Rekabet Kurumu Başkanlığından,
REKABET KURULU KARARI
Dosya Sayısı : 2014-5-59 (Önaraştırma)
Karar Sayısı : 15-08/110-46
Karar Tarihi : 19.02.2015
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI
Üyeler : Kenan TÜRK, Dr. Murat ÇETİNKAYA, Reşit GÜRPINAR,
Fevzi ÖZKAN, Doç. Dr. Tahir SARAÇ
B. RAPORTÖRLER: M. Nazlı ÖNAL, Nazlı VAROL, Mustafa SOYDAN,
Hasan ADIYAMAN
C. BAŞVURUDA
BULUNAN :- Düzce Cam Sanayi ve Tic. A.Ş.
Yahya Kemal Mah. Ayazma Yolu Şair Sok. No:4 Kat:3
Kâğıthane / İstanbul
D. HAKKINDA ÖNARAŞTIRMA YAPILAN:
- Trakya Cam Sanayii A.Ş.
Temsilcisi: Dr. Aydın ÖZTUNALI
Mustafa Kemal Mah. 2146 Sok. Demirler Atlas Plaza No:14
Daire:13-14 Çankaya / Ankara
(1) E. DOSYA KONUSU: Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş.'nin kaplamalı cam
alanındaki avantajını kullanarak bir ürünün satışını diğer bir ürüne bağlamak
suretiyle başlattığı yeni uygulama yoluyla 4054 sayılı Kanun'u ihlal ettiği iddiası.
(2) F. İDDİALARIN ÖZETİ: Düzce Cam Sanayi ve Tic. A.Ş. (Düzce Cam) tarafından yapılan
başvuruda özetle;
- Düzce Cam’ın, renksiz düz cam ürünleri, lamine cam ve ayna üretimi ve satışı alanında
faal olduğu,
- Kaplamalı cam olarak tabir edilen, camın üzerine mikron düzeyinde metal karışımlı
alaşımlar kaplanarak güneş ve ısı kontrolü sağlayan camların Düzce Cam tarafından
üretilmediği, kaplamalı cam piyasasının talebinin Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş.
(Şişecam) tarafından üretilen veya ithal edilen camlarla karşılandığı,
- Şişecam’ın kaplamalı cam alanındaki avantajını kullanarak başlattığı yeni uygulama ile
iki adet düz cam siparişi veren firmalara, kaplamalı camlara ve kaplamalı camlardan
üretilen lamine camlara mevcut primlerinin dışında %10 ilave iskonto vereceğini
açıklayarak Düzce Cam'ın renksiz düz cam satışını engellemeyi amaçladığı,
- Şişecam’ın bir ürünün satışını diğer bir ürüne bağlayarak pazardaki hâkim durumunu
kötüye kullandığı
ifade edilerek 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun (4054 sayılı Kanun)
uyarınca gereğinin yapılması talep edilmiştir.
15-08/110-46
2 / 10
(3) G. DOSYA EVRELERİ: Kurum kayıtlarına 28.10.2014 tarih ve 6085 sayı ile giren başvuru
üzerine hazırlanan 26.11.2014 tarih ve 2014-5-59/İİ sayılı İlk İnceleme Raporu’nun
görüşülmesi sonucunda önaraştırma yapılmasına karar verilmiştir.
(4) İlgili karar uyarınca düzenlenen 10.02.2015 tarih ve 2014-5-59/ÖA sayılı Önaraştırma
Raporu görüşülerek karara bağlanmıştır.
(5) H. RAPORTÖRLERİN GÖRÜŞÜ: İlgili raporda özetle; Trakya Cam Sanayii A.Ş.
hakkında soruşturma açılmasına gerek bulunmadığı ve şikâyetin reddedilmesinin yerinde
olacağı sonuç ve kanaatine ulaşıldığı ifade edilmiştir.
I. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME
I.1. Hakkında İnceleme Yapılan Taraf: Trakya Cam Sanayii A.Ş. (Trakya Cam)
(6) 1978 yılında Şişecam tarafından kurulan ve Şişecam Grubu içinde düz cam alanındaki
faaliyetleri yürüten Trakya Cam; temel camlar (düz cam, buzlu cam, ayna, lamine cam,
kaplamalı cam, mimari projelere yönelik camlar), otomotiv camları ve diğer ulaşım araçları
camları, enerji camları, beyaz eşya camları alanlarında faaliyet göstermektedir. Bu
ürünlerin başlıca alıcıları inşaat, otomotiv, enerji, beyaz eşya, mobilya ve tarım
sektörlerinde hizmet vermektedir.
(7) Trakya Cam yedi adet “yüzdürme yöntemiyle üretim” (float) hattında, yıllık toplam 1,5
milyon ton kapasiteyle Türkiye’nin en büyük cam üreticisi olarak faaliyet göstermekte ve
bu hatlarda üretilen mamullerle yurt içi piyasasına ve ihracata yönelik satış
gerçekleştirmektedir. Trakya Cam, yurt dışında yer alan float hatları da hesaba
katıldığında düz cam üretiminde dünyada altıncı, Avrupa’da ise üçüncü büyük firma
konumunda olup, Şişecam’ın kontrolündedir. Şişecam ve bağlı şirketleri ilgili pazarda
Trakya Cam haricinde faaliyet göstermemektedir.
I.2. İlgili Pazar
I.2.1. İlgili Ürün Pazarı
(8) Cam sektörü ana üretim alanlarına göre şu şekilde sınıflandırılmaktadır:
- Mimari Camlar: Düzcam, kaplamalı camlar, ısıl işlem uygulanmış camlar, yalıtım camı
üniteleri, laminasyonlu camlar, opaklaştırılmış camlar, buzlu camlar, aynalar, telli
camlar, cam tuğla, cam parke
- Otomotiv Camları: Lamine camlar, temperli camlar, özel camlar
- Enerji Camları
- Beyaz Eşya Camları
- Cam Ev Eşyası
- Cam Ambalaj
- Cam Elyafı (cam yünü, cam keçe, fitil, iplik, kırpılmış demet vb.)
- Diğer (cam kırığı, cam bilya, cam ampuller, elektrik lambaları, katod ışın tüpleri,
camdan iç gövdeler, sinyalizasyon camları ve camdan optik elemanlar, saat ve gözlük
camları, cam tuğla, karo, kiremit, mozaik, camdan laboratuvar ve eczane eşyası, cam
boncuk vb.).
(9) Dosya mevcudu bilgi ve belgelerden, gerek başvuru konusu iddialar, gerekse Kurul’un
geçmiş tarihli kararı1 dikkate alınarak ilgili ürün pazarı “düz cam pazarı” olarak
tanımlanabilecektir. Düz camın renksiz, yeşil, füme, bronz ve mavi olmak üzere renklerine
ve her birinin ebadına göre alt ürün pazarlarını tanımlamak mümkünse de dosya özelinde
1 17.11.2011 tarih ve 11-57/1477-533 sayılı Kurul kararı
15-08/110-46
3 / 10
yapılacak değerlendirmeyi etkilemeyeceğinden, ayrıca alt ilgili ürün pazarları tanımı
yapılmasına gerek görülmemiştir.
I.2.2. İlgili Coğrafi Pazar
(10) İlgili coğrafi pazar “Türkiye” olarak belirlenmiştir.
I.3. Yapılan Tespitler ve Hukuki Değerlendirme
I.3.1. Trakya Cam’a Yönelik Hâkim Durum Tespiti
(11) 4054 sayılı Kanun’un 6. maddesi kapsamında incelenen bir davranışın ihlal teşkil
edebilmesi için davranışı gerçekleştiren teşebbüsün ilgili pazarda hâkim durumda olması
ve davranışın kötüye kullanma niteliği taşıması gerekmektedir. Bu çerçevede iddiaların
Kanun’u ihlal niteliği taşıyıp taşımadığının incelenebilmesi için öncelikle Trakya Cam’ın
ilgili pazarda hâkim durumda olup olmadığının tespit edilmesi gerekmektedir.
(12) Hâkim durum kavramı, Kanun’un 3. maddesinde tanımlanmıştır. Bu tanım çerçevesinde,
rekabetçi baskılardan belirgin şekilde bağımsız davranma gücüne sahip olan bir
teşebbüsün hâkim durumda bulunduğu kabul edilmektedir.
(13) Hâkim Durumdaki Teşebbüslerin Dışlayıcı Kötüye Kullanma Niteliğindeki Davranışlarının
Değerlendirilmesine İlişkin Kılavuz’un (Kılavuz) 10. Paragrafında yer verildiği üzere,
hâkim durum değerlendirilmesi yapılırken incelenen teşebbüsün ve rakiplerinin ilgili
pazardaki konumu, pazara giriş ve pazarda büyüme engelleri ve alıcıların pazarlık gücü
göz önünde bulundurulan temel unsurladır.
I.3.2. Trakya Cam’ın ve Rakiplerinin Pazardaki Konumu
(14) Pek çok ilgili pazar bakımından incelenen teşebbüsün ilgili pazardaki konumunun birincil
göstergesi, teşebbüsün sahip olduğu pazar payıdır. Pazar payı, genellikle incelemeye
konu olan faaliyetlerin niteliğine göre satışların parasal değeri veya satış miktarı
üzerinden hesaplanmaktadır. 1981 yılında ilk float hattını devreye alan Trakya Cam,
rakibi Düzce Cam’ın fiilen üretime başladığı tarih olan 2010 yılı Haziran ayına dek
pazarda faaliyet gösteren tek yerli üretici konumunda bulunmuştur.
(15) Trakya Cam ile Düzce Cam’ın ilgili pazarda son üç yılda gerçekleştirdikleri satış miktarları
üzerinden hesaplanan pazar payları (her iki teşebbüste de ortak olarak bulunan düz cam
ve lamine cam türleri) ele alındığında; Trakya Cam’ın Türkiye üretiminin (…..) aşan bir
paya sahip olduğu, bununla birlikte, teşebbüslerin sağladığı tahmini ithalat verileri hesaba
katıldığında, Trakya Cam’ın pazar payının (…..) üzerinde seyrettiği dosya içeriğinden
anlaşılmıştır. Bu çerçevede Trakya Cam’ın rakibi Düzce Cam ve ithalatçılar ile arasında
önemli oranda bir fark bulunduğu anlaşılmıştır. Dolayısıyla bu pazar payı verileri, Trakya
Cam’ın pazar gücünün varlığını destekler niteliktedir.
(16) Diğer yandan Trakya Cam, 1935 yılında kurulan Şişecam’ın düz cam alanındaki
faaliyetlerini yürütmektedir. Şişecam Grubu’nun ana şirketi olan Şişecam’ın en büyük
ortağı ise %65,47’lik hisse payı ile Türkiye İş Bankası A.Ş. olup, şirketin toplam hisse
değeri 1,7 milyar TL’dir. Şişecam Grubu’nun 2013 yılı satış geliri yaklaşık 5,9 milyar TL,
dönem karı 454 milyon TL’dir. Bu bağlamda Şişecam Grubu’nun sahip olduğu finansal
güç ve kapasitenin, Trakya Cam’ın pazardaki konumunu güçlendiren unsurlardan biri
olduğu söylenebilecektir.2
(17) Portföy gücü; bir ürün gamını toplu olarak üretmekten ya da satış ve pazarlamasını
yapmaktan kaynaklanan toplam pazar gücünün, portfoyü oluşturan ürünlerin ayrı ayrı
üretim satış ve pazarlamasında elde edilen pazar gücü toplamını aşması şeklinde
2 Şişecam 2013 yılı faaliyet raporu
15-08/110-46
4 / 10
tanımlanmaktadır. Trakya Cam, oldukça geniş bir yelpazede hemen hemen tüm düz cam
ürün gruplarını ve onların alt kırılımında yer alan ürünleri üretebilmektedir. Bu çerçevede
Trakya Cam’ın sahip olduğu portföy derinliğinin teşebbüse önemli bir pazar gücü
sağladığı değerlendirilmektedir. Buna karşın Trakya Cam’ın pazardaki tek rakibi
konumundaki Düzce Cam’ın üretimi, çeşitli kalınlıklardaki renksiz düz cam, ayna, lamine
cam ve hat üstü kaplama camların üretimi ile sınırlıdır.
(18) Trakya Cam tarafından piyasaya sunulan ürünler arasında en önemlilerinden biri de, ısı
yalıtımı ve güneş kontrol özelliklerini ayrı ayrı ya da bir arada sunan, iki veya daha fazla
düz cam/kaplamalı camın birlikte kullanıldığı “Isıcam” markalı yalıtım camlarıdır. Trakya
Cam yalıtım camını önceleri kendi bünyesinde üretmiş, daha sonra yalıtım camının en
önemli girdisi olan düz cam plakalarını Isıcam markasıyla kurduğu ve franchise yoluyla
üretim yetkisi verdiği Isıcam Yetkili Üreticiler (IYÜ) vasıtasıyla pazarlamaya başlamıştır.
Trakya Cam, Isıcam markasıyla kurduğu franchise sistemi sayesinde yalıtım camı
pazarında cam ve plaka tedarikçisi olarak rol oynamaktadır. Yalıtım camının ilk kez
piyasaya sunulduğu dönemde, pazarda tek yalıtım camı markasının Isıcam olması,
yalıtım camını adeta Isıcam markasıyla özdeşleştirmiş ve pazarda güçlü ve güvenilir bir
marka imajı elde etmesine önemli katkı sağlamıştır. Isıcam markası, üreticiler nezdinde
hala güçlü bir marka imajına sahiptir. Bu itibarla Isıcam markası, Trakya Cam’ın
piyasadaki konumunu güçlendiren önemli etmenlerden biridir.
(19) Özellikle yalıtımlı camların üretiminde kullanılan, kimi zaman diğer alanlarda da tercih
edilebilen ürünlerden biri de kaplamalı camlardır. Kaplamalı camların kalite bakımından
en üstün türlerinden olan ve hat dışı kaplamalı cam olarak adlandırılan kaplamalı cam
ürününün Türkiye sınırları içerisindeki tek üreticisi Trakya Cam’dır. (…..)
(20) Bu çerçevede Trakya Cam’ın gerek ilgili pazarda sahip olduğu (…..)üzerindeki pazar payı
ve sahip olduğu portföy gücü, gerek yüksek finansal güce sahip Şişecam Grubu’nun
bünyesinde faaliyet göstermesi, gerekse de pazarda Isıcam markasının bilinirliğinden
kaynaklanan marka gücünün bulunması gibi sebeplerle pazarda güçlü bir konuma sahip
olduğu kanaati oluşmuştur.
I.3.3. Pazara Giriş ve Pazarda Büyüme Engelleri
(21) Cam üretimi modern teknoloji, büyük ölçekli yatırım ve dolayısıyla önemli ölçüde finans
kaynağı gerektiren, bir başka deyişle sermaye yoğun bir sektördür. Bu nedenle küresel
cam sektöründe az sayıda büyük ölçekli teşebbüs baskın konumdadır. Nitekim Asahi,
Pilkington, Saint Gobain ve Guardian firmalarının toplam üretimi dünya düz cam
üretiminin %60’ını oluşturmaktadır.3
(22) Tüketicilerin taleplerinin gerek üretim miktarı yönünden gerekse ürün çeşitliliği yönünden
tam olarak karşılanabilmesi, ancak çok sayıda float hattına sahip olmakla mümkündür.
İlave her bir float hattı, görece yüksek ilk yatırım maliyeti ve bu maliyeti karşılayacak
finansman güce gereksinim duyulması anlamına gelmektedir. Düzce Cam’dan edinilen
bilgiye göre kurulum ve işletme maliyetlerine bakıldığında, bir üretim bandı için kurulum
maliyeti arsa payı hariç 100 milyon Euro civarında gerçekleşmektedir.
(23) Düz cam pazarına giriş maliyetlerinin görece yüksek olması ve küresel piyasada faaliyet
gös
