Rekabet Kurumu Başkanlığından,
REKABET KURULU KARARI
Dosya Sayısı : 2011-1-208 (Önaraştırma)
Karar Sayısı : 11-60/1570-561
Karar Tarihi : 07.12.2011
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI
Üyeler : Doç. Dr. Mustafa ATEŞ, İsmail Hakkı KARAKELLE, 10
Doç. Dr. Cevdet İlhan GÜNAY, Dr. Murat ÇETİNKAYA,
Reşit GÜRPINAR, Prof. Dr. Metin TOPRAK
B. RAPORTÖRLER : İsmail Atalay YOLCU, Harun ULU, Mehmet Mete BAŞBUĞ
C. BAŞVURUDA
BULUNANLAR : - Fahrullah TEKMAN
Temsilcisi: Av. Nevin ÖZTABAK YILDIRIM
Atatürk Cad. Kasımpaşa Mah. No:6 Gelen Apt.
K:2 D:3 Menemen/İzmir
- Altundal Petrol Ürünleri İnş. Taah. Gıda Hayvancılık Nakliyat
İth. İhr. San. Tic. Tur. Ltd. Şti. 20
Gündoğdu Mah. Çerikli Yolu TMO karşısı Keskin/Kırıkkale
D. HAKKINDA ÖNARAŞTIRMA
YAPILAN : Termopet Akaryakıt Nakliyat ve Tic. Ltd. Şti.
Mutlukent Mah. Angora Bulv. 2689 Sok. No:13 Çankaya/Ankara
E. DOSYA KONUSU: Termopet Akaryakıt Nakliyat ve Tic. Ltd. Şti. tarafından
yapılan dikey anlaşmalar ve çeşitli uygulamalar yoluyla 4054 sayılı Kanun’un ve
2002/2 sayılı Tebliğ’in ihlal edildiği iddiası.
F. DOSYA EVRELERİ: Kurum kayıtlarına intikal eden ve aşağıda yer verilen şikayetler
ile ilgili olarak hazırlanan 20.10.2011 tarih ve 2011-1-119/İİ-11-139.İAY sayılı İlk
İnceleme Raporu, Rekabet Kurulunun 27.10.2011 tarih ve 11-54/1410-M sayılı 30
toplantısında görüşülmüş ve 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun
çerçevesinde bir soruşturma açılmasına gerek olup olmadığının belirlenmesi amacıyla,
Kanun’un 40/1. maddesi uyarınca ilgili şirketler hakkında önaraştırma yapılmasına
karar verilmiştir. Bunun üzerine, 4054 sayılı Kanun ve 2002/2 sayılı Dikey Anlaşmalara
İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği’nin ilgili hükümleri uyarınca yapılan inceleme sonucunda
düzenlenen 29.11.2011 tarih ve 2011-1-208/ÖA-11-139.İAY sayılı Önaraştırma
Raporu 05.12.2011 tarih, REK.0.15.00.00-110/328 sayılı Başkanlık Önergesi ile Kurul
toplantısında görüşülerek karara bağlanmıştır.
G. İDDİALARIN ÖZETİ: Yapılan başvurularda özetle; Termopet Akaryakıt Nakliyat ve
Tic. Ltd. Şti. (Termopet)’nin şikâyetçiler ile yaptığı dikey anlaşmaların ve çeşitli 40
uygulamaların 4054 sayılı Kanun ile 2002/2 sayılı Tebliğ’e aykırı olduğu iddia
edilmektedir.
H. RAPORTÖRLERİN GÖRÜŞÜ: İlgili raporda;
- Fahrullah TEKMAN tarafından yapılan başvuru bakımından; daha önce herhangi bir
akaryakıt istasyonu işletilmemiş olan arazi veya arsalar üzerinde ilk kez bir akaryakıt
istasyonunun kurulmuş olması nedeniyle akaryakıt istasyonlarına özgü yatırımların
dağıtıcı tarafından üstleniliyor olması dikkate alınarak, bayilerin beşinci yılın
sonunda, dağıtım firması tarafından üstlenilen ilişkiye özgü yatırımın varsa kalan
11-60/1570-561
2
süreye tekabül eden bedelini ödeyerek anlaşmaları sona erdirebilmeleri konusunda
tarafların anlaşmaları koşuluyla, taraflara 10 yıla kadar 4054 sayılı Kanun’un 5. 50
maddesi kapsamında bireysel muafiyet tanınabileceği,
- Altundal Petrol Ürün. İnş. Taah. Gıda Hayv. Nak. İth. İhr. San. Tic. Tur. Ltd. Şti.
tarafından yapılan başvuru bakımından; şikâyet konusu dikey ilişkinin süresinin
26.06.2011 tarihinde sona erdiği, ilgili intifanın terkinin gerektiği, bununla birlikte
intifanın terkini için yatırılacak harcın kim tarafından yatırılacağının taraflar arasında
Harçlar Kanunu’na göre çözümlenmesi gerektiği,
görüşü ifade edilmiştir.
I. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME
I.1. Termopet Akaryakıt Nakliyat ve Tic. Ltd. Şti. (Termopet)
Termopet, petrol ürünlerinin depolaması ile toptan ve perakende satışının yanı sıra, 60
madeni yağ ve jet yakıtı ikmali alanlarında da faaliyet göstermektedir. Mevcut durumda
Termopet markası altında faaliyet gösteren toplam istasyon sayısı 517’dir.
I.2. Genel Değerlendirme
Akaryakıt sektöründeki dağıtım şirketlerinin bayileriyle yaptıkları dikey anlaşmalar ve
bunlara ilişkin uygulamalar hakkında, Kurum kayıtlarına muhtelif tarihlerde intikal eden
başvurular işbu dosya kapsamında değerlendirmeye alınmış olup, aşağıda
açıklanacağı üzere, şikâyetler genel olarak, ilgili dağıtım şirketi ile bayisi arasındaki
dikey anlaşmaların 4054 sayılı Kanun ile 2002/2 sayılı Tebliğ’e aykırı olduğu iddialarını
içermekte ve bu konuda gerekli işlemlerin yapılması talep edilmektedir.
Bilindiği üzere Total-Akdağ kararının Danıştay 13. Dairesi tarafından iptal edilmesi 70
üzerine, 30.10.2008 tarihinde kararın Rekabet Kurulu tarafından yeniden tesis
edilmesiyle bayilik sözleşmeleri ile bağlantılı ve onlarla birlikte değerlendirilen intifa,
tapuya şerh edilmiş kira ve benzeri uzun süreli sözleşmelerin sürelerinin beş yıllık üst
sınıra uygun hale getirilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte,
05.03.2009 tarihli Barbaros-Altınbaş Petrol ve Polpet-Bölünmez Petrolcülük
kararlarında uygulamaların esasları belirlenmiş, izleyen süreçte gerek bireysel
muafiyet başvuruları gerekse şikâyet başvuruları kapsamında birçok başvuru karara
bağlanmıştır. Önaraştırmaya konu iddialar akaryakıt sektöründe çeşitli şekillerde
kurulan dikey anlaşmaların farklı türlerine ilişkin olmakla birlikte, tamamı benzer
şekillerde daha önce gerek şikâyet gerekse bireysel muafiyet başvurular şeklinde 80
Rekabet Kurulunun önüne gelerek değerlendirilmiş ve benzer nitelikteki dikey ilişki
çeşitleri bakımından içtihat birliği sağlanmıştır.
Söz konusu kararlar ve sektörle yapılan görüş alışverişi neticesinde Kuruma yapılan
başvurular çerçevesinde, akaryakıt sektöründe çok çeşitli şekillerde kurulan dikey
anlaşmalarla karşılaşılmıştır. Bunlardan en yaygın olarak görülen anlaşma türünde,
akaryakıt istasyonu ya da istasyon inşasına elverişli arsa/arazi maliki bayi adayı ile
dağıtıcı arasında bayilik ilişkisinin kurulmasına esas teşkil eden bir protokol
yapılmakta, söz konusu protokolde yüklenilen taahhüde istinaden, malik tarafından
dağıtıcı lehine ilgili taşınmaz üzerinde uzun süreli kira ya da intifa hakkı tanınmasını
müteakiben taraflar arasında ayrıca bayilik sözleşmesi yapılmaktadır. 90
Bir başka anlaşma türünde ise bayilik faaliyeti yürütmek isteyen ancak akaryakıt
istasyonu sahibi olmayan kişiler, malik ile anlaşarak taşınmaz üzerinde kira hakkı elde
etmekte, söz konusu kira hakkına istinaden herhangi bir dağıtıcı ile bayilik ilişkisi
kurulmaktadır. Bu süreçte, dağıtıcı ile prensipte anlaşılmasının ardından; dağıtıcı, bayi
adayı ve malik arasında üçlü bir protokol yapılmakta veya protokol yapılmaksızın;
malik tarafından ilgili taşınmaz üzerinde dağıtıcı lehine intifa hakkı tanınmakta,
11-60/1570-561
3
nihayetinde dağıtıcı ile taşınmaz üzerinde kira hakkını elinde bulunduran bayi arasında
da bayilik sözleşmesi imzalanmaktadır.
Yine sektörde yaygın olarak görülen bir başka anlaşma türünde ise daha önce dağıtıcı
lehine ilgili taşınmaz üzerinde kira ya da intifa hakkı tanıyan malik ile dağıtıcı arasında 100
bayilik sözleşmesi yapılmakta ve istasyon bir müddet malik tarafından bayi sıfatıyla
işletilmektedir. Daha sonra malik ile dağıtıcı arasındaki sözleşme herhangi bir sebeple
sona erdiğinde, malik tarafından bulunan ve dağıtıcı tarafından onaylanan üçüncü bir
kişi bayilik faaliyetini devralmakta ya da işletme hakkı doğrudan dağıtıcı tarafından
üçüncü bir kişiye kullandırılmaktadır.
Kuşkusuz, sektörde yukarıda sayılanlar dışında da çeşitli şekillerde kurulan ve
sürdürülen dikey ilişkiler bulunmakla birlikte, işbu karar kapsamında gerek yukarıda
sayılan anlaşma türlerine uyan gerekse de daha farklı nitelikteki anlaşmaların 4054
sayılı Kanun’a ve ilgili mevzuata uygunlukları değerlendirilmiştir.
I.2.1. Konu ile İlgili Mevzuat Hükümleri, Danıştay ve Rekabet Kurulu Kararları 110
2002/2 sayılı Tebliğ’in 2. maddesinde üretim ve dağıtım zincirinin farklı seviyelerinde
faaliyet gösteren iki ya da daha fazla teşebbüs arasında belirli mal veya hizmetin alımı,
satımı veya yeniden satımı amacıyla yapılan anlaşmalar “dikey anlaşma” olarak
tanımlanmaktadır. Tebliğ’in 3. maddesinde rekabet etmeme yükümlülüğü “alıcının
anlaşma konusu mal veya hizmetlerle rekabet eden mal veya hizmetleri üretmesini,
satın almasını, satmasını ya da yeniden satmasını engelleyen doğrudan veya dolaylı
her türlü yükümlülük” olarak ifade edilmiştir. Tebliğ’in 5(a) maddesinde ise, Tebliğ ile
tanınan muafiyetin anlaşmalarda alıcıya getirilen belirsiz süreli veya süresi beş yılı
aşan rekabet etmeme yükümlülüğüne uygulanmayacağı hükme bağlanmıştır.
Rekabet Kurulunun konuya ilişkin olarak daha önce almış olduğu kararlar uyarınca, 120
18.09.2005 tarihinden önce yapılan ve bu tarih itibarıyla kalan süresi beş yılı aşan
dikey anlaşmaların, 18.09.2010 tarihine kadar 2002/2 sayılı Tebliğ ile tanınan grup
muafiyetinden yararlanma olanağı bulunmaktadır. 18.09.2005 tarihinden sonra yapılan
dikey anlaşmalar ise yapıldıkları tarihten itibaren beş yıl süreyle 2002/2
