Rekabet Kurumu Başkanlığından;
REKABET KURULU KARARI
Dosya Sayısı : 2013-4-106 (Önaraştırma)
Karar Sayısı : 14-12/223-99
Karar Tarihi : 26.03.2014
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI
Üyeler : Kenan TÜRK, Dr. Murat ÇETİNKAYA, Reşit GÜRPINAR,
Fevzi ÖZKAN, Dr. Metin ARSLAN, Doç. Dr. Tahir SARAÇ
B. RAPORTÖR : Dr. Ali Fuat KOÇ, Ethem SEZER
C. BAŞVURUDA
BULUNAN : Gözcü Gemi Acentelik Hizmetleri Ltd. Şti.
Temsilcisi: Av. Serpil ÖZCAN
Darülaceze Cad. Bilaş İş Merkezi No:33 D:74 Şişli/İstanbul
D. HAKKINDA İNCELEME
YAPILANLAR : - Zeyport Zeytinburnu Liman İşletmeleri Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Sanıl Kennedy Caddesi Liman Sokak Zeytinburnu / İstanbu
- S. S. Gemi Tali Acenteleri Deniz Motorlu Taşıyıcıları Kooperatifi
Gemtac Hizmet Binası Zeyport Limanı Sahil Kennedy Cad.
Zeytinburnu /İstanbul
(1) E. DOSYA KONUSU: Zeyport Limanı işleticisi Zeyport Zeytinburnu Liman
İşletmeleri Sanayi ve Ticaret A.Ş.'nin 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında
Kanun'un 4. ve 6. maddelerine aykırı şekilde liman faaliyetleri yürüttüğü ve bu
suretle rekabeti engellediği iddiası.
(2) F. İDDİALARIN ÖZETİ: Başvuruda özetle; Gözcü Gemi Acentelik Hizmetleri Ltd. Şti.
(GÖZCÜ)’nin, 2004 yılından itibaren gemi acentelik yetki belgesi ile İstanbul Boğazı’ndan
geçerek dış hatlara sefer yapan ve belirlenen sahalarda demirleyen gemilere lojistik
hizmet verdiği, Zeyport Limanı’nın ise söz konusu lojistik hizmeti veren tek liman
niteliğinde olduğu ve bu limanı işleten Zeyport Zeytinburnu Liman İşletmeleri Sanayi ve
Ticaret A.Ş. (ZEYPORT)’nin Zeyport Limanı’nı işletirken 4054 sayılı Kanun’un 4 ve 6.
maddelerini ihlal ettiği iddia edilmektedir.
(3) G. DOSYA EVRELERİ: Kurum kayıtlarına 25.11.2013 tarihinde giren başvuru üzerine
hazırlanan 11.12.2013 tarih ve 2013-4-106/İİ sayılı İlk İnceleme Raporu, 26.12.2013
tarihli Kurul toplantısında görüşülmüş ve önaraştırma yapılmasına karar verilmiştir. Aynı
teşebbüs 13.02.2014 ve 24.02.2014 tarihlerinde de konu hakkında başvuru yapmıştır.
(4) Söz konusu karar uyarınca düzenlenen 13.03.2014 tarih ve 2013-4-106/ÖA sayılı
Önaraştırma Raporu görüşülerek karara bağlanmıştır.
(5) H. RAPORTÖR GÖRÜŞÜ: İlgili raporda, dosya konusu iddialara yönelik olarak şikayet
edilen teşebbüsler hakkında soruşturma açılmasına gerek olmadığı ifade edilmiştir.
I. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME
(6) Şikayetçi özetle;
- Barınma alanlarının adil bir şekilde firmalar arasında bölüştürülmediğini, barınma
hizmeti alan firmalar ile ZEYPORT arasında ilgili piyasada yer alan diğer teşebbüslerin
barınma alanına girmesini engelleme ve rakipleri piyasa dışına itme konusunda gizli bir
anlaşmanın olduğunu, bu anlaşmanın 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesini ihlal ettiğini,
- Ayrıca ZEYPORT’un; barınma hizmeti, ofis ve aboneli otopark hizmet taleplerini
reddetmesi eylemlerinin, tek yanlı eylemler olarak şikayetçinin piyasadaki faaliyetlerini
zorlaştırdığını ve piyasa dışına çıkarmayı hedeflediğini bu sebeple 4054 sayılı Kanun’un
6. maddesini ihlal ettiğini
14-12/223-99
2/7
iddia etmektedir. Bu bağlamda 4 ve 6. maddeler kapsamında inceleme yapılmıştır.
(7) İlgili teşebbüslerden gelen bilgiler neticesinde uyuşmazlık konusu olaya ilişkin temel
hususlar aşağıdaki şekilde özetlenebilir:
(8) - 17.08.2005 tarih ve 2005/56 sayılı Valilik kararı gereği çeşitli suçları önleyebilmek için
İstanbul Boğazı’ndan geçen hareket halindeki gemilere lojistik hizmet verme faaliyeti
ancak gümrüklü hareket noktasından yapılabilmektedir.
(9) - Söz konusu Valilik kararına göre, belirlenen gümrüklü hareket noktaları arasında
limanlarda bulunan gümrük antreposu, gümrük idaresi, pasaport noktası vs. açısından
farklılıklar bulunmaktadır. Zeyport Limanı bütün ilgili devlet birimlerini bünyesinde
barındırdığı için avantajlı bir gümrüklü hareket noktası olmaktadır.
(10) - Zeyport Limanı’nın barınma kapasitesi İstanbul Liman Başkanlığı’nın 03.10.2005 tarih
ve 2582 sayılı yazısı sonucu 22 botla sınırlıdır. Ancak İstanbul Liman Başkanlığı bu 22
botluk dağılımın nasıl yapıldığını denetleme yetki ve görevlerinin olmadığını ifade etmiştir.
Valilik de söz konusu dağılımı denetleyen birim, kurum, kuruluş olup olmadığı hakkında
bilgilerinin olmadığını belirtmiştir.
(11) - Söz konusu 22 botluk kontenjan hizmet alan firmalar bakımından; S.S. Gemi Tali
Acenteleri Deniz Motorlu Taşıyıcıları Kooperatifi (GEMTAC) 10, İSTANBUL34 8,
YILDIRAY 3 ve ZEYLİNE 1 adet şeklinde kullanılmaktadır.
(12) - Barınma hizmetleri dışında, Zeyport Limanı’nda yer alan ofis alanları ve aboneli otopark
hizmetleri sadece barınma hizmeti alan 4 firmaya verilmektedir.
(13) - Şikâyetçi ve acentelik yapan bazı firmalar tarafından, Zeyport Limanı ile İstanbul
Boğazı’nda yer alan diğer limanlar arasında boğazdan geçen hareket halindeki gemilere
lojistik hizmet verme bakımından bir ikamenin söz konusu olmadığı, bu konuda
kullanılabilecek tek limanın Zeyport Limanı olduğunun belirtildiği görülürken; ZEYPORT
ve GEMTAC tarafından ise 27.06.2007 tarih, 2007/213 sayılı Valilik kararında yer verilen
üç limanın gemilere lojistik hizmeti veren teşebbüsler tarafından birbirine alternatif olarak
kullanıldığının ifade edildiği görülmektedir. Bu konuda Valilik ise gümrüklü sahaların
tamamının halen acente teknelerinin hareket noktası olarak faaliyet gösterdiğini ve aktif
olarak Marmara Denizi Kıyısında; Zeyport Limanı, Ambarlı Limanı ve Pendik Gümrük
Sahası’nın, Karadeniz Kıyısında; Rumeli Feneri Balıkçı Barınağı Gümrük Sahası'nın
(Büyükdere) kullanılmakta olduğunu belirtmektedir. Diğer yandan Valilik yazısında
Karaköy Limanı ve Haydarpaşa Limanı’nın gemi demir sahasına uzak olması nedeniyle
gemi acenteleri tarafından tercih edilmediği ve fiilen kullanılmadığı, Yenikapı Demir
Sahası’na yakınlığı nedeniyle Zeyport Limanı gümrük sahasından hizmet alımının daha
yoğun olduğu belirtilmektedir.
(14) - Zeyport Limanı’nda barınma hizmeti, ofis tahsisi, aboneli otopark hizmeti dışındaki diğer
hizmetlerden, barınma hizmeti almayan firmalar da faydalanabilmektedir. Örneğin lojistik
hizmeti veren diğer firmalar, Zeyport Limanı’ndan barınma hizmeti alamasalar bile limana
girip lojistik hizmet faaliyetinde bulunabilmekle birlikte, dışarıdan geldikleri için ek
masraflara katlanarak bu hizmeti yürütebilmektedir.
I.1. 4054 Sayılı Kanun’un 4. Maddesi Çerçevesinde Yapılan Değerlendirme
(15) Dosya mevcudu bilgiler çerçevesinde, barınma hizmeti alan firmalar ile ZEYPORT
arasında herhangi bir yazılı anlaşma tespit edilmemiş olup, (…..) barınma yerlerinin tahsis
edildiği ve bu tahsislerin de (…..) bazda yapıldığı uzun süreli sözleşmelerin söz konusu
olmadığı anlaşılmıştır. Diğer yandan GÖZCÜ’yü piyasa dışına itme konusunda bir
anlaşmanın varlığına ilişkin herhangi bir bulguya rastlanılmamıştır.
I.2. 4054 Sayılı Kanun’un 6. maddesi Çerçevesinde Yapılan Değerlendirme
(16) Şikayetçi yaptığı başvurularda; ZEYPORT’un, Zeyport Limanı’ndan barınma hizmeti,
yazıhane tahsisi ve aboneli otopark hizmetlerinden yararlanma konusundaki taleplerini
14-12/223-99
3/7
soyut gerekçelerle reddettiğini, bu nedenle Ataköy Marina’dan barınma hizmeti aldığını,
ancak bunun sonucunda kendisinin ek maliyetlere katlanarak rekabet edemez hale
geldiğini ve böyle devam ederse piyasa dışına itileceğini iddia etmiştir.
(17) Herhangi bir teşebbüsün Kanun’un 6. maddesini ihlal ettiğinden bahsedebilmek için iki
temel unsurun bir arada bulunması gerekmektedir. İnceleme konusu teşebbüs ilgili
pazarda hâkim durumda olmalıdır ve bu teşebbüsün eylemleri rekabet hukuku anlamında
bir kötüye kullanma hali teşkil etmelidir. Bu iki unsurdan birinin yokluğu halinde inceleme
konusu teşebbüsün eylemleri hâkim durumun kötüye kullanılması olarak nitelendirilemez.
Bu bağlamda, öncelikle kötüye kullanma eyleminin olup olmadığı değerlendirilmiştir.
(18) Şikayetçinin iddiaları yakından incelendiğinde, üç farklı hizmet türü (barınma, yazıhane,
otopark) için taleplerinin karşılanmadığının ileri sürüldüğü görülmektedir. Söz konusu
iddialar rekabet hukuku bakımından sözleşme yapmanın reddi kapsamında
değerlendirilebilir.
(19) Sözleşme yapmanın reddi uygulamaları, temel olarak, bir teşebbüsün mal/hizmet teminini
doğrudan ve herhangi bir gerekçe olmaksızın reddetmesi, mevcut mal/hizmet tedarik
ilişkisinin yine aynı koşullarda sonlandırılması şeklinde ya da yüksek fiyat ve/veya düşük
kalitede mal/hizmet temin etmek gibi olumsuz ticari koşullarda mal vermeyi/hizmet
sunmayı teklif etmesi şeklinde ortaya çıkabilmektedir.
(20) Sözleşme yapmanın reddi uygulamalarının rekabet hukuku kapsamında
yasaklanabilmesi için belli şartların somut olayda gerçekleşmiş bulunması gerekmektedir.
Sözleşme yapmanın reddi uygulanmalarının yasaklanabilmesi için aşağıdaki şartların
kümülatif olarak gerçekleşmesi gerekmektedir;
- Reddetme eyleminin varlığı,
- Reddetme eylemini gerçekleştiren teşebbüsün hakim durumda olması,
- Redde konu mal veya hizmetin alt pazarda faaliyet gösteren teşebbüs için vazgeçilmez
olması,
- Reddetme sonucunda reddedilen mal veya hizmetin girdi olarak kullanıldığı alt pazarda
rekabetin önemli ölçüde kısıtlanması,
- Reddetme uygulamalarından tüketicinin zarar görmesi,
- Reddetme uygulamasının haklı gerekçelerinin olmaması.
(21) Mal vermeyi reddetme fiilinin ihlal oluşturup oluşturmadığı incelenirken yukarıda sayılan
unsurlara ek olarak, mal/hizmet alamayan rakibin pazar payındaki azalma veya
mal/hizmet vermeyen hâkim teşebbüsün pazar payındaki artış; reddetme eyleminin
süresi, iki teşebbüs arası ticari ilişkinin geçmişi, sağlayıcının yenilikçi yatırımları
neticesinde etkinlik kazanımları ve tüketicinin yarar sağlaması gibi faktörler de dikkate
alınmaktadır.
(22) Bu noktadan itibaren şikayetçinin üç hizmet türüne (barınma, yazıhane ve otopark) ilişkin
iddiaları a
