Rekabet Kurumu Başkanlığından,
REKABET KURULU KARARI
Dosya Sayısı : 2017-5-35 (Önaraştırma)
Karar Sayısı : 17-35/562-245
Karar Tarihi : 26.10.2017
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Prof. Dr. Ömer TORLAK
Üyeler : Arslan NARİN, Adem BİRCAN,
Şükran KODALAK, Mehmet AYAN
B. RAPORTÖRLER: Murat AYBER, Mehmet TOKGÖZ, Arın Özge HİMMETOĞLU,
Furkan BAŞTÜRK
C. BAŞVURUDA
BULUNAN : - Re’sen
D. HAKKINDA İNCELEME
YAPILANLAR : - Baştuğ Metalurji San. A.Ş.
Organize San. Böl. Mustafa Baştuğ Cd. No:8
Toprakkale/OSMANİYE
- Habaş Sınai ve Tıbbi Gazlar İstihsal Endüstrisi A.Ş.
Fuat Paşa Sokak No:1, 34880 Soğanlık Kartal / İstanbul
- Çolakoğlu Metalurji A.Ş.
Rüzgarlıbahçe Mahallesi, Kavak Sokak, No:16 Kat:5,
Beykoz / İSTANBUL
- Ege Çelik Endüstrisi San. ve Tic. A.Ş.
Esentepe Mahallesi Müselles Sokak No:6 Santa İş Merkezi
D:4-5 34394 Şişli /İSTANBUL
- İzmir Demir Çelik Sanayi A.Ş.
Şair Eşref Bulvarı No: 23/3 Konak / İZMİR
- Karabük Demir Çelik San. Tic. A.Ş.
Kardemir Karabük Demir Çelik San. Tic A.Ş.
Merkez/KARABÜK
- Yeşilyurt Demir Çelik Ltd. Şti.
Cumhuriyet Mahallesi Akal Cad. No:1 Tekkeköy / SAMSUN
- İskenderun Demir ve Çelik A.Ş.
Karşı Mahalle Şehit Yüzbaşı Ali Oğuz Bulvarı No:1
Payas/HATAY
(1) E. DOSYA KONUSU: Uzun demir çelik üreten firmaların rekabeti bozucu,
kısıtlayıcı anlaşma ve/veya uyumlu eylem içinde oldukları iddiası.
(2) F. İDDİALARIN ÖZETİ: 2017 yılı ilk yarısında gerek ulusal gerek yerel medyaya inşaat
demiri fiyatlarına sebebi açıklanamayan fazla oranda zam yapıldığı yönünde
haberlerde genel olarak son altı ayda demir fiyatının %100’ün üzerinde zam yapılarak
2.500TL civarına yükseldiği, demir üreticilerinin havuz oluşturarak fiyatları manipüle
ettiği, demir fiyatlarında yaşanan artışlar nedeniyle inşaat sektörünün olumsuz
etkilendiği yönünde ulusal ve yerel müteahhit dernekleri/birliklerinin iddiaları yer almış
ve ellerinde buna yönelik bir belge olmasa da bu iddianın araştırılması gerektiği ifade
edilmiştir.
17-35/562-245
2/14
(3) G. DOSYA EVRELERİ: ilgili haberler dikkate alınarak Rekabet Kurulu (Kurul)
tarafından 07.09.2017 tarih ve 17-28/482-M sayılı karar ile inşaat demiri fiyatında
görülen artışların incelenmesi amacıyla 4054 sayılı Kanun’un 40. maddesinin 1. fıkrası
uyarınca re’sen önaraştırma yapılmasına karar verilmiştir
(4) Önaraştırma sürecinde; HABAŞ Sınai ve Tıbbi Gazlar İstihsal Endüstrisi A.Ş. (HABAŞ)
Yeşilyurt Demir Çelik Ltd. Şti. (YEŞİLYURT), Kardemir Karabük Demir Çelik Sanayi ve
Ticaret A.Ş. (KARDEMİR), İzmir Demir Çelik Sanayi A.Ş. (İZMİR DEMİR ÇELİK) ve
Baştuğ Metalurji Sanayi A.Ş.’de (BAŞTUĞ) 12.09.2017 tarihinde; İskenderun Demir
Çelik A.Ş. (İSDEMİR), Çolakoğlu Metalurji A.Ş. (ÇOLAKOĞLU), Ege Çelik Endüstrisi
Sanayi ve Ticaret A.Ş. (EGE ÇELİK) ve İlhanlar Demir Çelik ve Metal San. Tic. A.Ş.’de
(İLHANLAR) 13.09.2017 tarihinde yerinde incelemeler yapılmıştır.
(5) Dosya kapsamında teşebbüslerden bazı bilgiler talep edilmiştir. Talep edilen bilgi ve
belgeler HABAŞ tarafından 20.09.2017 tarih ve 6692 sayı, YEŞİLYURT tarafından
18.09.2017 tarih ve 6632 sayı, KARDEMİR tarafından 20.09.2017 tarih ve 6698 sayı,
İZMİR DEMİR ÇELİK tarafından 19.09.2017 tarih ve 6671 sayı, BAŞTUĞ tarafından
21.09.2017 tarih ve 6736 sayı, İSDEMİR tarafından 20.09.2017 tarih ve 6696 sayı,
ÇOLAKOĞLU tarafından 21.09.2017 tarih ve 6702 ve 6703 sayı, EGE ÇELİK
tarafından 20.09.2017 tarih ve 6684 sayı ve İLHANLAR tarafından 06.10.2017 tarih ve
7118 sayı ile Kurum kayıtlarına gönderilmiştir.
(6) Önaraştırma sonucunda düzenlenen 06.10.2017 tarih ve 2017-5-35/ÖA sayılı
Önaraştırma Raporu Kurul toplantısında görüşülmüş ve 17-35/562-245 sayı ile karara
bağlanmıştır.
(7) H. RAPORTÖR GÖRÜŞÜ: Dosya kapsamında; dosya konusu iddialara yönelik olarak,
nervürlü inşaat demiri üreticileri hakkında 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında
Kanunun (4054 sayılı Kanun) 41. maddesi uyarınca soruşturma açılmasına gerek
olmadığı belirtilmiştir.
I. İNCELEME, GEREKÇE VE HUKUKİ DAYANAK
I.1. Hakkında Önaraştırma Yapılan Teşebbüsler
I.1.1. BAŞTUĞ
(8) 2008 yılında Yolbulan ve Baştuğ işbirliği ile kurulan şirket 24.06.2016 tarihinden
itibaren Baştuğ’un hisselerin tamamını almasının ardından faaliyetlerine BAŞTUĞ
unvanıyla devam etmektedir. Osmaniye’de 700 bin metrekarelik tesiste iki milyon ton
sıvı çelik üretim kapasitesi bulunan BAŞTUĞ, 6.500 ton sıvı çelik üretim kapasiteli
teleskopik tip elektrik ark ocağına sahiptir. Yapmış olduğu haddehane yatırımıyla 8-32
mm. arası nervürlü inşaat demiri üretmektedir.
I.1.2. ÇOLAKOĞLU
(9) Demir çelik faaliyetlerine 1945 yılında başlayan şirket 1960 yılında İstanbul Sütlüce’de
ilk haddehanesini kurmuş ve 1969 yılında da Dilovası’nda ilk çelikhane üretimine
başlamıştır. 1985 yılında filmaşin üretimine başlayan şirket ürün gamına 1990 yılı
itibarıyla nervürlü inşaat demirini de eklemiştir. Şirket hem yassı çelik hem de nervürlü
inşaat demiri üretimini Dilovası’ndaki üretim tesislerinde gerçekleştirmektedir.
17-35/562-245
3/14
I.1.3. EGE ÇELİK
(10) EGE ÇELİK, Kasım 2001 tarihinde İzmir, Aliağa’daki tesislerinde çelik üretimine
başlamıştır. Hurda demiri ark ocaklarında eriterek üretim yapan çelikhaneleri yıllık iki
milyon ton üretim kapasitesine, inşaat demiri ve kangal üreten haddehaneleri
1.200.000 ton kapasiteye sahiptir. Liman tesisleri olan Liman İşletmeleri ve Nakliyecilik
Sanayi ve Ticaret A.Ş. çelik tesislerine sekiz km mesafede Nemrut Körfezi’nde yıllık
7.500.000 ton kapasite ile faaliyetini sürdürmektedir.
I.1.4. HABAŞ
(11) Birden fazla sektörde faaliyet gösteren HABAŞ, 1987 yılında Aliağa / İzmir’de demir
çelik tesislerini işletmeye almıştır. Tevsii yatırımı kapsamında ikinci bir çubuk
haddehanesi 2008 yılı içinde devreye alınmıştır. Demir çelik tesisi, yıllık üç milyon ton
kapasiteli çelikhanesi, filmaşin ve çubuk haddehaneleri, tesise yedi km. mesafede
bulunan limanı ile bir entegre tesistir.
I.1.5. İSDEMİR
(12) Erdemir Grubu şirketlerinden biri olan İSDEMİR 03.10.1970 tarihinde Akdeniz
kıyısında, İskenderun'a 17 km mesafede, Payas (Yakacık) yöresinde kurulmuş olup
kütük, kangal, sıcak rulo, slab ve pik demir üretmektedir. Bu asıl ürünlerin yanı sıra kok
kömürü, oksijen, azot, argon, amonyum sülfat, granüle cüruf, katran ve benzol gibi yan
ürünler de elde edilmektedir. İSDEMİR hisselerinin tamamı Özelleştirme İdaresi
Başkanlığı tarafından, 31.01.2002 tarihli Hisse Devir Sözleşmesi ile, yassı üretime
geçilmesine yönelik yatırımların yapılması şartı ile Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları
T.A.Ş.’ye (ERDEMİR) devredilmiştir. OYAK’ın ERDEMİR’i satın alması ile birlikte;
27.02.2006 tarihinde İSDEMİR, OYAK çatısı altında faaliyet göstermeye başlamış olup
halen İSDEMİR hisselerinin %95,07'si ERDEMİR'e, %4,93'ü ise diğer sahiplere aittir.
Sıvı çelik kapasitesi 5,3 milyon ton/yıl seviyesindedir. Ayrıca kurulu tesislerinde 3,5
milyon ton /yıl yassı ürün, 0,6 milyon ton / yıl kangal ve 2,5 milyon ton / yıl kütük nihai
mamul üretim kapasitesine sahiptir. Bugün itibariyle teşebbüs, ülkemizin aynı zamanda
yassı ve uzun ürün üretebilen tek entegre yassı çelik üreticisi konumunda
bulunmaktadır.
I.1.6. İZMİR DEMİR ÇELİK
(13) Modern haddehane tesisleri 1983’te, çelikhanesi ise 1987 yılında işletmeye alınmıştır.
Aliağa ağır sanayi bölgesinde 500 bin m2’nin üzerinde bir alanda üretimini
sürdürmektedir. Çelikhane üretim kapasitesi 1.320.000 ton/yıl, çubuk haddehane
üretim kapasitesi 900 bin ton/yıla çıkarılmış, 2013 yılında 440 bin ton kapasiteli orta
profil haddehanesi devreye alınmıştır.
I.1.7. KARDEMİR
(14) İlk yüksek fırını 09.09.1939 tarihinde ateşlenen KARDEMİR, kuruluşundan itibaren
farklı statü değişiklikleri yaşayarak 1994 yılına kadar kamu iktisadi devlet teşekkülü
olarak faaliyetlerini sürdürmüş, 30.03.1995 tarihinde Özelleştirme İdaresi Başkanlığı ile
imzalanan sözleşmeyle özelleştirilmiştir. Modern teknoloji ile donatılmış 400 bin ton/yıl
kapasiteli ray profil haddehanesinde rayın yanı sıra 550 mm genişliğe kadar ağır profil
üretimi de yapmaktadır. 600 bin ton /yıl kapasiteli kontinü haddehanede nervürlü inşaat
çelikleri, 700 bin ton/yıl kapasiteli çubuk kangal haddehanede de 5,5-25 mm arası
kangal, 20-55 mm arası kalın kangal, 20-100 mm arası yuvarlak çubuk, 8-40 mm arası
nervürlü çubuk üretimleri yapılmaktadır. Çelikhanede kütük ve blum, kok fabrikalarında
kok ve yan ürünleri üretilmektedir. Pik, maden direği, köşebent, platina diğer ürünleridir.
17-35/562-245
4/14
I.1.8. YEŞİLYURT
(15) Bir aile şirketi olan YEŞİLYURT, 1987 yılında, Samsun'da 420 bin ton/yıl kapasiteli
ikinci çubuk haddehanesini ve 1997 yılında da 420 bin ton/yıl kapasiteli çelikhanesini
kurmuştur. YEŞİLYURT çelik kütükte yaşadığı tedarik sıkıntısı nedeniyle 1997 yılında
kendi yarı mamulünü kendi üretmek amacıyla 420 bin ton/yıl kapasiteli çelikhanesini
açmıştır. YEŞİLYURT yaptığı modernizasyon çalışmalarıyla birlikte hadde kapasitesini
yılda 900 bin tona, sıvı çelik kapasitesini de 1.300.000 tona çıkarmıştır. Haddehanede
8mm - 50mm ebatlarında nervürlü inşaat demiri üretimi gerçekleştirilmektedir.
I.2. Sektöre İlişkin Genel Bilgiler1
(16) Demir çelik sektörü başta inşaat olmak üzere altyapı, otomotiv, dayanıklı tüketim
malları ve makine sanayii gibi birçok sektöre girdi sağlamasından ötürü ülke
ekonomisinin ve sanayileşmenin lokomotif sektörü olarak nitelendirilmektedir. Nitekim
ülkelerin kalkınmışlık düzeyinin ölçülmesi bakımından kişi başına ham çelik tüketimi bir
gösterge niteliği taşımaktadır.
(17) Demir çelik sektöründe kullanılan hammaddeler üretim yöntemine göre
farklılaşmaktadır. Bazik oksijen fırını (BOF) tabanlı tesislerde demir cevheri, hurda
metal ve taş kömürü birlikte kullanılmaktadır. Buna karşılık elektrik ark ocaklı tesislerde
hurda metalden üretim gerçekleştirilmektedir. Bu çerçevede, başlıca girdiler olarak
demir cevheri ve hurda metalin öne çıktığı sektörde krom, çinko, manganez,
molibdenyum, vanadyum, silikon, kalay, nikel ve tungsten gibi diğer hammaddeler de
kullanılmaktadır.
(18) 2016 yılında %2,1 oranda artış gösteren Türkiye’nin ham çelik üretim kapasitesi, 50,4
milyon tondan, 51,5 milyon tona yükselmiştir. 2016 yılı itibarıyla, 51,5 milyon tonluk
ham çelik kapasitesinin %76’lık bölümü elektrik ark ocaklı ve indüksiyon ocaklı
tesislere, %24’lük kısmı ise entegre tesislere aittir. Son yıllarda, piyasalardaki olumsuz
koşulların da etkisiyle, Türkiye’nin çelik üretim kapasitesindeki artışın durma noktasına
geldiği gözlenmektedir. Ham çelik kapasitesinin, geçmiş yıllara kıyasla yavaşlayarak da
olsa, önümüzdeki yıllarda artış eğilimini sürdürmesi beklenmektedir. 2016 yılında
sektörün 18 milyon ton civarındaki kurulu kapasitesinin atıl durumda kalmasında,
özellikle yılın ilk yarısında elektrik ark ocaklı ve entegre tesislerin girdi maliyetleri
arasındaki dengesizlik yanında, dampingli ve teşvikli ürün ithalatındaki artışın devam
etmesi ve ilgili kurumların bu konuda ABD, Latin Amerika ülkeleri, AB ve Hindistan’da
olduğu gibi, hızlı bir şekilde önlem alamamış bulunması etkili olmuştur.
(19) 2016 yılı çelik sektöründe üretimin yeniden yükseliş trendine girdiği bir yıl olarak geride
kalmıştır. 2007-2012 döneminde, en büyük 10 çelik üreticisi ülke arasında, Çin ve
Hindistan’ın ardından, üretimini en hızlı arttıran üçüncü ülke olan Türkiye’de, 2012-
2015 döneminde % 12,2 oranında üretim düşüşü yaşanmıştır. Arka arkaya üç yıl
geriledikten sonra, 2015 yılında 31,5 milyon tona kadar düşen Türkiye’nin ham çelik
üretimi, 2016 yılında % 5,2 oranında artışla, 33,2 milyon tona ulaşmıştır. Buna rağmen,
üretim 2012 yılındaki seviyesinin % 7,6 oranında altında kalmıştır.
1 TOBB Demir ve Demir Dışı Metaller Meclisi Sektör Raporu 2016 ve Türkiye İş Bankası Demir Çelik
Sektörü Raporu’ndan (Şubat 2017) yararlanılmıştır.
17-35/562-245
5/14
(20) 2016 yılının ilk yarısı ve ikinci yarısı, Türkiye’nin çelik üretimi ve tüketimi açısından
farklı seyre sahne olmuştur. Yılın ilk yarısında ham çelik üretimi, girdi maliyetleri
arasındaki hurda aleyhine olan dengesizlik ile dünya çelik üretimindeki arz fazlalığının
baskısı altında kalırken, yılın ikinci yarısında demir cevheri ve kömür fiyatlarındaki
artışın, elektrik ark ocaklı tesislere sağladığı nispeten avantajlı şartlara bağlı olarak,
üretim artışı hızlanmıştır.
(21) 2016 yılında, ağırlıklı bir şekilde hurda tüketerek üretim yapan elektrik ark ocaklı
tesislerin ham çelik üretim miktarı, özelikle yılın ikinci yarısından itibaren hurda/demir
cevheri dengesinin yeniden hurda lehine gelişmeye başlamasının da desteği ile % 6,7
oranında artış göstermiştir. Demir cevheri girdisine dayalı üretim yapan entegre
tesislerin üretimlerindeki artış ise, % 2,6 seviyesinde kalmıştır. Yurtiçinde ağırlıklı
olarak hurda demir kullanılmaktadır. Hurda demirin elektrik ark ocak tabanlı tesislerin
maliyet kompozisyonundaki payı %76 düzeyindedir.
(22) Türkiye üretim modeli nedeniyle hammadde konusunda ithalata bağımlı konumdadır.
Sektör hurdadan cevhere hemen hemen tüm girdiler açısından net ithalatçı
konumundadır2. Bu çerçevede dış pazarlarda yaşanan sorunlar ve fiyat oynaklıklarının
iç pazara yansımaları hissedilir nitelikte olmaktadır.
I.3. İlgili Pazar
I.3.1. İlgili Ürün Pazarı
(23) Çelik ürünlerini uzun ürünler, yassı ürünler ve vasıflı (kaliteli) ürünler olmak üzere
temelde üç gruba ayırmak mümkündür. Uzun ürünler grubunda nervürlü inşaat demiri,
filmaşin, çubuk, tel ve profillerden oluşan ürünler yer almaktadır. Bu ürünler genelde
inşaat ve yapı sektörleri tarafından tüketilmektedir. Yassı ürünler ise, özellikle otomotiv,
beyaz eşya, gemi yapımı ve ambalaj sektörlerinin girdisi durumundadır. Vasıflı çelik de
uzun ürünlerin bir alt sınıfı olarak değerlendirilebilmekle birlikte; kalitesi, kullanım
amaçları ve üretim süreci bakımından uzun ve yassı ürünlerden ayrılmaktadır. Nitekim
vasıflı çelik üretimi için gerekli olan teknik, teknolojik donanım ve know-how uzun ve
yassı mamul üretimi için gerekli olandan bir hayli farklıdır. Vasıflı çeliğin kullanım
alanları, ürünlerin kalite hatalarının ciddi sonuçlar doğurabileceği ve hassas parça
kullanımını gerektiren, otomotiv sanayi, otomotiv yan sanayi, makine imalat sanayi,
harp araç ve gereçleri sanayi, tarım araçları sanayi gibi sektörlerde kullanılmaktadır.
(24) Demir cevheri ve hurdadan üretilen sıvı çelik, kalıplara dökülerek ingot, blum ve kütük
ara ürünleri elde edilmektedir. Bu ara ürünler haddehanelerde haddelenerek uzun
ürünler elde edilmektedir. Başlıca uzun demir çelik ürünleri kütük, nervürlü inşaat
demiri, düz inşaat demiri, filmaşin (kangal), orta ve ağır profiller, vasıflı çeliktir.
(25) İnşaat demiri üretiminde ik
