu kanaatine varılarak, ilgili ürün pazarı “gözlük camları
perakende satış pazarı” olarak belirlenmiştir.
H.1.2. İlgili Coğrafi Pazar
İlgili coğrafi pazar, gözlükçü derneklerin
