Rekabet Kurumu Başkanlığından,
REKABET KURULU KARARI
Dosya Sayısı : 2011-1-78 (Önaraştırma)
Karar Sayısı : 11-43/921-290
Karar Tarihi : 14.07.2011
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI
Üyeler : İsmail Hakkı KARAKELLE, Doç. Dr. Cevdet İlhan GÜNAY,
Murat ÇETİNKAYA, Reşit GÜRPINAR, Prof. Dr. Metin TOPRAK
B. RAPORTÖRLER : M. Selim ÜNAL, Emine TOKGÖZ 10
C. ŞİKAYET EDEN : Gizlilik talebi bulunmaktadır.
D. HAKKINDA ÖNARAŞTIRMA
YAPILAN : - Permak Makine Sanayi A.Ş.
Barbaros Bulvarı No:101 Beşiktaş/İstanbul
E. DOSYA KONUSU: Perkloretilen isimli kuru temizleme kimyasalının
Türkiye'deki tek yetkili satıcısı olduğu öne sürülen Permak Makina Sanayi
A.Ş.'nin söz konusu ürünün fiyatını aşırı artırdığı iddiası.
F. DOSYA EVRELERİ: Kurum kayıtlarına 02.05.2011 tarih ve 3329 sayı ile giren
başvuru üzerine hazırlanan 23.5.2011 tarih ve 2011–1–78/İİ-11-259-ÖB sayılı İlk
İnceleme Raporu, 02.06.2011 tarihli Kurul toplantısında görüşülmüş ve 4054 sayılı 20
Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un ihlaline ilişkin bir soruşturma açılmasına
gerek olup olmadığının belirlenmesi amacıyla önaraştırma yapılmasına karar
verilmiştir. Bunun üzerine düzenlenen 07.07.2011 tarih ve 2011-1-78/ÖA-11-356.MSÜ
sayılı Önaraştırma Raporu 11.07.2011 tarih ve REK.0.05.00.00-110/195 sayılı
Başkanlık önergesi ile 11-43 sayılı Kurul toplantısında görüşülerek karara bağlanmıştır.
G. İDDİALARIN ÖZETİ: Şikâyet dilekçesinde özetle;
- Ülkemizdeki kuru temizleme firmalarının kullandığı perkloretilen adlı temizlik
kimyasalının uzun yıllardan bu yana Permak Makina A.Ş. (Permak) adlı firma
tarafından yurt dışından getirilerek tedarik edildiği,
- Permak’ın perkloretilen kimyasalını Alman merkezli Dow isimli şirketin yetkili 30
distribütörü olarak sattığı,
- Permak’ın 2010 yılında 330 kg. olan bir varil perkloretileni 700 TL civarında
satarken, şu an itibarıyla aynı ürüne 2000 TL fiyat verdiği ve aşırı bir fiyat artışına
gittiği,
- Geçen yıla kadar dökme ilaç tabir edilen açık haldeki aynı kimyasalı daha ucuza
tedarik edebiliyorken, bu kimyasalın tehlikeli olduğu gerekçesiyle gümrükte
yasaklanmasından dolayı esnaf olarak Permak’tan başka alternatiflerinin kalmadığı,
- Permak’ın rakipsiz olmanın avantajını kötüye kullandığı, bu nedenle kuru temizleme
esnafı olarak önemli girdileri durumundaki bu kimyasalın aşırı fiyat artışından
olumsuz etkilendikleri 40
ifade edilmiştir.
H. RAPORTÖRLERİN GÖRÜŞÜ: İlgili raporda, şikayet konusu ile ilgili olarak, 4054
sayılı Kanun uyarınca soruşturma açılmasına gerek olmadığı görüşü ifade edilmiştir.
11-43/921-290
2
I. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME
I.1. Permak Makina Sanayi A.Ş. (Permak)
Dosya mevcudu bilgilere göre, Permak, kuru temizleme, kuru temizleme makinesi,
kuru temizleme sistemleri, kuru temizleme ekipmanları, sulu yıkama, endüstriyel 50
çamaşır yıkama makinesi, endüstriyel kurutma makinesi, endüstriyel ütü, çamaşırhane
sistemleri, çamaşırhane ekipmanları, silindir ütü makinesi, buhar jeneratörü, metal
yıkama, metal temizleme, kuru ve ıslak temizleme faaliyetlerinde bulunmaktadır.
Şikâyet konusu perkloretilen en yaygın kuru temizleme solventi olup Türkiye’ye
Almanya, Austurya, Belçika, Çin, Çek Cumhuriyeti, Fransa, İtalya, Hollanda, İspanya
ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından ihraç edilmektedir. Bu ülkeler arasında en
fazla miktar Almanya’dan ithal edilmekte olup, DOW Chemical Company (DOW)’nin
Almanya’dan yapılan ithalattaki payı %(….)’dır. Diğer taraftan DOW’un, 2009 yılı
sonuna kadar perkloretilen kimyasalını Permak Makina Sanayi A.Ş., Uygar Kimya
A.Ş., Yılmaz Ticaret A.Ş., Kaçar Kimya A.Ş., Bay-Er Kimya A.Ş., Ef Kimya A.Ş. ve 60
Veskim Kimya A.Ş.’ye sağlamakta olduğu; Permak’ın bu satışlarında distribütör olarak,
diğerlerinde ise acente olarak çalışmakta olduğu ve diğer satışları için şirketlerden
komisyon almakta olduğu belirtilmiştir. 2010 yılı başından itibaren ise DOW bütün diğer
acentelik sözleşmelerini feshetmiş ve DOW distribütörü olarak sadece Parmak’a satış
yapmaya başlamıştır.
I.2. İlgili Pazar
I.2.1. İlgili Ürün Pazarı
Dosyadaki bilgilere göre; perkloretilenin kuru temizlemede kullanılan bir solvent çeşidi
olduğu anlaşılmıştır. Solventlerin pek çok çeşidi bulunmaktadır, ancak kuru
temizlemede kullanılan türleri 3 adet olup bunlar perkloretilen (Perc, PCE), trikloretilen, 70
hidrokarbon (bir doğalgaz türevi) olarak ortaya çıkmaktadır. Trikloretilen daha çok bir
ara üründür ve yerini 1970’lerden itibaren daha güçlü olan perkloretilene bırakmıştır.
Perkloretilenle karşılaştırıldığında trikloretilen daha yanıcı bir solventtir; kullanıcı için
daha fazla tehlike arz etmekte ve perkloretilen gibi reaktive olma özelliğine sahip
bulunmamaktadır.
Adı geçen üçüncü solvent hidrokarbon olup bir doğalgaz türevidir. Perkloretilen
1930’lardan itibaren kullanılmaya başlamış olduğundan tüm dünya ile beraber
Türkiye’de en çok kullanılan kuru temizleme solventiyken hidrokarbon 2007’lerde
Türkiye’de kullanılmaya başlamıştır. Hidrokarbon çevre ve doğal yaşam açısından
daha avantajlı olsa da solventin değiştirilmesi demek kuru temizleme makinesinin 80
değişmesi demek olacağından yerleşik perkloretilen kullanıcılarının hidrokarbona
kolayca geçiş yapamayacakları düşünülebilir. Şöyle ki, kuru temizleme makineleri 3’e
ayrılmaktadır: Perkloretilen Solventli Makineler (PERC makineler), Hidrokarbon
Solventli Makineler (KWL Makineler) ve Kaynatmasız Hidrokarbon Solventli Makineler.
Bunlardan ilki solvent olarak perkloretileni, diğer ikisi hidrokarbonu kullanmakta olup
hidrokarbonun hem kendisi hem de kullanıldığı makine daha maliyetlidir. Diğer yandan,
perkloretilen solventinin hemen tüketilmeme özelliği mevcuttur. Giysilerden çekilen
solvent, solvent filtrelerinden geri döndürülerek yıkama evresinde temiz solvent olarak
tekrar kullanılır.
Dosya mevcudundaki bilgilere göre, hidrokarbonun fiyatının çok yüksek olması, 90
yerleşik kuru temizleme teşebbüslerinin hâlihazırda PERC makinelerle çalıştığı,
hidrokarbonun sadece 3,5 yıllık bir geçmişinin olduğu ve perkloretilenin hemen
tüketilmeme özelliği göz önüne alındığında, perkloretilenin ikamesi olamayabileceği
sonucuna ulaşılmıştır. Bu bilgiler ışığında, ilgili ürün pazarı, “perkloretilen dağıtım ve
satış pazarı” olarak belirlenmiştir.
11-43/921-290
3
I.2.2. İlgili Coğrafi Pazar
Perkloretilenin metal temizleme, endüstriyel hammadde, kuru temizleme solventi gibi
pek çok kullanım alanı bulunmaktadır. İthal edilen perkloretilenin tüm Türkiye’de çeşitli
faaliyetlerde bulunan teşebbüslere tedarik edildiği dikkate alındığında ilgili coğrafi
pazar, “Türkiye” olarak tanımlanmıştır. 100
I.3. Değerlendirme
Dosya özelinde şikâyet, DOW’un tek yetkili distribütörü olan Permak’ın perkloretilen
solventinin fiyatlarını olağandışı bir şekilde artırdığına ilişkindir. Rekabet hukuku
bakımından söz konusu iddia, hâkim durumun kötüye kullanılması başlığı altında “aşırı
fiyatlama” davranışıyla ilgilidir.
I.3.1. Aşırı Fiyat ve Rekabet Hukuku İlişkisi
Aşırı fiyatlandırma, 4054 sayılı Kanun’un 6. maddesindeki hâkim durumun kötüye
kullanılması hallerinden biridir. Her ne kadar maddede sayılmış olan kötüye kullanma
hallerinden biri olarak Kanun’un lafzında yer almasa da, özellikle yüksek giriş engeli
olan pazarlarda uzun süredir devam eden pazar gücünün varlığında alıcı gücü de 110
yoksa rekabetçi düzeyin önemli ölçüde üzerinde belirlenen fiyatlandırma aşırı
fiyatlandırma olup hâkim durumun kötüye kullanılmasıdır. Bu cümleden olarak, aşırı
fiyatlandırma yoluyla hâkim durumun kötüye kullanıldığı sonucuna ulaşabilmek için
aşağıdaki faktörler değerlendirilmelidir.
- pazar payları ve pazardaki yoğunlaşma oranları,
- pazara giriş ya da pazarda genişleme engelleri (yasal
