Rekabet Kurumu Başkanlığından,


REKABET KURULU KARARI

Dosya Sayısı : 2009-2-60 (Soruşturma) 10
Karar Sayısı : 10-80/1687-640
Karar Tarihi : 23.12.2010
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Doç. Dr. Mustafa ATEŞ (İkinci Başkan)
Üyeler : Mehmet Akif ERSİN, İsmail Hakkı KARAKELLE,
Doç. Dr. Cevdet İlhan GÜNAY, Murat ÇETİNKAYA,
Reşit GÜRPINAR
B. RAPORTÖRLER : E. Ebru ÖZTÜRK, Sinan ÇÖRÜŞ, Can TANERİ
C. BAŞVURUDA BULUNANLAR : - Gizlilik talebi bulunmaktadır.
D. HAKKINDA SORUŞTURMA 20
YAPILANLAR : - Diakan Tıbbi Cihaz ve Malzemeleri Tic. Ltd. Şti.
Çınar Mah. Yıldırım Beyazıt Cad. No:11 Bornova/İzmir
- Diamar Sağlık Ürünleri Tic. Ltd. Şti.
Rıfkı Tongsir Cad. Dik Sok. No:15 Kat:5 İdealtepe-Maltepe/
İstanbul
Temsilcisi: Av. Muhammed TOKPINAR
Atatürk Cad. Beşevler Sokak Kökçin Apt. No:10 Kat:1 Daire:1
Maltepe/İstanbul
- Diamed Medikal San. Tic. A.Ş.
Yıldız Cad. Yenidoğan Sok. Erol Apt. No:3 D:1 80700 30
Beşiktaş/İstanbul
- Dinamik Bilgisayar ve Medikal Ürünler San. Tic. Ltd. Şti.
Hasanpaşa Eğitim Mah. Poyraz Sok. No:20 Detay İş Merkezi
Kat: 2 D: 8 Kadıköy/İstanbul
- Diya-tek Diyaliz Tekstil Medikal Bilgisayar Pazarlama San. ve
Tic. Ltd. Şti.
Bosna Hersek Cad. 90. Sok. No: 35 F Blok D:11 Emek/Ankara
- Ece Tıbbi Ürünler ve Sistemleri Ticaret Ltd. Şti.
Koza Sok. No: 138/8 Gaziosmanpaşa/Ankara
Temsilcileri: Dr. Kemal Tahir SU ve Dr. Aydın ÖZTUNALI 40
Midas Danışmanlık A.Ş. Turan Güneş Bulvarı 63/1 Yıldız/Ankara
- Egemar Dış Ticaret Ltd. Şti.
Kadir Has Cad. Panorama Sok. Değirmen Apt. No:37
İdealtepe/Maltepe/İstanbul
Temsilcisi: Av. Muhammed TOKPINAR
Atatürk Cad. Beşevler Sokak Kökçin Apt. No:10 Kat:1 Daire:1
Maltepe/İstanbul

10-80/1687-640
2
- Farmasol Tıbbi Ürünler San. ve Tic. A.Ş.
Organize Sanayi Bölgesi 18. Cad. No:7 Melikgazi/Kayseri 50
Temsilcileri: Av. S. Murat ÇELİKTEN ve Av. Elif SEVİNÇ
454. Sokak Ulusoy Plaza Kat:7 No:9/26-27 06520 Çukurambar
Çankaya/Ankara
- Fresenius Medikal Hizmetler A.Ş.
Eski Büyükdere Cad. Ayazağa Yolu No:7 Giz 2000 Plaza Kat: 18
34398 Maslak/İstanbul
Temsilcileri: Dr. Kemal Tahir SU ve Dr. Aydın ÖZTUNALI
Midas Danışmanlık A.Ş. Turan Güneş Bulvarı 63/1 Yıldız/Ankara
- Gambrotürk Tıbbi Ürünler ve Sağlık Ticaret Ltd. Şti.
Turan Güneş Bulvarı 71. Sok. No:13/3 Çankaya/Ankara 60
Temsilcisi: Av. R. Müfit SONBAY
Cinnah Cad. Farabi Sokak No:32/1 Çankaya/Ankara
- Gelişim Endüstriyel Analitik Tıbbi Ürünler Tic. Ltd. Şti.
Cumhuriyet Bulvarı No:234/2 Alsancak/İzmir
Temsilcileri: Av. Emre İNCULA ve Av. Özge BAYIR
Atatürk Bulvarı 231/19 Ata Apt. Kat:5 Kavaklıdere/Ankara
- Medikocan Tıbbi Ürünler San. Tic. Ltd. Şti.
Korutürk Mah. Kestane Sok. No: 60 Balçova/İzmir
Temsilcileri: Av. Umur UĞUR- Av. Fettah TÜRK
Hürriyet Bulvarı No:4/1 Kavala İş Merkezi Kat:5/506 70
Çankaya/İzmir
- Met-Har Sağlık Hizmetleri A.Ş.
Kennedy Cad. No:49/2 Kavaklıdere/Ankara
- Nefrotıp Tıbbi Ürünler Elekt. ve Sağ. Hiz. Ltd. Şti.
Medrese Mahallesi Parsana Caddesi Mediko İş Merkezi Kat:1
No:4 Selçuklu/Konya
- Pozitif Medikal Turizm Gıda San. Tic. Ltd. Şti.
Çünür Mah.102 Cad.Süleyman Demirel Bulvarı Özyavuz Gaziler
Apt. No:255 Kat:1/6 Isparta
Temsilcisi: Av. Ülkem BAŞ 80
Pirimehmet Mahallesi S. Demirel Bulvarı Uzunhasanoğlu Apt.
No:77/2 Isparta
- Renal İlaç Kimya ve Sağlık Ürünleri San. ve Paz. Ltd. Şti.
Hacı Yusuf Mescit Mah. Kısmet Sok. No:1 Karatay/Konya
- Renka Sağlık Hizmetleri Ltd. Şti.
Güzeloba Mah. 2136. Sok No:28 Güzeloba/Antalya
Temsilcileri: Ali ILICAK ve Hilal UTKU
Maya Akar Center Büyükdere Cad. No:100/10 34394
Esentepe/İstanbul
- Sasan Sağlık Hizmetleri Üretim ve Pazarlama A.Ş. 90
Tuna Cad. 30/A Yenişehir 06420 Ankara
Temsilcisi: Av. Olcayto ERTUĞRUL
Konur Sokak No: 39/9 06440 Bakanlıklar/Ankara
10-80/1687-640
3
- Türkamed Medikal San. ve Tic. Ltd. Şti.
Örnek Mah. Ercüment Batanay Cad. No: 31/6 Üsküdar/İstanbul
Temsilcisi: Av. İbrahim DURSUN
Serçeönü Mahallesi Ahmet Paşa Caddesi İkizler İş Merkezi
A Blok No:20 Kat:7/701 Kayseri
E. DOSYA KONUSU: Diyaliz cihazı ve diyaliz sarf malzemeleri pazarlarında
faaliyet gösteren bazı teşebbüslerin anlaşma yapmak suretiyle 4054 sayılı 100
Kanun'u ihlal ettikleri iddiası.
F. İDDİALARIN ÖZETİ: Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü
tarafından gönderilen yazıda Başbakan’a hitaben yazılan ve Başbakanlık Özel Kalem
Müdürlüğü tarafından kendilerine intikal ettirilen dilekçede yer alan iddiaların
Kurumumuzca değerlendirilmesinin uygun olacağının mütalaa edildiği ifade
edilmektedir. Anılan yazıda;
– Fresenius’un yetkili teknik servisleri (YTS) ile yapmış olduğu Hemodiyaliz
Sistemleri YTS Sözleşmesi’nin 2.12 maddesinde; “Garanti süresi veya servis
sözleşmesi süresi sona ermiş müşteriler için servis bedeli 70 Euro’dur” hükmü yer
almasına rağmen, devlet hastanelerinin tamamına yakını ile bu fiyatın çok 110
üzerinde bir fiyatta anlaşıldığı,
– Sağlık Bakanlığı tarafından 1997 ve 2001 yıllarında hemodiyaliz cihazları ile ilgili
hazırlanan Teknik Şartname’nin 41. maddesinde “Garanti süresi sonunda cihazın
bakım bedeli yıllık olarak KDV hariç ihale bedelinin %3’ünü, parça dahil ihale
bedelinin %5’ini geçmeyecektir” hükmü bulunmasına rağmen, YTS’lerin tekel
olmalarından ötürü bu maddeye uyulmadığı
ifade edilmektedir.
Aynı başvuru sahibi tarafından gönderilen dilekçede bu hususlara ek olarak;
– Cihaz satış ihalelerinde firmaların birbirleriyle anlaşarak, ihalenin mutabık kalınan
firmada kalmasını sağladıkları, 120
– Fresenius YTS’lerinin hemodiyaliz cihazları bakım hizmetlerine ilişkin fiyatlarının
ilden ile kayda değer oranda değiştiği,
– Fresenius’un YTS’lere belirli bölgeler verdiği, müşteri memnun olmasa bile başka
bir YTS ile anlaşamadığı, hatta diğer YTS’lerin cihazlar için yedek parça bile
tedarik edemediği,
– Kendi YTS’leriyle anlaşması olmayan devlet ve üniversite hastaneleri ile özel
diyaliz merkezlerine yedek parça satışının daha yüksek fiyattan gerçekleştirildiği,
özel olarak talep edilmedikçe yedek parça fiyat listesinin müşteriye verilmediği,
yedek parça tedarikinin de mümkün olduğunca geciktirildiği
iddia edilmektedir. 130
Sağlık Bakanlığı Teftiş Kurulu Başkanlığı tarafından gönderilen yazıda kendilerine
intikal ettirilen dilekçede yer alan iddiaların Kurumumuzca değerlendirilmesinin uygun
olacağının düşünüldüğü ifade edilmektedir. Dilekçede özetle;
– Ege ve Marmara Bölgeleri’nde diyaliz sarf malzemesi satışı yapan firmalar
arasında anlaşma sağlanarak, ihalelerin paylaşılmaya başlandığı, kamu
kurumlarının açmış olduğu ihalelerde normal satış fiyatlarının %50 oranında
arttırılarak ihalelerin alındığı ve devletin büyük zarara uğratıldığı,
– Ege Bölgesi’nde mutabakatın 2009 yılı başında sağlandığı, anlaşma sağlanan bu
11 ilin İzmir, Manisa, Çanakkale, Uşak, Afyon, Kütahya, Aydın, Denizli, Burdur,
10-80/1687-640
4
Isparta ve ilçeleri olduğu, aynı durumun Marmara Bölgesi’nde de geçerli olduğu, 140
Marmara’da yaklaşık 4-5 yıldır firmalar arası münasebetin var olması sebebiyle
fiyatların hep üst düzeyde seyretmiş olduğu
ifade edilerek, gereğinin yapılması talep edilmektedir.
Kurum kayıtlarına intikal eden ve gizlilik talebi bulunan e-postalarda ise Gambrotürk
Tıbbi Ürünler ve Sağlık Ticaret A.Ş. ile piyasada diyaliz malzemeleri satan bazı
firmaların ihalelerde anlaşma yaparak devleti zarara uğrattıkları ifade edilerek, bazı
hastane ihaleleri örnek olarak verilmekte ve gereğinin yapılması talep edilmektedir.
G. DOSYA EVRELERİ:
1. Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından gönderilen yazı
2.2.2009 tarih ve 804 sayı ile, aynı başvuru sahibi tarafından gönderilen ve gizlilik 150
talebi bulunan dilekçe 10.4.2009 tarih ve 2653 sayı ile Kurum kayıtlarına intikal
etmiştir.
2. Rekabet Kurulu’nun 29.04.2009 tarih ve 09-20/399-M sayılı kararı ile Fresenius
Medical Care A.Ş.; Fresenius Medical Care A.Ş., Fresenius Medikal Hizmetler A.Ş.
ve Fresenius Diyaliz Hizmetleri A.Ş.’nin tüm bayi, ana bayi ve servisleri; Gambrotürk
Tıbbi Ürünler ve Sağlık Ticaret A.Ş. ile bu şirketin tüm bayi ve servisleri hakkında
önaraştırma yapılmasına karar verilmiştir.
3. Rekabet Kurumu kayıtlarına 30.3.2009 tarih ve 2257 sayı ile intikal eden ve gizlilik
talebi bulunan şikayet dilekçesi üzerine düzenlenen 28.04.2009 tarih ve 2009-2-74/İİ-
09-İA sayılı İlk İnceleme Raporu, Rekabet Kurulu’nun 06.05.2009 tarih ve 09-21 160
sayılı toplantısında görüşülerek, anılan önaraştırma kapsamına Renka Sağlık
Hizmetleri Ltd. Şti.’nin de dahil edilmesine karar verilmiştir.
4. Yapılan önaraştırma sonunda hazırlanan 15.06.2009 tarih ve 2009-2-60/ÖA-09-
EÖ sayılı Önaraştırma Raporu, Rekabet Kurulu’nun 18.06.2009 tarihli ve 09-29 sayılı
toplantısında görüşülerek; Fresenius Medikal Hizmetler A.Ş. (Fresenius), Gambrotürk
Tıbbi Ürünler ve Sağlık Ticaret Ltd. Şti. (Gambro), Renka Sağlık Hizmetleri Ltd. Şti.
(Renka), Ece Tıbbi Ürünler ve Sistemleri Ticaret Ltd. Şti. (Ece), Medikocan Tıbbi
Ürünler San. Tic. Ltd. Şti. (Medikocan), Diamed Medikal San. Tic. A.Ş. (Diamed),
Met-Har Sağlık Hizmetleri A.Ş. (Methar), Pozitif Medikal Turizm Gıda San. Tic. Ltd.
Şti. (Pozitif), Diamar Sağlık Ürünleri Tic. Ltd. Şti. (Diamar), Egemar Dış Ticaret Ltd. 170
Şti. (Egemar), Türkamed Medikal San. ve Tic. Ltd. Şti. (Türkamed), Farmasol Tıbbi
Ürünler San. ve Tic. A.Ş. (Farmasol), Diakan Tıbbi Cihaz ve Malzemeleri Tic. Ltd. Şti.
(Diakan), Nefrotıp Tıbbi Ürünler Elekt. ve Sağ. Hizm. Ltd. Şti. (Nefrotıp), Renal İlaç
Kimya ve Sağlık Ürünleri Sanayi ve Paz. Ltd. Şti. (Renal), Dinamik Bilgisayar ve
Medikal Ürünler San. Tic. Ltd. Şti. (Dinamik), Gelişim Endüstriyel Analitik Tıbbi
Ürünler Tic. Ltd. Şti. (Gelişim) ve Diya-tek Diyaliz Tekstil Medikal Bilgisayar
Pazarlama San. ve Tic. Ltd. Şti. (Diyatek) hakkında 4054 sayılı Kanun’un 4.
maddesini ihlal edip etmediklerinin tespiti amacıyla soruşturma açılmasına karar
verilmiştir.
5. 4054 sayılı Kanun’un 43/2. maddesi uyarınca soruşturma kararı ve teşebbüsler ile 180
ilgili olarak ileri sürülen iddiaların türü ve niteliği hakkında yeterli bilgi, 03.07.2009
tarih ve 2723, 2724, 2725, 2726, 2729, 2730, 2731, 2732, 2733, 2734, 2735, 2736,
2737, 2738, 2739, 2740 sayılı, 6.7.2009 tarih ve 2775 sayılı, 8.7.2009 tarih ve 2793
sayılı yazılar ile hakkında soruşturma yürütülen teşebbüslere tebliğ edilerek 30 gün
içinde ilk yazılı savunmalarını yapmaları talep edilmiştir.
10-80/1687-640
5
6. Türkamed, Renka, Renal, Pozitif, Nefrotıp, Methar, Gelişim, Gambro, Medikocan,
Ece, Diamed, Fresenius, Farmasol, Egemar, Dinamik, Diyatek, Diamar ve Diakan’ın
ilk yazılı savunmaları Kurum kayıtlarına sırasıyla 27.07.2009 tarih, 5344 sayı;
28.7.2009 tarih, 5347 sayı; 28.7.2009 tarih, 5358 sayı; 28.7.2009 tarih, 5359 sayı;
28.7.2009 tarih, 5363 sayı; 28.7.2009 tarih, 5366 sayı; 29.7.2009 tarih, 5381 sayı; 190
30.7.2009 tarih, 5420 sayı; 31.7.2009 tarih, 5424 sayı; 31.7.2009 tarih, 5437 sayı;
31.7.2009 tarih, 5458 sayı; 04.8.2009 tarih, 5534 sayı; 5.8.2009 tarih, 5574 sayı;
06.8.2009 tarih, 5583 sayı; 6.8.2009 tarih, 5595 sayı; 11.8.2009 tarih, 5678 sayı;
13.8.2009 tarih, 5719 sayı ve 17.8.2009 tarih, 5777 sayı ile intikal etmiştir.
7. Soruşturma heyetinin talebi üzerine, Rekabet Kurulu’nun 11.11.2009 tarih ve
09-54/1286-M sayılı kararı ile soruşturma süresinin altı ay uzatılmasına karar
verilmiştir.
8. Gizlilik talebi bulunan e-postalar 21.12.2009 tarih, 9091 sayı ve 5.1.2010 tarih, 65
sayı ile Kurum kayıtlarına intikal etmiştir.
9. Rekabet Kurulu’nun 8.4.2010 tarih ve 10-29/444-M sayılı kararı ile Sasan Sağlık 200
Hizmetleri Üretim ve Pazarlama A.Ş. (Sasan)’nin de soruşturma kapsamına dahil
edilmesine karar verilmiştir.
10. Sasan’ın ilk yazılı savunması 3.5.2010 tarih ve 3558 sayı ile Kurum kayıtlarına
intikal etmiştir.
11. Tarafların ikinci yazılı savunmaları süresi içinde Kurum kayıtlarına intikal etmiştir.
Soruşturma Heyeti tarafından hazırlanan Ek Yazılı Görüş, Kanun'un 45/2. maddesi
uyarınca tüm Kurul Üyeleri ve ilgili taraflara gönderilmiştir.
12. Tarafların Ek Görüş’e karşı cevap yazıları süresi içinde Kurum kayıtlarına intikal
etmiştir.
13. Tarafların talebi üzerine, Rekabet Kurulu’nun 10.11.2010 tarih ve 10-71/1481-M 210
tarihli kararı ile 21.12.2010 günü saat 10.00'da sözlü savunma toplantısı yapılmasına
karar verilmiştir. Sözlü savunma toplantısı davetiyeleri, Kanun'un 46/2. maddesi
uyarınca ilgililere gönderilmiştir.
14. Fresenius Kurum kayıtlarına 2.11.2010 tarih ve 8353 sayı ile intikal eden Ek
Görüş’e karşı cevap yazısı ile, Renka ise 10.12.2010 tarih ve 9352 sayı ile Kurum
kayıtlarına intikal eden yazı ile sözlü savunma toplantısının gizli yapılmasını talep
etmiştir.
15. Rekabet Kurulu 17.12.2010 tarihli toplantısında bu talepleri değerlendirmiş ve
4054 sayılı Kanun’un 47. maddesi ve 2010/2 sayılı Rekabet Kurulu Nezdinde Yapılan
Sözlü Savunma Toplantıları Hakkında Tebliğ’in 9. maddesinde öngörülen koşulların 220
karşılanmadığı gerekçesiyle söz konusu taleplerin reddine karar vermiştir.
16. 21.12.2010 tarihinde yapılan sözlü savunma toplantısında Fresenius, Gambro,
Renka, Ece, Sasan ve Gelişim savunmalarını yapmışlardır.
17. Rekabet Kurulu 23.12.2010 tarihinde 10-80/1687-640 sayı ile nihai kararını
vermiş ve karar Kanun'un 49. maddesi uyarınca 28.12.2010 tarihinde tefhim
edilmiştir.


10-80/1687-640
6
H. RAPORTÖRLERİN GÖRÜŞÜ
Raportörler tarafından; 230
1. Fresenius, Gambro, Renka, Sasan ve Ece’nin anlaşma yapmak suretiyle 4054
sayılı Kanun’un 4. maddesini ihlal ettikleri,
2. Anılan teşebbüslere aynı Kanun’un 16. maddesinin 2. fıkrası ve “Rekabeti
Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar ile Hakim Durumun Kötüye
Kullanılması Halinde Verilecek Para Cezalarına İlişkin Yönetmelik” uyarınca
idari para cezası uygulanması gerektiği,
3. Nefrotıp, Türkamed, Renal, Pozitif, Methar, Gelişim, Medikocan, Diamed,
Farmasol, Egemar, Diamar, Dinamik, Diyatek ve Diakan’ın 4054 sayılı
Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’u ihlal ettiklerine dair yeterli bulguya
ulaşılamadığı, 240
4. Fresenius’un YTS’leri ile imzaladığı Hemodiyaliz Sistemleri YTS
Sözleşmesi’nin Kanun’un 4. maddesinde belirtilen “belirli bir mal veya hizmet
piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti bozma ya da kısıtlama
amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan
teşebbüsler arası anlaşmalar” kapsamında değerlendirilmesi gerektiği,
5. Fresenius’un ilgili ürün pazarındaki pazar payı dikkate alındığında, bu
anlaşmanın “2003/3 ve 2007/2 sayılı Rekabet Kurulu Tebliğleri ile Değişik
2002/2 Sayılı Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği” kapsamında
grup muafiyetinden yararlanmasının mümkün olmadığı,
6. Aynı anlaşmanın Kanun’un 5. maddesinde belirtilen bireysel muafiyet 250
koşullarını yerine getirmediği, anlaşmaya bireysel muafiyet tanınamayacağı,
anlaşmanın 4054 sayılı Kanun’u ihlal ettiği ve cezai yaptırıma tabi olduğu,
görüşleri belirtilmiştir.
I. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME
I.1. Hakkında Soruşturma Yürütülen Taraflar
I.1.1. Fresenius
Almanya merkezli Fresenius Medical Care (FMC), dünyanın 150’den fazla ülkesinde
faaliyet gösteren diyaliz cihaz ve sarf malzemeleri üreticisi ve diyaliz hizmeti
tedarikçisidir. FMC’nin %50 oranındaki hissesi bir vakfın yönetimindedir; diğer %50’lik
hissesi ise halka arz edilmiştir. 260
1981 yılında kurulan ve 1989 yılında Fresenius’un Türkiye temsilcisi olan Ece
Uluslararası Ticaret A.Ş. ünvanlı şirket, 1996 yılında FMC tarafından satın alınmış ve
şirket Fresenius Medikal Hizmetler A.Ş. adıyla faaliyet göstermeye başlamıştır.
Fresenius bünyesinde faaliyet gösteren diğer şirketler, kan seti üretimi yapan
Novamed GmbH, diyaliz hizmetleri alanında faaliyet gösteren Fresenius Diyaliz
Hizmetleri A.Ş. ve periton solüsyonlarının eczanelere dağıtım ve satışını yapan
Fresenius Ecza Deposu A.Ş.’dir.
I.1.2. Gambro
Gambro, hem diyaliz cihazları, hem diyaliz sarf malzemeleri alanlarında faaliyet
göstermekte ve Gambro markasının satışını yapmaktadır. 270


10-80/1687-640
7
I.1.3. Renka
Renka, hem diyaliz cihazları, hem diyaliz sarf malzemeleri alanlarında faaliyet
göstermekte ve Braun markalı ürünlerin satışını bayi olarak yapmaktadır.
I.1.4. Türkamed
Türkamed, diyaliz sarf malzemeleri alanında faaliyet göstermekte ve Haidylena
markalı ürünlerin satışını gerçekleştirmektedir. Diyaliz cihazı alanında faaliyeti
bulunmamaktadır. 2003-2008 yılları arasında, Haidylena Medikal San. ve Tic.
A.Ş.’nin bayisi olarak faaliyet göstermiştir. 2009 yılı başından itibaren ise Haidylena 280
markalı ürünlerin distribütörü olarak faaliyet göstermektedir.
I.1.5. Farmasol
Farmasol, diyaliz sarf malzemeleri alanında faaliyet göstermektedir. Baxter
tarafından ithal edilen Nipro markalı ürünlerin satışını bayi olarak
gerçekleştirmektedir. Ayrıca hemodiyaliz solüsyonları ve su arıtma cihazları üretimi
de yapmaktadır. Farmasol’ün diyaliz cihazı alanında faaliyeti bulunmamaktadır.
I.1.6. Medikocan
Medikocan, hem diyaliz cihazları, hem diyaliz sarf malzemeleri alanlarında faaliyet
göstermekte ve Fresenius markalı ürünlerin satışını yetkili satıcı olarak
gerçekleştirmektedir. 290
I.1.7. Ece
Ece, hem diyaliz cihazları, hem diyaliz sarf malzemeleri alanlarında faaliyet
göstermekte ve Fresenius markalı ürünlerin satışını yetkili satıcı olarak
gerçekleştirmektedir.
I.1.8. Diamed
Diamed, hem diyaliz cihazları, hem diyaliz sarf malzemeleri alanlarında faaliyet
göstermekte ve Fresenius markalı ürünlerin satışını yetkili satıcı olarak
gerçekleştirmektedir.
I.1.9. Egemar
Egemar, diyaliz sarf malzemeleri alanında faaliyet göstermekte ve Asahi markalı 300
ürünlerin satışını gerçekleştirmektedir. Diyaliz cihazı alanında faaliyeti
bulunmamaktadır. Diamar ile aynı ekonomik bütünlük içindedir.
I.1.10. Diamar
Diamar, diyaliz sarf malzemeleri alanında faaliyet göstermekte ve Asahi markalı
ürünlerin satışını gerçekleştirmektedir. Diyaliz cihazı alanında faaliyeti
bulunmamaktadır. Egemar ile aynı ekonomik bütünlük içindedir.
I.1.11. Renal
Renal, hem diyaliz cihazları, hem diyaliz sarf malzemeleri alanlarında faaliyet
göstermekte ve Bellco markalı ürünlerin satışını gerçekleştirmektedir. Ayrıca Bikardi
adı altında diyaliz solüsyonu üretimi de yapmaktadır. 310
I.1.12. Methar
Methar, hem diyaliz cihazları, hem diyaliz sarf malzemeleri alanlarında faaliyet
göstermektedir. Gambro markalı ürünlerin satışını bayi olarak gerçekleştiren
Methar’ın, Gambro ile olan bayilik sözleşmesi 6.3.2010 tarihi itibariyle sona ermiştir.
10-80/1687-640
8
I.1.13. Pozitif
Pozitif, hem diyaliz cihazları, hem diyaliz sarf malzemeleri alanlarında faaliyet
göstermekte ve Gambro markalı ürünlerin satışını gerçekleştirmektedir. Gambro ile
olan bayilik sözleşmesi 6.3.2010 tarihi itibariyle sona ermiştir.
I.1.14. Nefrotıp
Nefrotıp, hem diyaliz cihazları, hem diyaliz sarf malzemeleri alanlarında faaliyet 320
göstermektedir. B-Braun’un Türkiye dağıtıcısı olarak faaliyet gösteren Renka ile
aralarında bulunan bayilik sözleşmesi kapsamında B-Braun markalı ürünlerin satışını
gerçekleştirmektedir.
I.1.15. Diyatek
Diyatek, diyaliz sarf malzemeleri alanında faaliyet göstermektedir. Hanaco markalı
ürünlerin ve Vaksan A.Ş. tarafından ithal edilen Allmed ve Etropal markalı ürünlerin
satışını gerçekleştirmektedir. Diyaliz cihazı alanında faaliyeti bulunmamaktadır.
I.1.16. Gelişim
Gelişim, diyaliz sarf malzemeleri alanında faaliyet göstermektedir. Asahi ve
Hanaco’nun Türkiye distribütörü olan Sesa firmasının bayisi olarak faaliyet 330
göstermektedir. Diyaliz cihazı alanında faaliyeti bulunmamaktadır.
I.1.17. Diakan
Diakan, hem diyaliz cihazları, hem diyaliz sarf malzemeleri alanlarında faaliyet
göstermektedir. B-Braun’un Türkiye dağıtıcısı olarak faaliyet gösteren Renka ile
aralarında bulunan bayilik sözleşmesi kapsamında B-Braun markalı ürünlerin satışını
gerçekleştirmektedir.
I.1.18. Dinamik
Dinamik, diyaliz sarf malzemeleri alanında faaliyet göstermektedir. IBP markalı
ürünlerin satışını distribütör olarak yapmaktadır. Diyaliz cihazı alanında faaliyeti
bulunmamaktadır. 340
I.1.19. Sasan
Sasan, diyaliz sarf malzemelerinden sadece arter ven seti üretimi alanında faaliyet
göstermektedir. Diğer sarf malzemelerinin üretim ya da satışını yapmamaktadır. 2006
yılının sonuna kadar Braun’un distribütörü olarak faaliyet göstermiştir.
I.2. Sektöre İlişkin Genel Bilgiler ve İlgili Pazar
Kronik böbrek yetmezliği tedavisinde hemodiyaliz, periton diyalizi ve böbrek nakli
olmak üzere üç farklı yöntem uygulanmaktadır. Bunlardan en yaygını hemodiyalizdir.
Hastanede veya diyaliz merkezinde hasta kanının bir makine yardımıyla alınarak
temizlenip tekrar hastaya verilmesi yöntemine hemodiyaliz adı verilmektedir.
Hemodiyaliz ile amaçlanan, böbrek yetmezliği sebebiyle böbrek fonksiyonlarını 350
kaybeden hastaların, hayatlarını devam ettirebilmeleri için vücutta oluşan zehirli
madde ve sıvıların vücuttan atılmasını sağlamaktır. 2008 yılı itibariyle Türkiye
genelinde yaklaşık olarak 50.000 böbrek yetmezliği hastası bulunduğu tahmin
edilmektedir. Bu hastaların yaklaşık %70’i özel diyaliz merkezlerinde, %30’u ise
kamuya ait diyaliz merkezlerinde sunulan hizmetlerden faydalanmaktadır.
Hemodiyaliz işlemi sırasında cihaza ek olarak diyalizör, arter ven seti, iğne, tuz ve
solüsyon gibi sarf malzemeleri kullanılmaktadır. Diyaliz tedavisinde kullanılan
10-80/1687-640
9
cihazların tamamı, sarf malzemeleri ve ilaçların ise çok önemli bir bölümü ülkemizde
üretilmemekte, ithal edilmektedir.
Cihaz piyasasında Fresenius açık ara pazar lideri iken, sarf malzemelerinde daha 360
yoğun bir rekabet söz konusudur. Cihaz piyasasında Fresenius, Gambro ve Braun
öne çıkan markalar iken, sarf malzemeleri pazarında bu markaların yanı sıra Asahi,
Haidylena, Baxter’ın piyasada kayda değer bir pazar payı bulunmaktadır. Markaların
pazar paylarına aşağıda yer verilmektedir.
Tablo-1: Hemodiyaliz cihazı pazarında faaliyet gösteren teşebbüsler ve 2009 yılı pazar payları
Marka Toplam Satış (Adet) Pazar Payı (%)
Fresenius (…..) (…..)
Gambro (…..) (…..)
B. Braun (…..) (…..)
Bellco (…..) (…..)
Toplam (…..) 100

Tablo-2: Diyalizör pazarında faaliyet gösteren teşebbüsler ve 2009 yılı pazar payları
Marka Toplam Satış (Adet) Pazar Payı (%)
Fresenius (…..) (…..)
Gambro (…..) (…..)
Asahi (…..) (…..)
B.Braun (…..) (…..)
Xenium (…..) (…..)
Allmed (…..) (…..)
Haidylena (…..) (…..)
Bellco (…..) (…..)
Toray (…..) (…..)
IBP (…..) (…..)
Diğer (…..) (…..)
Toplam (…..) 100
Diyaliz hastalarının sürekli bu hizmetten faydalanma ve bakım zorunlulukları olması
nedeniyle diyaliz hizmeti veren birimler, ülkenin çeşitli bölgelerine yayılmıştır. 2008
yılı itibariyle Türkiye’de bu birimlerin toplam sayısı 837’dir. Bunların 52’si üniversite,
385’i devlet hastaneleri bünyesinde faaliyet göstermekte olup, 400’ü özel diyaliz 370
merkezidir. Yıllık seans sayısı yaklaşık 6.600.000’dir.
Soruşturma kapsamında diyaliz cihazı ve sarf malzemeleri pazarlarında faaliyet
gösteren teşebbüslerin kartel kurdukları iddiası incelenmektedir. Yukarıda da
belirtildiği gibi sarf malzemeleri diyalizör, arter ven setleri, iğne, tuz ve solüsyon gibi
ürünlerden oluşmaktadır. Bunların her biri için ayrı ilgili ürün pazarı tanımlamak
mümkün olmakla birlikte, ilgili ürün pazarını alt başlıklara ayırmanın inceleme
kapsamında ulaşılacak sonuçları etkilemeyeceği göz önünde bulundurularak, ilgili
ürün pazarları, “diyaliz cihazları pazarı” ve “diyaliz sarf malzemeleri pazarı” olarak
belirlenmiştir. Ülke içinde rekabetin farklılaşmasına neden olacak bir unsurun
bulunmaması sebebiyle, ilgili coğrafi pazar ise “Türkiye” olarak tespit edilmiştir. 380
I.3. Yapılan İncelemelerde Elde Edilen Belgeler
Belge 1: Fresenius Almanya yetkilisi Sebastian Knoll tarafından 24.4.2009 tarihinde
Fresenius Yönetim Kurulu Başkanı Şenol Taşdelen’e gönderilen e-postada aşağıdaki
ifadeler yer almaktadır:
10-80/1687-640
10
“… 2 – Piyasadaki Fiyat Dinamiklerinin yönetimi:
Piyasadaki fiyat dinamiklerinin yönetimi için sağlam bir analizin yanında iyi bir
iletişimin de gerekli olduğunu vurgulamak isteriz. Rakiplerimiz bizim fiyatlandırma
saiklerimizi anlamadığı takdirde, ‘barışçıl’ bir şekilde davranmamaları muhtemeldir.
Dahası, rakipler fiyat artışına giderse -ki bazıları iyi olmayan kur koşullarından ötürü
gidebilir- siz de onların bu hamlesini takip etmeyi ciddi bir şekilde düşünmelisiniz. 390
Kimi zamanlar bir dağıtıcıyı piyasa dışına itebilirsiniz, ancak genellikle durum böyle
olmaz.”
Belge 2: Fresenius yetkilisi Sinan Uzunlar tarafından Fresenius üst düzey
yöneticilerine 12.1.2009 tarihinde gönderilen e-postada aşağıdaki ifadeler yer
almaktadır:
“Nurhayat Hanım merhaba,
9.10.2008 Cuma günü Ankara’da Tamer Bey ve Bölge Satış Müdürümüz Erkan Bey
ile birlikte Sasan’dan Mehmet Ali Bey ile öğle yemeği yiyerek sektörde yaşanılan
sorunlar hakkında konuşma fırsatı bulduk.
Kendisine Market Survey’e koymak üzere B-Braun olarak 2008 yılında yapmış 400
oldukları satışlar hakkında da sorular yönelttik. Buna göre B-Braun olarak 2008
yılında (…..) adet diyalizer satışı gerçekleştirmişler. Bu adetler B-Braun’un Renka’ya
satmış oldukları adetler. Ancak bayileri Renka’nın elinde (…..)-(…..) bin stok
olabileceğini de söylüyor.
(…..) adet HD cihaz satışı gerçekleştirmişler. Burada da (…..)-(…..) adet stok Renka’da
bulunabilir diyor. Kendilerini Renka’ya cihazı (…..) Euro olarak ve genelde (…..) yıl
içinde ödemeli olarak verdiğini söyledi. Bunun dışında Renka’nın yaptığı indirim,
uzun vadeler veya üçüncü yıla garanti verilmesi gibi diğer olaylara karışmadığını
söyledi.
Sasan olarak 2008 yılında (…..)civarı A/V satmışlar. 410
A/V set satış fiyatları ortalama olarak (…..) Euro ile (…..) Euro arasında değişiyormuş.
Bu fiyatların, ödemenin döviz veya TL bazında olması veya ödeme vadesi ile
yakından alakalı olduğunu söyledi. Hatta (…..) Euro’luk bir alımda fiyatı (…..)Euro’ya
da çekebileceğini söyledi. İğnenin fiyatlarının da çiftinin (…..) Euro- (…..) Euro
civarında olduğunu söyledi.
Mehmet Ali Bey, 2009 yılında da diyalizer satış adetlerinin değişmeyeceğini aynı
miktarları korumayı hedeflediklerini söyledi. Nipro’nun yakın bir gelecekte bir
distribütör kanalıyla Türkiye’ye giriş yapacağını ve çok uygun fiyatları olduğunu
söyledi.
Bunun yanı sıra Gambro’nun yetkililerinin de kendisine bu yıl 450 civarında cihaz 420
sattıklarını ifade ettiklerini söyledi.”
Fresenius yöneticisi Tamer Soyulmaz tarafından cevaben gönderilen e-postada
aşağıdaki ifadeler yer almaktadır:
“Sayın Şenol Bey,
Aşağıda Sinan Bey’in Ankara’da Sasan’dan Mehmet Ali Bey ile yaptığımız
görüşmeden aktardığı birtakım detaylar bulunmaktadır. Bu yazdıklarına ilaveten
görüşmemizde Mehmet Ali Bey’in belirttiği birtakım kritik noktaları da ben aktarmak
istedim.
10-80/1687-640
11
- (…………TİCARİ SIR………..)
- Bayilerine TL olarak satış yaptıklarını belirtti. 430
- (…………TİCARİ SIR………….)
- Şirketi kurarlarken sermaye yatırmadıklarını, Braun’un kendilerine yıllık
%(…..) faizli (…..) Euro uzun vadeli kredi verdiğini,
- Bayilerini satış konusunda serbest bıraktıklarını, kaça satmışlar, kaç ay
vadeli satmışlar, cihazlara 3 yıl garanti vermişler onların bileceği iş dedi.
- Bu yıl cihaza zam yapmayacaklarını, diyalizörlere de (…..)-(…..) cent zam
yaptıklarını belirtmiştir.
Bilgilerinize sunarım.”
Fresenius Yönetim Kurulu Başkanı Şenol Taşdelen’in cevaben gönderdiği e-postada
aşağıdaki ifadeler yer almaktadır: 440
“Sevgili Tamer,
Emircan Bey ile yaptığım telefon görüşmesinde aşağıdaki bilgileri edindim:
2008 yılında kendileri (…..) cihaz satmışlar. Sasan’ın (…..) civarında da doğrudan RTS
vs kliniklerine satmış olduğunu tahmin ediyor. Kendilerinin (…..) diyalizer sattıklarını
ve Sasan’ın doğrudan satışlarının (…..) civarında olduğunu tahmin ediyor.
Diyalizerlerin alış fiyatlarının Euro bazında olduğunu ancak fatura tarihinde TL’ye
dönerek ödeme vadesi olan 150 gün boyunca sabit kaldığını ifade ediyor ancak bu
durumun 2009 yılında değişebileceğini yani tamamen Euro’ya endeksli olabileceğini
söylüyor.
Cihazları tamamen Euro’ya endeksli ve (…..) ayı ödemesiz olmak üzere ve (…..) 450
aydan sonra (…..) eşit taksit şeklinde aldıklarını ifade ediyor ancak çok özel projelerde
vadenin uzayabildiğini belirtiyor. Cihazlara 2 yıl garanti aldıklarını ancak satın alırken
(…..) Euro ilave ödemeyi kabul ederlerse 3 yıl garanti alabildiklerini belirtiyor.”
Belge 3: Fresenius İcra Kurulu üyesi Hakan Göker’in 1.3.2007 tarihli el yazısı
notlarında aşağıdaki ifadeler yer almaktadır:
“- Kota değil hedef olmalı, beni fiyatta sürekli düşmeye zorluyor.
- Rakiplerle centilmenlik anlaşmaları (ortak şartname oluşturulması)
- Marmara Bölgesi: rakiplerle “paylaşım” planlanmış
- Marmara modelini diğer bölgelerde uygulamak (kamuda ihalelerde
centilmenlik) 460
- Fiyatları yukarıya çekebilmek
- FMC olarak “tekelleşme” algısına sahip bir grup ile karşı karşıyayız.
- DİADER algısı/ fiyat odaklı, devlet politikaları değişiklik, Rekabet Kurumu,
geri ödeme
- DİADER: imajı, etkisi ve gücü, kotasyon ve fiyat, Rekabet Kurumu ile ilişki
- DİADER çalışması
- Fiyatlandırma yöntemleri:
- Maliyet + (**)
- Hedef fiyatlandırma
- Rekabete yönelik fiyatl. ! (-) 470
10-80/1687-640
12
- Piyasa fiyatını esas alma
- İhale yöntemi
- Talebe yönelik fiyatl. (-)
- Müşteriye göre farkl.
- Mamule göre farkl.
- Yere göre farkl.
- Zamana göre farkl.
- Yeni merkez açılışlarını sıkı şartlara bağlamak
- Rekabet- kısıtlama nedenselleştirme
- DİADER’e hakimiyet: yönlendirme, yönetme, sektörel birlik kalkanı, içerideki 480
rekabeti düzenleme (disiplin, yaptırım)
- “Fresenius tekel olmaya çalışıyor.”
Belge 4: Fresenius’da bulunan Diamed antetli belgede aşağıdaki ifadeler yer
almaktadır:
“Verilecek Fiyatlar:
1,3 1,4 m² 14t
1,6 1,7 m² 15t
1,8 2,1 m² 16t
4 Temmuz Pazar Crowne Plaza
NOTLAR:
1- Set Fiyatları 2,75’e çıkartılacak
2- Özel merkezlerin fiyatlarının yukarı çekilmesi
3- Vade ve bunun disiplendirilmesi
(Çek – Senet alınması)
Özel: 490
Emircan Abi : 100.000
Yüksel Abi : 360.000
Biz : 140.000
(Toplam) : 600.000
Olmazsa Olmaz!!!
8250 * 12 10800 * 12 21000 * 12
ALPER EMİRCAN ABİ YÜKSEL ABİ
400 4200 Eşraf 1250 Orhan Varol Nefromed 1500
Bilge Akabe Damla Gop
Bileşim
2100
Pendik
2200
Tolga? Kahraman 1200
Kemalpaşa 1200 Diamed
Bursa
Renin 2500
800 Belde 1500 Onur Bayraktar 2500
900
(Esenler)
900 Çamlıca
?
1500 Emed
(Erbey)
Akraz 2800
3900 Erdem 1500 Eralp Nurettin
Abi
1600 Esenler
Şart
800 Maruf 1000 Kozyatağı ? 2300
10-80/1687-640
13
800 ? Çapa
Hst.
500 Gop (Umut) Gür 1500
Otim 100
Fatih 1000
Öğe
Diamed 2000
Dardenel
Belge 6:1 Fresenius yetkilisi Tamer Soyulmaz’ın el yazısı notlarında aşağıdaki
ifadeler yer almaktadır:
“Karadeniz – Ozan:
 Asahi malzemelerdeki (kuru diyalizör) iyileşme bizi şartnamelerde zorluyor
 Asahi & Gambro & Fresenius bir araya gelmeli (Vedat Bey ile görüşelim)” 500
Belge 8: Fresenius’da bulunan belgede Yalvaç Devlet Hastanesi’ne ilişkin olarak
aşağıdaki ifadeler yer almaktadır:
“Cihaz: 5 Kawasumi, 1 Gambro
Hasta Sayısı 21, Aylık 200
2005’de 4 cihaz alındı
Gambro Polyflux – Bikardi – Sentetik
Nisan 2005 ihale
(İhale Gambro’ya bırakıldı)”
Belge 9: Fresenius yetkilisi Tamer Soyulmaz’ın el yazısı notlarında aşağıdaki ifadeler
yer almaktadır: 510
“Fiyat Açılımı
1 – Piyasanın lideri
a) Daha az şeffaflık
b) Daha fazla fiyat farklılaştırması ister
A. Kusursuz fiyatlandırmanın 12 temel direği
1. Rekabet
Vereceğin kavgaları akıllıca seç. Fiyat savaşının kazananı olmaz.”
Belge 11: Gambro bayisi Methar’ın yetkilisi Özer Fırat tarafından Gambro yetkililerine
gönderilen 7.1.2010 tarihli e-postada aşağıdaki ifadeler yer almaktadır:
“Sevgili Ciaran, 520
Hüseyin ile az önce konuştuk. Bana 26 Ocak’da bir toplantı planladığını söyledi.
Ancak ben sana dün verdiğim bilgilere bazı eklemeler yapmak istiyorum.
Birincisi, ihaleden önce meslektaşlarım, Gül Ecza’nın işverenine bu ihaleye girmeleri
için nasıl yetkilendirildiklerini sordular. Gambro’dan bazı kişilerin ihale gününden
önceki gün kendisiyle bir toplantı yaptıkları cevabını verdi. Bu nedenle bu durum
hakkında Gambro’dan birilerinin bir bilgisi olmalı.

1 Soruşturma Raporu’yla aynı olması ve savunmalarda yapılan belge numaralarına atıflarda karışıklık
olmaması için, numaralarda değişiklik yapılmamıştır.
10-80/1687-640
14
Bu durum sadece ihalede değil, piyasada da Gambro’nun imajına zarar veriyor. İhale
komisyonunun başkanı diğer firmalar tek bir dağıtıcıyla ihaleye girerken Gambro’nun
neden ihaleye iki dağıtıcı ile beraber girdiğini anlayamadığını söyledi. Bunun dışında
Gül Ecza bu ihale şemasının temelini bilmemekte çünkü fistül iğneleri için çok düşük 530
bir fiyat attı ve diğer şirketlerden bazı çalışanlar fiyatları düşürmemesi ve sistemi
öğrenmesi konusunda kendilerini uyardılar. (…)
Gambro Pazarlama ve Satış Müdürü Bülent Çimenci’nin cevaben gönderdiği e-
postada aşağıdaki ifadeler yer almaktadır:
“Herkese sevgiler,
[Yukarıdaki] e-postada mevcut ihale sistemine ilişkin hassas ve tehlikeli bazı bilgiler
bulunmaktadır. Bu yüzden benim hepinize şiddetli tavsiyem [yukarıdaki] e-postayı
tüm bilgisayarlarınızdan silmeniz yönündedir. …. Ben bu e-postanın tüm kopyalarını
kişisel bilgisayarımdan sileceğim.”
Belge 12: Gambro’da bulunan bir belgede aşağıdaki ifadeler yer almaktadır: 540
“İBN-İ SİNA HASTANESİ: 20.000 takımlık ihalenin diyalizör şartnamesi polysülfan,
polyamix olarak yazılmıştı. İhaleye hazırlanıldı (A Grubu). Ancak Vaksan diyalizör
kalemlerine fiyat attı. High Flux diyalizörler, A/V Set ve Fistül iğneleri fiyat ile bizde
görünüyordu. A/V set ve fistül iğneleri Mehmet Ali’nin Niyazi’ye söylemine göre
fiyatlar yüksek olduğundan iptal edildi. Sonraki ihale için Mehmet Ali bana, “ihaleye
kendinin direk gireceğini” söyledi. Ben de; “önceki senelerdeki gibi olursa problem
olmayacağını” söyledim. Daha sonra Niyazi bana “Mehmet Ali ihaleyi alacakmış, 0.20
€ set başına avanta verecekmiş” dedi. Nitekim ihale Sa-San firmasında bir önceki
ihaleye çok yakın bir fiyattan kaldı. Mehmet Ali ne Gambro ile hesabını geçen seneki
gibi halletti, ne de Niyazi’ye bahsettiği 0.20’lik avantayı verdi. 550
DIŞKAPI YILDIRIM BEYAZIT HASTANESİ: 4 adet cihaz rekabet ile bizde kaldı.
SİNOP ATATÜRK DEVLET HASTANESİ: 2 adet cihaz ihalesi Etlik Yüksek ihtisas
Hastanesi’ne karşılık Sa-San’a bırakıldı.
ETLİK YÜKSEK İHTİSAS HASTANESİ: 4 adet cihaz ihalesi fiyat ile bizde
görünüyordu. Ancak F.M.C. ihaleyi bozmak için uğraşıyordu. Hastanede demo
yapıldı ve gayet başarılı geçti. Buna rağmen bizim idareden aldığımız bilgiler hep
çelişkiliydi. Bu da bizim ihalenin onaylanmayacağını anlamamızı sağlamıştı. İhale
yaklaşık 15-20 gün sonra iptal edildi. Bir önceki şartnameye AK 95 uyuyordu. Ancak
Nefrolog Gönül Hanım yeni yazdığı şartname AK95’e uygundu. İhale FMC’ye kaldı.
Sasan fiyatı FMC’ye yakındı. Erol’a daha sonra bu ihalede verdiğiniz sözü tutmadınız 560
dedim. Aşkın’ın talimatı olduğunu ve Yüksel Bey’in arayıp Aşkın’ı, konuşması
gerektiğini söyledi.
DIŞKAPI ÇOCUK HASTANESİ: Etlik ihalesi sonuçlanmadan yapılacak ihaleyi Sa-
San alacaktı. Ancak ihalenin karıştırılmış olması ve bizde kalma ihtimalinin düşük
olması bizim bu ihalede geri adım atmamıza sebep oldu. Bu durum aynen Niyazi
tarafından Mehmet Ali’ye iletildi. İhale fiyat ile bizde kaldı. Hastane tarafından hayırlı
olsun denilirken Mehmet Ali orayı karıştırdı. Çocuk Nefroloğu Dr. Nilgün Hanım’ın
isteği ile ihale Sa-San’a onaylandı. Başhekim Yardımcısı Dr. İbrahim Bey’in itiraz
edin demesine rağmen yazılı itirazda bulunmadık ve ihale resmen Sa-San’a verildi.
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ HASTANESİ: 2 adet cihaz ihalesinde Mehmet Ali, 570
Niyazi’den ihaleyi istemiş. Bende Niyazi’ye “10 adet Etlik, 4 adet Çorum SSK, 4 adet
Fırat Üniversitesi (ihaleyi Renal’e) paslamış, 2 adet Sinop Atatürk Devlet
10-80/1687-640
15
Hastanelerini verdik aldığımız ihaleler o kadar yok, o bize bıraksın dedim. İhale
sonrasına kadar Mehmet Ali’yle görüşmem olmadı. İhale fiyat ile bizde kaldı. Akşam
beni aradı. Hesap sorar bir tarzda konuştu. Her şeye rağmen Etlik ihalesini de
düşünerek “abi sonra görüşürüz” dedim. O da bana “görüşmesek de olur seni Yüksel
Bey’e şikayet edeceğim” dedi. Ben de “edebilirsin” dedim. Daha sonra Hacettepe
Üniversitesi hastanesi Nefrolog Dr. Bülent Bey, Mehmet Ali Bey’in itirazda
bulunduğu, AK 95 S’in eski cihaz olduğu gibi iddialarda bulunmuş. Bunun üzerine
hastane bizden demo istemiş. Demo yapılırken Prof. Dr. Güner Bey bize destek 580
verdi. Ancak gelen komisyonun elindeki şartnamede Dr. Bülent Bey’in daha önceden
bahsettiği maddelerin tamamı işaretli idi. Hatta Güner Bey, “sizin yeni cihazınız AK
95 Ultra S’miş diye soru yöneltti. Ankara içerisindeki eğitim ve üniversite
hastanelerine cihaz satmamız birilerini baya rahatsız etmiş olmalı.
ECE TIBBİ: Her ne kadar ılımlı yaklaşsa da Erol, Durağan ve Türkeli devlet
hastaneleri cihaz ihalelerinde verdiği sözleri tutmadı. Her iki hastanede de yerel bayi
gücünü kullanmaya çalışıp ikisini de almaya kalktı. Her iki ihaleye de idareye
danışarak şikayet dilekçesi yazıldı. Genel anlamda şu an aramızda problem yok
havası var.”
Belge 13: Gambro’da bulunan belgede aşağıdaki ifadeler yer almaktadır: 590
2006 A GRUBU Gambro Ece
G. ANTEP ÜNİVERSİTESİ 3000
BULANCAK 1500 2500
POLATLI 1000 4000
BEYPAZARI 1200
KIRŞEHİR 7000 3000
70. YIL TARSUS 4000
ANK. ETLİK 5500
MARDİN 4000 4000
CEYHAN 3500
KARS 1000 2500
ÇORUM 5000
ANK. NUMUNE 2800
19 MAYIS 6000
ELAZIĞ 9000
ÜNYE 500 900
BOYABAT 6500
NEVŞEHİR 3000 1000
SÜRMENE 3000 1000
HAVZA 4000
SUNGURLU 3000
AMASYA 8000
VAKFIKEBİR 2200
ERDEMLİ 700 1300
ŞAVŞAT 650 650
DEVZEKANİ 1100
NUSAYBİN 1250 1250
TRABZON NUMUNE 4000
DÜZCE 5000
ISLAHİYE 3000 1000
10-80/1687-640
16
KALE 500
74100 49900
“TOPLAM
GRP2: 74100 Adet
ECE: 49900 Adet
10.000 adet Ece satacak hesap kapatılacak.”
Belge 14: Methar ve Gambro yetkilileri arasında 7.3.2008 tarihinde yapıldığı
anlaşılan toplantı sırasında tutulan el yazısı notlarda aşağıdaki ifadeler yer
almaktadır:
“- Gambro yanlız bırakıldı.
- Marmara’da her bölgeye gidildi. (Methar)
- Adapazarı ihalesi! 600
- Biz Methar’a yardımcı olalım.”
Belge 16: Sasan çalışanı Mehmet Ali Özer tarafından 6.9.2006 tarihinde Gambro
çalışanı Hüseyin Kütük’e gönderilen e-postada aşağıdaki ifadeler yer almaktadır:
“Pazartesi günü yaptığımız toplantıda konuştuğumuz konuları detaylandırdım.
İnceleyip dönerseniz memnun olurum. Sonucu ilgili arkadaşlara daha sonra bildiririz.
1) Fiyatlar (…)
2) Gambro SASAN’dan 2006 yılı sonuna kadar en az (…..) adet tek hazneli
Gambro AV Seti satın alacaktır. Fakat aşağıdaki liste incelenirse; Temmuz 2006
ayı sonuna kadar yaklaşık (…..) adet fiyat farkı olmadan serum setli AV seti
alınırken yaklaşık (…..) adet tek hazneli standart Gambro AV seti alınmıştır. 610
Bilginize…
3) İhalelerde Gambro’nun yazdırdığı ETO Steril, standart veya serum setli ve/veya
torbalı Üniversal + Gambro setleri dışındaki (bunlar çoğunlukla ithalatçının zaten
halihazırda ithal ettiği AV seti çizimleridir) çizimlerde Gambro öncelikli satıcıdır.
4) Gambro 2006 yılı sonuna kadar en az (…..) adet AV setini SASAN’dan satın
alacaktır.”
Belge 17: Gambro’nun aylık ve haftalık satış raporlarının yer aldığı CD’de 2006
Nisan ayına ilişkin olarak aşağıdaki ifadeler yer almaktadır:
“FMC Marmara Bölgesinde bu hastanelerde %35 pay teklif ederek Asahi ve Helbio
ile işbirliği yapmaya başladı. Şu anda şartnamelere “Polysulphane” maddesini dahil 620
etmeye ve şartnamelerden “Polyamide” maddesini çıkartmaya çalışıyorlar. FMC’nin
bu stratejisine karşı ilk bakışta bizim iki alternatif eylem planımız bulunmakta:
 Böylesi şartnamelerle karşılaştığımızda B. Braun filtreler kullanmak
 Asahi’yi belirli bir sayıda filtreyi bize satmak noktasında işbirliğine ikna etmek.
Asahi (agresif fiyatlarla) Türkiye’deki kamu ve özel merkezlerde piyasa payını
arttırmaya çalışıyor. Özellikle Marmara bölgesindeki müşterilerimiz açısından bir
tehdit oluşturmaya başladılar.”
Belge 18: Gambro’nun aylık ve haftalık satış raporlarının yer aldığı CD’de 2006
Temmuz ayına ilişkin olarak aşağıdaki ifadeler yer almaktadır:

2 Gambro Renal Products (Gambro’nun eski ünvanı)
10-80/1687-640
17
“Marmara Bölgesi’nde FMC bazı rakiplerle (Haidylena, Asahi, Helbio) anlaşma 630
yapmaya devam ediyor.”
“Şu an itibariyle, Marmara Bölgesi’nde Asahi’yi kontrol altına almış bulunmaktayız.
Bizim müşterilerimizden uzak duracaklar, ancak ülkenin kalanı açısından kendilerini
ikna edemedik. Ashai kuru tip ve low-flux sentetik membranlarını Türkiye piyasasına
sundu. Müşterilerimize yaklaşıp akıllarını karıştırmaktalar. Biz de müşterilerimizin
bize bağlı kalmasını sağlamak adına daha uzun ödeme vadeleri, fiyat ayarlamaları
gibi çeşitli çözümler sunmaktayız.”
Belge 20: Renka’da bulunan bir belgede aşağıdaki ifadeler yer almaktadır:
Kurum Hasta Sayısı Seans Sayısı Yorum
Ank. Dr. Sami Ulus
Çocuk Hastanesi
12 1728 0.7 m2 Ece yetki verecek, 1.0-1.2
uyuyoruz.
Kızılcahamam Devlet
Hastanesi
9 1296 HF ile uyuyoruz. Niyazi’ye yetki vereceğiz.
Rize Devlet Hastanesi 76 10994 Sorun var. Ece ile ortak giriyoruz. 2009’da
kesin değişecek.
Trabzon Numune
Hastanesi
85 12240 Ece ile ortak girdik.
Antalya Atatürk Devlet
Hastanesi
35 5040 Braun, Fresenius, Gambro
Belge 22: Ece’de bulunan bir belgede aşağıdaki ifadeler yer almaktadır:
“Elazığ Devlet Hastanesi: 640
Hedeflenen Satış: 4000
Hikayesi: “Konjuktör Dengeler” 5040 seansı olan bir merkezdir.
İslahiye Devlet Hastanesi (Antep – Sertaç):
Hedeflenen Satış: 2000
Hikayesi: Geçen sene Gambro’ya (Konjuktör) bıraktık. Bu yılki hedefimiz 2000.
Gambro’yla yarı yarıya paylaşacağız.
Kızıltepe Devlet Hastanesi:
Hedeflenen Satış: 1500
Hikayesi: 4 tane cihazın ihalesini aldığımız bu merkez yeni açılan bir merkez olup,
Mardin’den çekeceği hasta sayısıyla birlikte 30 hastaya ulaşmıştır. İhale Gambro + 650
Fresenius olarak düşünülebilir. 3000 seansın yarısının alınması hedeflenmektedir.
Şanlıurfa Devlet Hastanesi:
Hedeflenen Satış: 4000
Hikayesi: 8000 seansın yarısını hedefliyoruz. Gambro’yla yarı yarıya paylaşabiliriz.
Akdağmadeni Devlet Hastanesi:
Hedeflenen Satış: 1500
Hikayesi: Bu merkezde çıkan şartname Gambro + Fresenius olarak çıkacaktır.
SB Giresun Kale Devlet Hastanesi:
Hedeflenen Satış: 5000
Hikayesi: İl genelinde yapılacak olan 20.000 takımlık ihale için şartname çalışması 660
yapılmıştır. İhalenin 10.000’lik kısmı için şartname Gambro (Polyamix) ve bize
(Helixone) uygundur. Diğer 5000’lik kısmı genel olarak çıkılacaktır. Geriye kalan 5000
adetlik kısmı ise SMC olarak çıkacaktır. Biz çıkacak bu ihaleden toplamda 5000
adetlik bir pay almayı planlıyoruz.
10-80/1687-640
18
Kars Devlet Hastanesi:
Hedeflenen Satış: 1000
Hikayesi: Sertaç Bey’in hikayesi olan bu merkez 2006’da 6200’lük bir ihale çıktı. 10-
15 hastası olan bu merkezin ihalesi biz ve Gambro arasında paslaşılacaktır. Bu
nedenle hedefimiz 3000 olarak saptandı.
Sürmene Devlet Hastanesi: 670
Hedeflenen Satış: 3000
Hikayesi: 2006 yılında Renal aldılar ancak memnun değiller. Yaklaşık olarak yıllık
6000 seansı var. Gambro ve Fresenius arasında paylaşılıyor.
Gazipaşa Devlet Hastanesi:
Hedeflenen Satış: 2000
Hikayesi: Tulum. Kapasitesi 4000 olan merkezi Gambro ve Fresenius yarı yarıya
paylaşıyor.
Kırşehir Devlet Hastanesi:
Hedeflenen Satış: 3000
Hikayesi: Gambro + Fresenius yarı yarıya 680
Alanya Devlet Hastanesi:
Hedeflenen Satış: 4000
Hikayesi: Kapasitesi 8000 olan bu merkez Gambro’yla paylaşılabilir de,
paylaşılmayabilir de. Paylaşılmadığı takdirde hedef yükseltilecektir.”
Belge 27: Medikocan yetkilisi İzzet Can tarafından 21.2.2007 tarihinde Fresenius
yetkilisi Aşkın Korkusuz’a gönderilen e-postada aşağıdaki ifadeler yer almaktadır:
“Medikocan Bölgesinde Denizli ilinde bulunan ERPA DİYALİZ MERKEZİ’ne Ocak
2007 tarihi itibariyle (…..) adet F7 HPS Diyalizörün Emircan Altuniş grubu tarafından
satışı yapılarak teslim edildiğini üzülerek saptadık. Bahsi geçen kurum Medikocan’ın
sürekli müşterisi olup, yıllar boyunca Fresenius ürün ve cihazlarını alan ve kullanan 690
bir merkezdir. Adedi belirtilen F7 HPS diyalizörlerin Bölgemize satışı konusunda
Medikocan depolarından çıkmadığına eminiz.
Fresenius Ana Bayisi olarak sorumlu olduğumuz bölgeye, bilgimiz ve onayımız
olmadan, üstelik rakip bir firma tarafından (…..) adet gibi ciddi bir miktar F7 HPS
diyalizörün üstelik (……………………..) bir fiyata satılması çok ciddi bir durum olarak
değerlendirilmelidir. Edinmiş olduğumuz bilgilerin yönetim olarak değerlendirilip
tarafımıza bilgi verilmesini rica ederiz. (bahsi geçen ürün Türkiye’de kimden çıkmış,
lot no.’su nedir?)”
Aşkın Korkusuz tarafından cevaben gönderilen e-postada aşağıdaki ifadeler yer
almaktadır: 700
“İzzet Bey,
Bahse konu satış 2006 yılı sonunda FMH tarafından direk yapılmış olup satış şekli ve
kullanım şekli vs. detaylar Emircan Bey ile tarafımca konuşulmuş ve üst
yönetimimizce uygun bulunarak gerçekleştirilmiştir. Bizim ve bayilerimiz dışında
ürünlerimizin satışı (üçüncü şahıslarca) pek mümkün olmayan bir durumdur.
Renka’nın 2006 yılı son döneminde içinde bulunduğu özel durum vesilesi ile
(distribütörlüğünün değişim sürecinde) Renka’nın satış yaptığı özel merkezlere olmak
10-80/1687-640
19
kaydı ile kendileri ile konuşulup bayilerimizi zora sokmayacak şekilde olması
planlanmıştı.
Erpa diyaliz merkezinin FMH veya bayileri ile çalışma şekli ve bu müşterinin hangi 710
grupta olduğunun karşılıklı konuşup değerlendirdikten sonra Emircan Bey ile konuyu
değerlendirmek uygun olacaktır.”
Belge 28: Alp Özkan’ın 17.8.2007 tarihli el yazısı notlarında aşağıdaki ifadeler yer
almaktadır:
“… 3- Rakipleri high-flux’a ve yüksek fiyata alıştırmalıyız. Çünkü bu onların da işine
geliyor.”
Belge 29: Rekabet Kurulu’nca alınan 07-83/1011-M sayılı Soruşturma Kararı’nın
bildirimine dair Renka’ya gönderilen tebligat metni, Fresenius’da yapılan yerinde
incelemede bulunmuştur.
Belge 30: Fresenius’da bulunan Ekim 2008 tarihli bir sunumda “Fiyat Politikası” ve 720
“Fiyatlama” başlıkları altında aşağıdaki ifadeler yer almaktadır:
“- Satış fiyatlarımızı, pazardaki rakiplerin fiyatlarının en az %(…..) daha fazlası olarak
tespit etmekteyiz.
- Nihai tüketiciye sunulan fiyatlar tavsiye edilen satış fiyatlarından %(…..)-(…..) daha
düşük olarak gerçekleşmektedir.
- Pazar dinamiklerini yakından takip etmekteyiz. Yani, katılsak da katılmasak da
ihaleleri analiz etmekte ve dağıtıcılarımız ile bölge satış ofislerimiz aracılığı ile bilgi
toplamaktayız.
- Hatta pazardaki bazı başka oyuncularla da fiyatları denetlemek amacıyla iletişim
kurmaktayız. 730
- Buna ek olarak, rakip ürünleri kullanan özel kliniklerden fiyat bildirimleri almaktayız.
- Pazardaki değişimleri (çıkış ve inişler) her yönüyle değerlendirmekte ve gerekli ise
bu hareketlere ilişkin olarak önlem almakta ve ihtiyaç olduğunda fiyatları
değiştirmekteyiz.”
Belge 31: El yazısı notlarda aşağıdaki ifadeler yer almaktadır:
“- İlgili yerlere sertifikaların geçerliliğinin bittiği bildirilecek.
… - İhalelerde YP hariç %3, YP dahil %6 YTS bakım fiyatı (cihaz fiyatının %3-%6’sı
arasında). Bu bedel kurtarmıyor. Bu koşullarda biz, Gambro ve Braun ihalelere
girmeyecek.”
Fresenius’da bulunan ve 26.6.2007 tarihinde yapılan 2007 yılı 2. YTS toplantısına 740
ilişkin tutanaklarda aşağıdaki ifadeler yer almaktadır:
“İhalelerde cihaz şartnamelerinde yedek parça hariç %3 - dahil %6 şeklinde çıktığı
söylendi. Bakanlık yetkililerinden muhatap bulunamadığı, böyle şartnamelerde
market lideri 3 firmanın bu tip ihalelere girmeme kararı aldığı ama böyle bir şeyden
nasıl vazgeçebileceği tartışıldı.”
I.4. Değerlendirme
Bu bölümde;
- Diyaliz cihazı ve sarf malzemeleri pazarlarının yapısı, bu pazarların “örtülü
işbirliği”ne müsait olup olmadığına ilişkin kriterler bakımından değerlendirilmiş,
10-80/1687-640
20
- Yerinde incelemede elde edilen belgeler çerçevesinde taraflar arasında 4054 750
sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında bir anlaşma olup olmadığı incelenmiş,
- Teşebbüslerin savunmaları ve bunlara ilişkin değerlendirmelere yer verilmiştir.
I.4.1. Piyasa Yapısının Değerlendirilmesi
Teşebbüslerin faaliyet gösterdiği piyasanın nitelikleri bir anlaşmanın sağlanabilmesi
açısından büyük önem taşımaktadır. Piyasanın ve ürün ya da hizmetin niteliğine göre
rekabetin temel unsurları farklılaşabilmektedir. Anlaşma sonucu alınan kararlardan
sapma saikinin düşük olduğu, gerçekleşen sapmaların kolaylıkla tespit edilebildiği ve
etkin bir şekilde cezalandırılabildiği piyasaların örtülü işbirliğine uygun piyasalar
olduğu kabul edilmektedir. Bu çerçevede piyasadaki rakip sayısı, giriş engelleri, ürün
homojenliği, simetrik maliyetler, piyasanın olgunluk döneminde olması/talep istikrarı, 760
alım sıklığı/miktarı, diğer piyasalarla etkileşim kriterleri çerçevesinde ilgili ürün
pazarlarının bu nitelikte olup olmadığı değerlendirilmiştir. Bir piyasanın işbirliğine
elverişli olup olmadığının değerlendirmesinde önem taşıyan bir diğer unsur piyasa
aktörleri arasındaki bilgi akışıdır. Soruşturma tarafları arasında yoğun bilgi akışı
olması nedeniyle, bu kriter bakımından yapılan değerlendirmeye daha detaylı olarak
yer verilmiştir.
Diyaliz cihazı ve sarf malzemeleri pazarlarında belli başlı rakiplerin sayısının az
olduğu görülmektedir. Cihaz pazarında Fresenius, Gambro ve Braun’un pazar payları
toplamı yaklaşık %98’dir. Sarf malzemeleri pazarında cihaz pazarına göre daha fazla
sayıda teşebbüs faaliyet gösteriyor olmakla birlikte, Fresenius, Gambro, Braun ve 770
Asahi’nin en önemli sarf malzemesi kalemi olan diyalizörde pazar payları toplamı
%80’i aşmaktadır.
Her iki piyasada da yasal bir giriş engeli söz konusu değildir. Ancak her piyasada
olduğu gibi bir teşebbüsün "fiili" olarak piyasaya girebilmesi ve piyasada kayda değer
bir güce ulaşabilmesi belirli bir süreci gerektirmektedir. Son yıllarda sarf malzemeleri
pazarına giriş yapan birçok Mısır, Çin, Bulgaristan ve Uzakdoğu markası
bulunmaktadır. Bunlardan Asahi kayda değer bir pazar payına ulaşmıştır. Ayrıca yerli
üretim yapan ve pazardan pay alan birçok firma bulunmaktadır. Cihaz piyasasında
ise yerleşik firmaların, özellikle Fresenius’un kemikleşmiş %60-65 civarındaki pazar
payı nedeniyle bu sürecin daha uzun ve daha zor olacağını söylemek mümkündür. 780
Cihaz piyasasında Fresenius markasının nisbeten daha üstün olduğu yönünde bir
algı bulunmaktadır. Bununla birlikte diğer markaların da diyaliz cihazı satın alma
aşamasındaki bir merkez için alternatif teşkil edebildikleri gözlemlenmiştir. Sarf
malzemeleri pazarında ise farklı markalar tarafından üretilen ürünler birbirlerine
kolaylıkla alternatif teşkil edebilmektedir. Diyaliz cihazları farklı marka sarf
malzemeleriyle uyumlu olarak çalışabildiğinden, diyaliz merkezleri kullandıkları sarf
malzemelerini kolaylıkla değiştirebilmektedir. Bu durum, sarf malzemeleri pazarındaki
farklılaşmanın sınırlı ve ürünün homojen olduğu anlamına gelmektedir.
Yukarıda da belirtildiği gibi Türkiye’de diyaliz cihazlarının tamamı, sarf
malzemelerinin ise önemli bir bölümü ithaldir. Pazardaki oyuncular, yurtdışındaki 790
üreticilerin yavru şirketi veya distribütörü olarak faaliyet gösteren firmalardan
oluşmaktadır. Bu pazarlarda faaliyet gösteren teşebbüslerin tamamının maliyetlerinin
belirlenmesinde döviz kurlarının önemi büyüktür.
Her iki pazar da özellikle son yıllarda istikrarlı bir seyir izleyen ve büyümenin
öngörülebildiği pazarlardır. Diyaliz sektörü tüketicilerin ürünlerle yeni tanışmaya
başladığı ve piyasada büyük değişimlerin yaşanmasının mümkün olduğu bir yapı
10-80/1687-640
21
sergilememektedir. Bu durum özellikle cihaz alanında istikrarlı bir şekilde seyreden
pazar paylarından da görülmektedir. Fresenius’un pazar payı son 3 yılda %(…..)-(…..),
Braun’un pazar payı %(…..)-(…..), Gambro’nun pazar payı %(…..)-(…..) arasında
değişmekte olup, piyasanın yoğunlaşma oranlarında kayda değer bir değişiklik 800
görülmemektedir.
Alımların büyük miktarlı olduğu ve öngörülebilir bir sıklıkla yapılmadığı piyasalarda
işbirliklerinin güçleştiği kabul edilmektedir. Yukarıda da belirtildiği gibi, hastaların
diyaliz hizmetinden sürekli faydalanma ve bakım zorunlulukları olması nedeniyle
hizmet veren birimler ülkenin çeşitli bölgelerine yayılmış durumdadır. Bu ise çok fazla
bölgede çok sayıda alım anlamına gelmektedir. Alımlar genellikle küçük hacimli,
alıcılar ise küçük ölçekli birimlerdir.
Diyaliz piyasasına ilişkin olarak birbiriyle ilişkili üç pazar bulunmaktadır: diyaliz
cihazları pazarı, diyaliz sarf malzemeleri pazarı ve diyaliz hizmetleri pazarı. Diyaliz
hizmetleri pazarında faaliyet gösteren özel diyaliz merkezlerinin bir araya gelerek 810
oluşturdukları DİADER adlı teşebbüs birliği bulunmaktadır. Cihaz ve sarf malzemeleri
pazarlarının önde gelen teşebbüsleri, aynı zamanda diyaliz merkezi sahipleridir.
Bunlardan Fresenius’un Türkiye çapında toplam 50 adet diyaliz merkezi
bulunmaktadır. Cihaz ve sarf malzemeleri pazarında rakip olan teşebbüsler bu
dernek çatısı altında bir araya gelmektedir. Böyle bir platform taraflara önemli bir
iletişim imkanı sağlamaktadır.
Bir piyasanın işbirliğine elverişli olup olmadığının değerlendirmesinde önem taşıyan
bir diğer unsur piyasa aktörleri arasındaki bilgi akışıdır. Taraflar arasındaki bilgi
akışının koordinasyon doğurabildiği ve piyasayı sosyal açıdan daha az optimal bir
dengeye getirebileceği kabul edilmektedir. Bunun sonucunda ise piyasadaki “stratejik 820
belirsizlik” ortadan kalkacak ve taraflar rakiplerin hareketlerini daha etkin ve daha
hatasız olarak öngörebilecektir. Hatta bazı durumlarda salt bilgi değişimleri ile dahi
rekabetçi baskıları tamamen ortadan kaldırmak mümkün olabilmektedir. Taraflar
arasında gerçekleşen bilgi akışının ve iletişimin bir diğer, belki de en önemli işlevi
taraflar arasında bir güven tesis edilmesine zemin hazırlamasıdır.
Avrupa Birliği Komisyonu’nun bilgi değişimine ilişkin bazı kararlarında bilgi
değişimlerinin rekabete etkisine ilişkin değerlendirmelere yer verildiği görülmektedir.
Kararlar incelendiğinde, Komisyon’un, rekabetçi pazarlarda bilgi değişimini rekabeti
daha da arttıran bir unsur olarak algıladığı görülmektedir. Öte yandan, piyasalardaki
yoğunlaşma seviyesi arttıkça ve bilgi akışı sadece üretici ya da sağlayıcılara 830
yönelmeye başladığında, bilgi değişiminin ihlal olarak değerlendirilebildiği dikkat
çekmektedir.
Aşağıda Türkiye diyaliz piyasasında taraflar arasında bilgi değişimi olup olmadığı
örneklerle açıklanmaya çalışılacaktır.
Taraflar arasındaki yoğun ticari ilişkiler: Diyaliz sektöründe faaliyet gösteren
teşebbüsler arasında çok yoğun ticari ilişkiler söz konusudur. Aşağıdaki tabloda
hakkında soruşturma yürütülen bazı teşebbüslerin ihalelerde kendi ürünlerini satmak
üzere yetki verdiği diğer teşebbüsler görülmektedir:

840


10-80/1687-640
22
Tablo- 3: Bayiler ve ürünlerinin satılması için yetki veren teşebbüsler
BAYİ YETKİ VEREN TEŞEBBÜSLER
Medikocan Haidylena
Fresenius
Ece
Renka
Sasan
Sesa
Ren-Med
Kumsal
Vaksan
Ece Renka
B-Braun Avitum Turkey
Ren-Med
Fresenius
Sasan
Sesa
Methar
Diamed Fresenius
Ece
Methar Ren-Med
Pozitif Medikal Methar
Ren-Med
Gambro
Sasan
Nefrotıp Renka
Sasan
B-Braun Kalyon
Ren-Med
Farmasol
Braun Avitum Turkey
Deren İlaç
Diyatek Vaksan
Haidylena
Methar
Sesa
Farmasol Eczacıbaşı-Baxter
Renka
Türkamed Haidylena
Gambro
Görüldüğü gibi teşebbüsler bir yandan birbirinin rakibi iken, diğer yandan
birbirlerinden mal alıp satmaktadır. Belge 16’da da bunun bir örneğine yer
verilmektedir. Belgede Gambro’nun o tarihte Braun’un distribütörü olan Sasan ile “yıl
sonuna kadar en az (…..) adet AV setini Sasan’dan almak üzere” anlaştığı
görülmektedir.
Yukarıda da belirtildiği gibi piyasa aktörlerinden bazıları aynı zamanda diyaliz
merkezi sahibidir. Dolayısıyla rakipler arasında bir yandan alıcı-sağlayıcı ilişkisi 850
kurulurken, diğer yandan diyaliz merkezlerinin son kullanıcı olması nedeniyle satıcı-
müşteri ilişkisi kurulmaktadır. Örneğin Farmasol, diyalizörde Renka ile rekabet
halindedir. Ancak aynı zamanda diyaliz solüsyonu üreticisi olan Farmasol, Renka’nın
sahibi olduğu diyaliz merkezlerine solüsyon satışı yapmaktadır.
10-80/1687-640
23
Taraflar arasındaki yoğun iletişim: Yapılan yerinde incelemelerde teşebbüslerin
iletişim halinde olduklarını gösteren çok sayıda belge bulunmuştur. Bu kapsamda
öncelikle Belge 2’ye dikkat çekilmelidir. Belgede yer alan ifadelerden 2008 yılında;
– Sasan’ın (B-Braun olarak) kaç adet diyalizör, kaç adet cihaz satışı
gerçekleştirdiği, ayrıca Renka’nın elindeki tahmini stok miktarı, Renka’ya satış
fiyatları ve vadeleri, (geç ödemede bayilerine vade farkı yansıtıp yansıtmadıkları) 860
– Sasan olarak kaç adet arter ven seti sattıkları, satış fiyatları, ödeme vadesi ve
ödeme birimine (Euro ya da TL) göre fiyatın ne oranda değiştiği (örneğin (…..)
Euro’luk bir alımda fiyatı (…..) Euro’ya kadar çekebildikleri)
– Gambro’nun cihaz satış rakamları,
– 2009 yılında öngördükleri satış rakamları, cihaza zam yapıp yapmayacakları
(yapmayacakları ifade ediliyor), diyalizöre (…..)-(…..) cent zam yaptıkları,
– Hatta yurtdışındaki ana şirketin, şirketin kuruluşu aşamasında Sasan’a verdiği
kredi miktarı ve kredinin faiz oranı ve vadesi
gibi bilgilerin Fresenius yetkilileri ile paylaşıldığı görülmektedir.
Pazarın iki önemli oyuncusu arasındaki bu yazışmadan, rekabet etmeleri durumunda 870
öngöremeyecekleri birbirlerine ilişkin birçok bilgiyi (satış miktarları, bayilerine satış
koşulları, bayilerin müşteriye satış koşulları, ürünlere zam yapılıp yapılmayacağı,
yapılacaksa ne oranda yapılacağı, borç miktarları ve bunun faizinin miktarı)
birbirleriyle paylaştıkları anlaşılmaktadır.
Taraflar arasındaki iletişime ilişkin diğer örneklere aşağıda yer verilmektedir:
– Diakan’da bulunan belgede; “Ben Eczacıbaşı-Baxter firmasından Melih Çerçi.
Okan Bey’le erken saat olduğu için görüşemedim, size mail aracılığıyla ulaşayım
istedim. Eğer katıldıysanız Muğla Devlet Hastanesi ihalesine katılan tüm
firmaların fiyatları gerekli. Bu konuda bana yardımcı olabilir misiniz”
– Sadık Çetin tarafından 25.6.2008 tarihinde gönderilen ve Asahi’nin bayi alış 880
fiyatlarına yer verilen e-postada; “Arkadaşlar bu fiyatları Fresenius’dan aldım.
İhale ve varsa özel merkezlerde test ederseniz iyi olur.”
– Gambro’da bulunan belgede; “HL Sabri ara!” “Asahi Ceyhun ara!”, “FMC Aşkın bir
daha ara!”
– Fresenius’da bulunan belgede; “Pazar dinamiklerini yakından takip etmekteyiz.
Yani, katılsak da katılmasak da ihaleleri analiz etmekte ve dağıtıcılarımız ile bölge
satış ofislerimiz aracılığı ile bilgi toplamaktayız. Hatta pazardaki bazı başka
oyuncularla da fiyatları denetlemek amacıyla iletişim kurmaktayız.”
– Gelişim’de bulunan belgede; “İtiraz etmeniz için tüm ortamı hazırladım. Gambro
ile bile görüştüm. Artık itiraz etmemek