Rekabet Kurumu Başkanlığından,
REKABET KURULU KARARI
Dosya Sayısı : 2013-4-106 (Soruşturma)
Karar Sayısı : 18-08/152-73
Karar Tarihi : 15.03.2018
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Prof. Dr. Ömer TORLAK
Üyeler : Arslan NARİN, Adem BİRCAN
Şükran KODALAK, Mehmet AYAN
B. RAPORTÖRLER: Burak SAĞLAM, Hatice CESUR
C. BAŞVURUDA
BULUNAN : - Gözcü Gemi Acentelik Hizmetleri Ltd. Şti.
Büyükdere Cad. Şair Sabri Sk. Alkım İşhanı No: 14/4
Mecidiyeköy/İSTANBUL
D. HAKKINDA SORUŞTURMA
YAPILANLAR : - Zeyport Zeytinburnu Liman İşletmeleri Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Sahil Kennedy Caddesi Liman Sokak Zeytinburnu/İSTANBUL
- GEMTAC Gemi Tali Acenteliği ve Bot Hiz. Tic. A.Ş. (eski
unvanı: S.S. Gemi Tali Acenteleri Deniz Motorlu Taşıyıcıları
Kooperatifi)
Kazlıçeşme Mah. Liman Sok. Zeyport No:1 Dk: 6 Gemtac Hizmet
Binası Zeytinburnu/İSTANBUL
(1) E. DOSYA KONUSU: Zeytinburnu Limanı işleticisi Zeyport Zeytinburnu Liman
İşletmeleri Sanayi ve Ticaret A.Ş.'nin 4054 sayılı Kanun’un 4. ve 6. maddelerine
aykırı şekilde liman faaliyetleri yürüttüğü ve bu suretle rekabeti engellediği
iddiasına ilişkin 26.03.2014 tarih ve 14-12/223-99 sayılı Kurul kararının Ankara 2.
İdare Mahkemesinin 17.11.2016 tarih ve E. 2014/1379, K. 2016/2917 sayılı kararı ile
iptal edilmesi üzerine 4054 sayılı Kanun’un 4. ve 6. maddelerinin ihlal edilip
edilmediğinin tespiti.
(2) F. İDDİALARIN ÖZETİ: Rekabet Kurumu (Kurum) kayıtlarına 25.11.2013, 13.02.2014
ve 24.02.2014 tarihlerinde intikal eden ve Gözcü Gemi Acentelik Hizmetleri Ltd. Şti.
(GÖZCÜ) tarafından yapılan başvurularda, Zeytinburnu Limanı’nın lojistik hizmetleri
sağlayan firmalar için zorunlu unsur niteliğinde olduğu ve diğer limanlarla ikame
edilemeyeceği, başta barınma olmak üzere Zeytinburnu Limanı’ndan barınma, ofis ve
otopark hizmeti alma taleplerinin reddedilmesinin Zeytinburnu Limanı işleticisi Zeyport
Zeytinburnu Liman İşletmeleri Sanayi ve Ticaret A.Ş.'nin (ZEYPORT) hakim durumunu
kötüye kullanması niteliğinde olduğu, ayrıca palamar ücreti konusunda kendilerine
ayrımcı fiyatlama yapıldığı, anılan eylemlerin GÖZCÜ’nün piyasadaki faaliyetlerini
zorlaştırdığı ve GÖZCÜ’yü piyasa dışına çıkarmayı hedeflediği, anılan eylemlerle
ZEYPORT’un liman işletmeciliği alanındaki hakim durumunu GÖZCÜ’nün faaliyet
gösterdiği pazarda kötüye kullandığı, ayrıca ZEYPORT ile Zeytinburnu Limanı’ndan
barınma ve ofis hizmeti alan teşebbüsler (özellikle GEMTAC Gemi Tali Acenteliği ve Bot
Hizmetleri Tic. A.Ş.1 (GEMTAC)) arasında örtülü bir anlaşma ya da uyumlu eylem
1 Kurul’un 23.03.2017 tarih ve 17-11/140-M sayılı kararı ile açılan soruşturma çerçevesinde S.S. Gemi Tali
Acenteleri Deniz Motorlu Taşıyıcıları Kooperatifi olarak yer alan soruşturma tarafı teşebbüsün birinci yazılı
18-08/152-73
2/47
bulunduğu, barınma alanlarının tahsisinin adaletli bir şekilde gerçekleştirilmediği,
halihazırda barınma hizmeti alan teşebbüslerle uzun süreli anlaşmalar yapılmasının ve
bu anlaşmalarda sözleşmenin yenilenmesinin her zaman mümkün kılınmasının
ZEYPORT ile diğer teşebbüsler arasında gümrüklü liman hizmetleri piyasasını kendi
aralarında paylaşmayı hedefleyen rekabete aykırı bir anlaşmanın bulunduğunu
gösterdiği, bu suretle 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (4054 sayılı
Kanun) ihlal edildiği iddia edilmiştir.
(3) G. DOSYA EVRELERİ: Anılan başvuruya istinaden hazırlanan 11.12.2013 tarihli ve
2013-4-106/İİ sayılı İlk İnceleme Raporu, Rekabet Kurulunun (Kurul) 26.12.2013 tarihli
toplantısında görüşülerek dosya konusu iddialara yönelik olarak 4054 sayılı Kanun
çerçevesinde bir soruşturma açılmasına gerek olup olmadığının belirlenmesi amacıyla
aynı Kanun’un 40. maddesi uyarınca önaraştırma yapılmasına 13-72/1006-M sayıyla
karar verilmiştir.
(4) Önaraştırma sonucunda düzenlenen 13.03.2014 tarihli ve 2013-4-106/ÖA sayılı
Önaraştırma Raporu, Kurul’un 26.03.2014 tarihli toplantısında görüşülmüş ve 14-12/223-
99 sayılı Kurul kararıyla, ZEYPORT hakkında soruşturma açılmasına gerek olmadığına
ve başvurunun reddine karar verilmiştir.
(5) Öte yandan mezkur Kurul kararı; Ankara 2. İdare Mahkemesi’nin 17.11.2016 tarih ve E.
2014/1379, K.2016/2917 sayılı kararı ile iptal edilmiştir. Mahkemenin bahse konu iptal
kararında, Zeytinburnu Limanı’nda yapılan uygulamalarda rekabet ihlali bulunup
bulunmadığının ancak bir soruşturma ile ortaya konulması mümkün iken aksi bir
değerlendirme ile soruşturma açılmamasına ilişkin olarak verilen dava konusu kararda
hukuka uygunluk bulunmadığı gerekçesine yer verilmiştir.
(6) Ankara 2. İdare Mahkemesi’nin anılan iptal kararı üzerine hazırlanan 17.03.2017 tarih ve
2013-4-106/BN sayılı Bilgi Notu, Kurul’un 23.03.2017 tarihli toplantısında görüşülerek 17-
11/140-M sayı ile 4054 sayılı Kanun'un 4. ve 6. maddesinin ihlal edilip edilmediğinin
tespitine yönelik olarak ZEYPORT ve GEMTAC hakkında soruşturma açılmasına karar
verilmiştir.
(7) Kurul’un 23.03.2017 tarih ve 17-11/140-M sayılı kararı ile hakkında soruşturma başlatılan
teşebbüslere, 4054 sayılı Kanun’un 43. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca soruşturma
kararı ve soruşturma tarafı teşebbüslerle ilgili olarak ileri sürülen iddiaların türü ve niteliği
hakkında yeterli bilgi 05.04.2017 tarihli yazıyla gönderilmiş ve teşebbüslerden,
soruşturma bildiriminin tebellüğ edildiği tarihinden itibaren 30 gün içinde ilk yazılı
savunmalarını göndermeleri talep edilmiştir. Bu kapsamda ZEYPORT ve GEMTAC’ın ilk
yazılı savunmaları yasal süresi içinde Kurum kayıtlarına intikal etmiştir.
(8) Dosya konusu iddialar çerçevesinde soruşturma kapsamında, ZEYPORT ve
GEMTAC’da yerinde inceleme yapılmıştır. Ayrıca başvuru sahibi teşebbüs olan
GÖZCÜ’nün yanı sıra İstanbul Valiliği Karaköy Limanı Mülki İdare Amirliği (VALİLİK),
T.C. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı İstanbul Liman Başkanlığı (İLB),
İMEAK Deniz Ticaret Odası (DTO) ve Yıldıray Gemi Acentacılığı Tic. Ltd. Şti. (YILDIRAY)
ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Ek olarak hakkında soruşturma yürütülen teşebbüsler
olan ZEYPORT ve GEMTAC’ın yanı sıra başvuru sahibi GÖZCÜ ile DTO, İLB, VALİLİK,
Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü, Ataköy Marina Yat ve Liman İşletmeleri A.Ş’den
(ATAKÖY MARİNA), Cihad Denizcilik Engin Demirpolat (CİHAD), MARDAŞ Marmara
Deniz İşletmeciliği A.Ş. (MARDAŞ), T.C. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı
Tuzla Liman Başkanlığı (Tuzla Liman Başkanlığı), YILDIRAY, Zeyline Gemi Acenteliği
savunmasında şirket ticaret unvanının 31.12.2014 tarihinde nevi değişikliği ile GEMTAC Gemi Tali
Acenteliği ve Bot Hizmetleri Tic. A.Ş. olarak değiştiği belirtilmiştir.
18-08/152-73
3/47
ve Taşımacılığı Ltd. Şti. (ZEYLİNE) ve İstanbul34 Vapur Hizmetleri ve Denizcilik
İşletmeciliği Ltd. Şti.’den (İSTANBUL34) bilgi talebinde bulunulmuştur.
(9) Söz konusu bilgi taleplerine ilişkin cevabi yazılar, ATAKÖY MARİNA’nın 21.07.2017 ve
27.07.2017, GÖZCÜ’nün 28.07.2017, DTO’nun 31.07.2017, ZEYPORT’un 31.07.2017
ve 16.08.2017, CİHAD’ın 01.08.2017, GEMTAC’ın 03.08.2017 ve 11.08.2017,
VALİLİK’in 07.08.2017, Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü’nün 11.08.2017, İLB’nin
28.08.2017 ve 11.09.2017, Tuzla Liman Başkanlığı’nın 18.09.2017, ZEYLİNE’nın
20.11.2017, İSTANBUL34’ün 22.11.2017, YILDIRAY’ın 11.12.2017 ve MARDAŞ’ın
11.12.2017 tarihinde olmak üzere Kurum kayıtlarına intikal etmiştir
(10) Soruşturmanın ilk altı aylık süresi 23.09.2017 tarihinde sona ermiş olup, 22.08.2017 tarih
ve 17-27/441-M sayılı Kurul kararıyla, 4054 sayılı Kanun'un 43. maddesinin birinci fıkrası
hükmü gözetilerek söz konusu soruşturmanın süresinin bitiminden itibaren üç ay
uzatılmasına karar verilmiştir. Bahse konu Kurul kararı ile ayrıca, S.S. Gemi Tali
Acenteleri Deniz Motorlu Taşıyıcıları Kooperatifi olarak geçen soruşturma tarafı
teşebbüsün unvanı, değişmesi nedeniyle, GEMTAC Gemi Tali Acenteliği ve Bot
Hizmetleri Tic. A.Ş. şeklinde düzeltilmiştir.
(11) Soruşturma Heyetince hazırlanan 21.12.2017 tarihli ve 2013-4-106/SR sayılı Soruşturma
Raporu Kurul üyelerine ve hakkında soruşturma yürütülen teşebbüslere 4054 sayılı
Kanun’un 45. maddesi gereğince tebliğ edilmiş ve soruşturma taraflarının ikinci yazılı
savunmaları talep edilmiştir. Hakkında soruşturma yürütülen teşebbüsler tarafından
Soruşturma Raporuna ilişkin olarak gönderilen ikinci yazılı savunmalar, 05.01.2018
(ZEYPORT) ve 10.01.2018 tarihlerinde (GEMTAC) yasal süresi içinde Kurum kayıtlarına
intikal etmiştir.
(12) Tarafların ikinci yazılı savunmaları üzerine hazırlanan 23.01.2018 tarihli ve 2013-4-
106/EG sayılı Ek Yazılı Görüş Kurul üyeleri ile hakkında soruşturma yürütülen taraflara
tebliğ edilmiştir. Hakkında soruşturma yürütülen teşebbüsler tarafından üçüncü yazılı
savunma gönderilmemiştir.
(13) Kurul, yürütülen soruşturma ile ilgili olarak düzenlenen Rapor’a, Ek Görüş’e, toplanan
delillere, yazılı savunmalara ve incelenen dosya kapsamına göre 15.03.2018 tarihli ve
18-08/152-73 sayılı nihai kararını vermiştir.
(14) H. RAPORTÖR GÖRÜŞÜ: İlgili dosyada; 4054 sayılı Kanun'un 4. veya 6. maddeleri
kapsamında ihlal olarak nitelendirilebilecek bir husus tespit edilemediğinden, hakkında
soruşturma yürütülen ZEYPORT ve GEMTAC’a yönelik olarak 4054 sayılı Kanun’un 16.
maddesi çerçevesinde idari para cezası uygulanmasına yer olmadığı, bununla birlikte
ilgili pazarlarda rekabetçi yapının gözetilmesini teminen sektörde temel düzenleyici
konumunda bulunan İstanbul Valiliği Karaköy Limanı Mülki İdare Amirliği ve İstanbul
Liman Başkanlığına görüş yazısı gönderilmesinin uygun olacağı ifade edilmektedir.
I. İNCELEME, GEREKÇE VE HUKUKİ DAYANAK
I.1. Hakkında Soruşturma Yapılan Teşebbüsler
I.1.1. ZEYPORT
(15) ZEYPORT, bavul ticaretine2 yönelik sefer yapan gemiler için TDİ İstanbul Limanı Karaköy
ve Salıpazarı İskelelerinin yeterli olmaması üzerine, DTO’nun girişimi ve Denizcilik
Müsteşarlığı’nın izni ile 14.08.1998 tarihinde kurulmuş ve 1999 yılı Haziran ayında liman
işletmeciliği faaliyetine başlamıştır. ZEYPORT’un halihazırdaki hissedarları, DTO, İDO
2 Bavul ticareti: Bağımsız Devletler Topluluğu’ndan gelen ve yolcu beraberi eşya getirip götürmek suretiyle
yapılan ticaret.
18-08/152-73
4/47
İstanbul Deniz Otobüsleri A.Ş., Zeytinburnu Belediye Başkanlığı, S.S. Gemi Armatörleri
Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifi, Donatan Liman İşletme ve Yatırım A.Ş., Türk Deniz
Eğitim Vakfı ve Milangaz Lpg Dağıtım A.Ş.’dir.
(16) ZEYPORT Zeytinburnu Limanı’ndaki beş iskele ve geri sahası ile yaklaşık 46.000 m²
alanda faaliyet göstermekte olup, başlıca faaliyetleri;
- Bağımsız Devletler Topluluğundan sefer yapan gemilere verilen hizmetler,
- Zeytinburnu Limanı-Kartal arası sefer yapan Ro-Ro gemilerine verilen hizmetler,
- VALİLİK’in 17.08.2005 tarih ve 2005/56 sayılı kararı ile "gümrüklü hareket noktası"
hizmetleri kapsamında acente botlarına verilen barınma, palamar hizmetleri ile
transit malzemelerin saklanması ve muhafaza edilmesi için gümrük sahası içinde
konuşlandırılmış Zeytinburnu Gümrük Müdürlüğü denetiminde 220 m²lik geçici
depolama yeri hizmetleri,
- İstanbul limanlarından dış hatlara sefer yapan gemilerle İstanbul Boğazı'ndan geçip
İstanbul Boğazı Güney Girişi demir yerlerinde bekleyen veya demirlemeden geçen
transit ve gümrüklü gemilere ihrakiye3 teslim işlemleri
olarak sayılmaktadır. Limanda bu hizmetler ile ilgili olarak Zeytinburnu Gümrük
Müdürlüğü, İstanbul Liman Başkanlığı Denet Memurluğu, İstanbul Defterdarlığı Gümrük
Saymanlık Veznesi, İ.E.M. Deniz Limanı Şube Müdürlüğü, Pasaport Büro ve Güvenlik
Büro Amirlikleri, Karaköy Sahil Sağlık Denetleme Merkezi Tabipliği, Kıyı Emniyet Genel
Müdürlüğü gibi kamu birimleri faaliyet göstermektedir.
(17) VALİLİK’in 17.08.2005 tarih ve 2005/56 sayılı kararı ile "gümrüklü hareket noktası"
hizmetleri kapsamında ZEYPORT’un acente botlarına verdiği barınma hizmetinden
faydalanan teşebbüsler GEMTAC’ın yanı sıra İSTANBUL 34, ZEYLİNE ve YILDIRAY’dır.
I.1.2. GEMTAC
(18) 05.12.2003 tarihinde kurulmuş olan GEMTAC, İstanbul'daki motorlu sekiz tali acentenin
katılımıyla 2005 yılında fiili olarak faaliyete geçmiştir. GEMTAC bünyesinde gemi tali
acentelik hizmetleri (gemi geliş4-gidiş5 kontrol işlemleri, gemi personel değişikliği
işlemleri, İstanbul gemi demir bölgesi gemi takip işlemleri6, İstanbul liman bölgesi gemi
yanaşma-kaldırma işlemleri ve belgelendirme, liman, sağlık ve fener rüsum ödeme ve
takip işlemleri), motor bot servisleri (armatör şirketlere, ana acentelere, kumanya
şirketlerine, bakım onarım şirketlerine yönelik motor servisleri7 ile çeşitli kurum ve
kuruluşlara verilen motor kiralama servisleri) ve bot kiralama hizmetleri sunulmaktadır.
3 Ülkenin karasuları ve/veya karasuları bitişiğinde deniz vasıtalarına veya hava meydanlarında yerli ve
yabancı uçaklara vergili veya vergisiz sağlanan akaryakıt ve madeni yağ anlamına gelmektedir.
4 Geliş kontrolü, armatör talimatı ile İstanbul Limanı’nda 48 saatten fazla kalacak gemiler için yapılan
işlemdir. Geliş kontrol işlemlerinin başlatılabilmesi için GEMTAC tarafından Gümrük Muhafaza
Müdürlüğüne, Deniz Limanı Şube Müdürlüğüne, Sahil Sağlık Merkez Tabipliğine gemiye geliş kontrol
yapılması talebini bildiren dilekçeler verilmektedir.
5 Gidiş kontrolü, gemi sefere bağlandığında yapılan işlemdir. Geliş kontrolü yapılmış olan gemiye geliş
kontrolünde yapılan işlemler gidiş kontrolü şeklinde yinelenerek gemi transit seyir yapabilecek duruma
gelmektedir.
6 İstanbul demir bölgesine gelerek demirleyen ya da Sivriada açıklarında drift yapan gemilerin yakıt
kumanya vs. ikmallerinin demir atma, demir alma, yakıt ve su ikmali başlama bitiş ve miktarlarının veya
oluşabilecek olağanüstü durumların ana acentelere bildirilmesi işlemlerinin tümü gemi takip işlemleri olarak
adlandırılmaktadır.
7 Söz konusu hizmet ile gemilerin ikmal, bakım, acente teması operasyonlarını yerine getirmeye yönelik
verilen motor hizmetleri kastedilmektedir.
18-08/152-73
5/47
(19) GEMTAC’ın Zeytinburnu Limanı’ndan barınma hizmeti alan 10 botunun GEMTAC
hissedarı gemi acenteleri arasındaki dağılımı aşağıdaki gibidir:
Tablo 1: Zeytinburnu Limanı’nda Barınan GEMTAC Hissedarlarının Bot Sayıları
I.2. Başvuru Sahibi Teşebbüs: GÖZCÜ
(20) 2004 yılında kurulmuş olan GÖZCÜ, İstanbul Boğazı’ndan geçen dış hatlara sefer yapan
ve belirlenen sahalarda demirleyen gemilere sahip olduğu gemi acentelik yetki belgesi
ile lojistik hizmet veren bir teşebbüstür. Kuruluş yıllarında sadece İstanbul Boğazı’nın
kuzeyinde hizmet veren ve ofisi bulunan firma, Zeytinburnu Limanı’nın faaliyete
geçmesinden sonra 10.02.2009 tarihinde bir ofis de İstanbul Boğazı’nın güneyinde
açarak faaliyetlerini genişletmiştir. GÖZCÜ tarafından verilen hizmetler, genel olarak aynı
alanda faaliyet gösterdiği GEMTAC için yukarıda sayılan faaliyetler ile aynıdır.
I.3. İlgili Pazar
(21) Rekabet ihlali iddialarına ilişkin analizlerin önemli bir boyutunu söz konusu iddiaların
gerçekleştiği ilgili ürün ve ilgili coğrafi pazarların tanımlanması oluşturmakta ve özellikle
hakim durumun kötüye kullanılması iddialarının bulunduğu dosyalar bakımından ilgili
pazarların nasıl tanımlanacağı ayrı bir önem taşımaktadır. Bu bağlamda ilgili ürün
pazarının tespitinde, tüketicinin gözünde fiyatları, kullanım amaçları ve nitelikleri
bakımından birbiriyle değiştirilebilir veya ikame edilebilir olarak kabul edilen bütün mal
veya hizmetlerden oluşan pazar dikkate alınmakta, tespit edilen pazarı etkileyebilecek
diğer unsurlar da değerlendirilmektedir. İlgili coğrafi pazarın belirlenmesinde ise
teşebbüslerin ürün ve hizmetlerin arz ve talebi konusunda faaliyet gösterdikleri bölgeler
esas alınmakla birlikte rekabet koşullarının ilgili bölge içinde homojen olması ile bu
koşulların komşu bölgelerden kolayca ayırt edilebilmesini sağlayacak ölçüde farklı olması
aranmaktadır. Bununla birlikte “İlgili Pazarın Tanımlanmasına İlişkin Kılavuz”un 20.
maddesinde de belirtildiği üzere, inceleme konusu işlem, gerek ürün gerekse de coğrafi
açıdan olası alternatif pazar tanımları çerçevesinde rekabet açısından endişeler
yaratmıyor ya da alternatif tüm tanımlar açısından rekabeti bozucu bir etki söz konusu
oluyorsa pazar tanımı yapılmayabilmektedir.
(22) GÖZCÜ, 2004 yılından beri sahip olduğu gemi acentelik yetki belgesi ile İstanbul
Boğazı’ndan geçen, dış hatlara sefer yapan ve belirlenen sahalarda demirleyen gemilere
lojistik hizmet veren bir teşebbüstür. GÖZCÜ’nün başvurularından, verdiği hizmetin genel
olarak gemilere kumanya, yedek parça teslimi, personel değişimi, evrak teslimi gibi
hizmetleri kapsadığı anlaşılmaktadır. Diğer tarafta şikayet edilen ZEYPORT ise 1999
yılında faaliyete başlayan ve esasen Zeytinburnu Limanı’nın işletmeciliği alanında
faaliyet gösteren bir teşebbüs olup, Bağımsız Devletler Topluluğundan sefer yapan
gemilere ve Zeytinburnu Limanı-Kartal arası sefer yapan gemilere verilen hizmetler
haricinde işbu dosya konusu ile ilgili olarak acente botlarına verilen barınma, palamar
Hissedarlar Bot İsimleri
Düzgit Vapur Hizmetleri Tic. A.Ş.
DÜZGİT II
DÜZGİT IV
DÜZGİT BÜYÜKDERE
Düzgit Deniz İşletmeciliği Tic. Ltd. Şti. NAZMİ BEY I
Uğur Denizcilik ve Vapur Acenteliği Ltd. Şti. NİHANIM TOKER
Kalkavan Acente ve Deniz Nakliyat Gıda Bilişim Tic.
Ltd. Şti. KALKAVAN
Memişoğlu Gemi Acenteliği ve Armatörlük Ltd. Şti. MEMİŞOĞLU I
Oğuz Deniz Motoru Deniz Acenteliği-Hayati TÜRK OĞUZ N
GEMTAC GEMTAC I GEMTAC III
Kaynak: GEMTAC tarafından gönderilen bilgi ve belgeler.
18-08/152-73
6/47
hizmetleri ile transit malzemelerin saklanması ve muhafaza edilmesi için gümrük sahası
içinde yer alan Zeytinburnu Gümrük Müdürlüğü denetiminde 220 m²lik geçici depolama
yeri (antrepo) hizmetlerini vermektedir. Şikayet edilen diğer bir teşebbüs olan GEMTAC
ise GÖZCÜ ile aynı alanda faaliyet göstermektedir.
(23) Başvuru sahibi ve şikayet edilen teşebbüslerin ana faaliyet alanları yukarıda
özetlendikten sonra pazar tanımlarını ve analizini de etkileyebilecek olması nedeniyle
aşağıda öncelikle başvuru konusu hususlara ilişkin sürece, mevzuat ve VALİLİK/İLB
kararları çerçevesinde değinmenin yerinde olacağı değerlendirilmiştir.
I.3.1. Başvuru Konusu Hususlara İlişkin Süreç: Mevzuat ve VALİLİK/İLB Kararları
(24) Ülkemizde başvuru konusunun ilişkili olduğu, boğazlardan geçen hareket halindeki
gemilere lojistik hizmet veren teşebbüslerin kullanabileceği liman hizmetlerini
düzenleyen mevzuat hükümleri Türk Boğazları Deniz Trafik Düzeni Tüzüğü ve Limanlar
Yönetmeliği’nde yer almaktadır. Türk Boğazları Deniz Trafik Düzeni Tüzüğü’nün
“Uğraksız geçen gemilerin demirleme şartları” başlıklı 10. maddesi şu şekildedir:
"Türk Boğazları'ndan uğraksız geçiş yapan gemiler, zorunlu gereksinimlerini
karşılamak üzere, Trafik Kontrol Merkezinden izin almak şartıyla 23 üncü maddede
gösterilen demirleme yerlerine ilgili kuruluşların gözetimi altında serbest pratika
almaksızın 48 saat kalabilirler.
Bu süre içinde, gemilerde; ölüm, hastalık, gemi adamı değişimi, izin veya acenta
teması, yakıt, kumanya ikmali, arıza onarımı ve benzeri zorunluluk hallerine ilişkin
faaliyetler icra edilebilir.
48 saatten fazla limanda kalmak isteyen uğraksız geçiş yapan gemiler, gösterilen
demir yerlerine demirleyip, serbest pratika almak zorundadır. Demirlemek suretiyle
uğraksız geçişini bozan gemilere emniyet, gümrük ve diğer mevzuatın gerektirdiği
denetim ve işlemler uygulanır."
(25) Aynı Tüzüğün “Acenta ile buluşma yerleri” başlıklı 40. maddesindeki düzenleme ise şu
şekildedir:
"İstanbul Boğazı'nda seyreden gemiler; demir yerleri dışında acenta ile temas
yapamazlar. Ancak zorunlu hallerde, Trafik Kontrol İstasyonlarından izin alınarak,
kendi trafik ayırım şeritlerinin en sancak tarafında, trafik ayırım düzenine uyarak ve
seyir şartlarını bozmadan;
a) Güneyde 1 saati aşmayacak şekilde, Kumkapı Barınak Feneri'nden geçen
boylamın batısında,
b) Kuzeyde 15 dakikayı aşmayacak şekilde; Hamsi Limanı ile Fil Burnu'nu birleştiren
çizginin kuzeyinde acenta teması yapabilirler."
(26) Anılan Tüzük maddelerinden, Türk Boğazları’ndan uğraksız geçiş yapan gemilerin 48
saate kadar Tüzüğün 23. maddesinde gösterilen yerlere demirleyebileceği ve bu demir
yerlerinde acentelerle temas edebileceği, bunun dışındaki zorunlu hallerde ise Tüzüğün
40. maddesinde gösterilen yerlerde acente ile temas edebilecekleri anlaşılmaktadır.
(27) Başvuru konusuyla ilişkili bir diğer mevzuat olan Limanlar Yönetmeliği’nin 28. maddesi
ise aşağıdaki gibidir:
“Madde 28- (1) Gümrük denetimine tabi olan gemi ve deniz araçlarından gümrük
hizmeti verilen yerlere ya da bu yerlerden onlara; yolcu, yolcu eşyası, gemi personeli,
malzeme, kumanya ve gemi ile ilgili olan kişiler ancak izin verilmiş hizmet tekneleri ile
taşınabilir. Bu teknelere liman başkanlığınca yazılı izin verilir.
(2) Gümrük denetimine tabi gemi ve deniz araçları ile gümrük hizmeti verilen yerler
arasında hizmet verecek gemi ve deniz araçları, liman başkanlığı ile gümrük idaresi
18-08/152-73
7/47
tarafından belirlenen yerlerden hareket eder ve tekrar aynı yere yanaşır. Bunlara dair
yanaşma, bağlama ve benzer diğer hususlar izin belgelerinde belirtilir.
(3) Gümrük denetimine tabi olmayan gemi ve deniz araçlarına da yazılı izni olan
belgeli hizmet tekneleriyle servis yapılır. Ancak bu tekneler gümrük hizmeti verilen
yerleri kullanmayabilir.
(4) Denetim yetkisine sahip kamu görevlileri, gümrük denetimine tabi olan veya
olmayan gemi ve deniz araçlarına, kamuya ait teknelerle gidip gelebilecekleri gibi,
liman başkanlığınca izin verilmiş tekneler ile de toplu veya ayrı ayrı gidip gelebilir.
(5) Liman başkanlığından bu madde hükümlerine göre yazılı izin almayan hizmet
tekneleri, liman idari sahasında faaliyette bulunamaz.”
(28) Yukarıdaki hükmün 2. maddesi ile işaret edildiği üzere, gümrük denetimine tabi gemi ve
deniz araçları ile gümrük hizmeti verilen yerler arasında hizmet verecek gemi ve deniz
araçları liman başkanlığı ile gümrük idaresi tarafından belirlenen yerlerden hareket etmek
durumundadır.
(29) VALİLİK, İLB ve DTO’dan alınan bilgilere göre, yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri
ve o dönem yürürlükteki benzer hükümleri haiz İstanbul Liman Tüzüğü doğrultusunda ilk
olarak 07.07.2000 tarihinde, Karaköy Yolcu Salonu Gümrük Müdürü, Karaköy Gümrük
Muhafaza Müdürü ve İstanbul Liman Başkanı toplantısı sonucunda, gümrük hizmet
noktaları ile gümrük denetimine tabi gemiler arasında hizmet verecek deniz araçlarının
aşağıda sayılan noktalardan hareket etmeleri kararlaştırılmıştır:
a) Karaköy Yolcu Salonu Gümrük Sahası,
b) Haydarpaşa Limanı Gümrük Sahası,
c) Gümrük İdaresi denetiminde bulunan Zeytinburnu Limanı,
d) Ambarlı liman tesisleri Gümrük Sahaları,
e) Büyükdere Gümrük Muhafaza denetimindeki iskele (Rumeli Feneri Balıkçı
Barınağı),
f) Tuzla Gümrük Muhafaza Kısım Amirliği Denetimindeki İskele8.
(30) Ancak gemi acentelerinin bazıları bu karara uymayarak kayıtsız ve izinsiz olarak
faaliyetlerini sürdürmeye devam etmişlerdir. Bu acente teknelerinin kayıt dışılık ve haksız
rekabetin yanı sıra bunun yanında çeşitli suçların işlenmesine sebep olmaları nedeniyle
bu tür teknelerin temaslarının önlenmesi ile disiplin ve denetim altına alınması amacıyla
bu kez 17.08.2005 tarih ve 2005/56 sayılı VALİLİK kararı alınmıştır. Anılan karar
kapsamında;
“1 - İstanbul Boğazı’ndan geçen gemiler ile Ahırkapı, Yeşilköy, Ambarlı, Kartal ve
Tuzla deniz sahalarına demirleyen gemilere muhtelif limanlardaki gümrük
noktalarından acente tekneleri ile temaslar yapılmaktadır. Bu durum, iç limanlardaki
pasif katılım trafiğini yoğunlaştırdığı, izinsiz ve kayıtsız acente teknelerinin gemiler ile
temas yaptığı tespit edildiğinden, bundan böyle acente teknelerinin gemiler ile olan
temaslarını disiplin ve kontrol altına almak üzere, gümrüklü hareket noktası olarak
Zeytinburnu İlçesindeki Zeyport, Büyükçekmece İlçesindeki Ambarlı Limanı ve Kartal
İlçesindeki Kartal İskelesinin hareket noktası olarak belirlenmesine, tespit edilen bu
yerlerin dışındaki hareket noktalarından acente teknelerinin yasaklanmasına,
2- Zeyport Limanındaki hareket noktasının, Deniz Ticaret Odası Başkanlığı, Vapur
Donatanları ve Acenteleri Derneği Başkanlığı ile S.S. Tali-Acenteleri Deniz Motorlu
Taşıyıcılar Kooperatifi Başkanlığının müşterek sorumluluğunda ve koordinesinde
8 VALİLİK’ten gelen bilgilere göre Tuzla Gümrük Müdürlüğü kapatılmıştır, dolayısıyla mevcut durumda bu
iskele gümrük hizmeti verilen yerler arasında değildir. Yerini Pendik Gümrük Müdürlüğü Sahası almıştır.
18-08/152-73
8/47
mevzuata uygun ve gerekli yasal izni almak şartıyla, geçici depolama yeri (antrepo)
açılarak, 01.10.2005 gününe kadar faaliyete geçmesine,
3-Kartal ve Ambarlı hareket noktası için; Liman Başkanının Başkanlığında;
Haydarpaşa Gümrük Müdürü, Muhafaza Müdürü, Deniz Liman Emniyet Şube Müdürü,
Sahil Sıhhiye Merkezi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Deniz Ticaret Odası’ndan
oluşan komisyon, Ambarlı Limanı için Ambarlı Liman Başkanının Başkanlığında
Ambarlı limanında bulunan Gümrük Muhafaza ve Gümrük Müdürü, Sahil Sıhhiye
Sağlık Merkezi, ALTAŞ ve Deniz Ticaret Odasının konu ile ilgili araştırma, inceleme
yaparak hazırlayacağı raporu toplantıda görüşülmek üzere Valilik makamına (Karaköy
Liman Mülki İdare Amirliğine) sunulmasına,
…
8- Anılan bu kararların İstanbul Valiliği önleyici tedbirleri olarak belirlenmesine…”
karar verilmiştir.
(31) Anılan karar ile 07.07.2000 tarihli kararın aksine, gümrük denetimine tabi gemilere hizmet
verecek deniz araçlarının hareket edebileceği hareket noktalarının Zeytinburnu Limanı,
Ambarlı Limanı ve Kartal İskelesi ile sınırlandığı görülmektedir. Bununla birlikte kararın
2. ve 3. maddelerinden Zeytinburnu Limanı’nın 01.10.2005 tarihine kadar faaliyete
geçebileceği, Kartal ve Ambarlı noktaları bakımından ise bu anlamda bir faaliyete
geçilebilmesi için bir çalışma yapılması gerektiği anlaşılmaktadır. Kararın diğer bir ilginç
noktası ise Zeytinburnu Limanı’nın tamamen faal hale gelmesi sorumluluğunun VALİLİK
kararıyla DTO ve Vapur Donatanları ve Acenteleri Derneği Başkanlığı ile birlikte
GEMTAC’a da verilmesidir.
(32) Bununla birlikte yukarıda anılan VALİLİK kararı sonrasında pek çok acente tarafından
bazı sıkıntılar yaşandığına dair şikayetlerin Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığı Deniz
Ticareti Genel Müdürlüğü’ne iletilmesi sonucu, Genel Müdürlükçe sınırlı sayıda liman
tarafından acente motorlarına hizmet verilmesinin tekelleşmeye sebep olabileceğine
dikkat çekilerek, tekelciliğin doğurabileceği sakıncaları önlemek amacıyla alternatif yeni
temas noktalarının belirlenmesi istenmiştir. Bu bağlamda VALİLİK tarafından bir alt
komisyon oluşturularak 27.06.2007 tarih ve 2007/213 sayılı karar ile 17.08.2005 tarih ve
2005/56 sayılı VALİLİK kararına ek aşağıdaki ilave tedbirler alınmıştır:
“1-Alternatif yeni temas noktaları bakımından;
İstanbul Valiliğinin Acenta tekneleri ile ilgili 17.08.2005 tarih ve 2005/56 sayılı
Tedbirlerinde belirtilen Zeyport Gümrük Hareket Noktası ile birlikte;
a) TDİ İstanbul Liman İşletmesinden sadece gemilere personel ve görevli sevkiyatı
yapılabileceği,
b) TCDD Haydarpaşa Liman İşletmesinden 19 Nolu rıhtımdan gemilere personel ve
görevli sevkiyatı ile kumanya, yedek parça vb. malzeme sevkiyatının yapılabileceği,
2- Denizcilik Müsteşarlığınca tespit edilen sorunların giderilmesi bakımından;
a) Zeyport Gümrük hareket noktasından hizmet alan acente teknelerinden, limana
verebilecekleri zararlar öngörülerek önceden alınan Teminat Mektubu uygulamasına
son verilmesi ve alınan teminat mektupların ilgililerine iade edilmesine,
b) Barınma ücretinin uzun vadeli olarak yatırılması veya kontrat yapılması durumunda
tesisin korunaklı alanlarının adil bir şekilde dönüşümlü olarak kullanılmasının liman
işletici kuruluş tarafından sağlanmasına ve hizmet alan tüm acente motorlarına aynı
hizmet tarifesinin uygulanmasına, hizmet verildiği takdirde palama ücreti alınmasına,
verilmemesi halinde alınmamasına,
c) Türkiye’ye getirilen millileşmemiş her türlü ithalat ve transite konu olan eşyanın
gümrüğün denetiminde veya gümrüğün denetimindeki herhangi bir antrepoya
18-08/152-73
9/47
konulacağı, İlgili Gümrük İdaresinin, gerekli önlem ve tedbirleri alması halinde, gelen
eşyanın belli bir antrepoya alınması hususunda mükellefi zorlanamayacağı,
3- Alınan bu kararların, İstanbul Valiliği’nin Acenta Tekneleri ile ilgili 17.08.2005 tarih
ve 2005/56 sayılı Valilik tedbirlerine ilave tedbirler olarak belirlenmesine ve ilgili kurum
ve kuruluşlara gereği için tebliğ edilmesine,
Oy birliği ile karar verilmiştir.”
(33) Yukarıda anılan ek tedbirlerden Zeytinburnu Limanı ile ilgili bazı sıkıntılar yaşandığı
anlaşılmakta olup, barınmaya ilişkin uzun süreli anlaşmalara da işaret ederek tesisin
korunaklı alanlarının adil bir şekilde dönüşümlü olarak kullanılmasının liman işletici
kuruluş tarafından sağlanmasına vurgu yapıldığı görülmektedir. Kararın başında ve
içeriğinde sadece Zeytinburnu Limanı’na atıf yapılmasından Ambarlı Limanı ve Kartal
İskelelerinin bu anlamda faal hale geçmediği ya da fiiliyatta kullanılmadığı sonucu
çıkmaktadır. Ayrıca anılan karar ile Zeytinburnu Limanı’na ilave biri TDİ İstanbul Liman
İşletmesi (Karaköy Limanı) diğeri TCDD Haydarpaşa Liman İşletmesi’nin 19 no’lu Rıhtımı
olmak üzere iki hareket noktası belirlenmişse de, bu noktalardan TDİ İstanbul Liman
İşletmesi’nden gemilere sadece personel ve görevli sevk edilebileceği anlaşılmaktadır.
(34) Yukarıda yer verilen VALİLİK kararları haricinde başvuru konusu ile ilişkili bir diğer
düzenleme ise İLB’nin “Acente Tekneleri ile İlgili Valilik Tedbirleri Bakımından Uyulması
Gereken Esaslar” başlıklı 03.10.2005 tarih ve 2582 sayılı yazısıdır. Söz konusu yazıda
17.08.2005 tarih ve 2005/56 sayılı VALİLİK kararına atıfta bulunularak, İstanbul Boğazı
Güney Girişi Demirleme yerlerinde bekleyen veya demirlemeden geçen transit ve
gümrüklü gemilerle acente teması uygulamalarının aşağıdaki şekilde yapılacağı ifade
edilmektedir:
“1. Acente Tekneleri Valilik kararı gereğince, İstanbul Boğazı Güney Girişi Demirleme
yerlerindeki transit, gümrüklü gemilere hizmet vermek üzere tek bir hareket limanı
olarak kabul edilen Zeyport Limanındaki hareket noktasından konuşlandırılacak
şekilde kaydırılacaktır.
2. Zeyport Limanındaki hareket noktası; Gümrük Müsteşarlığı’ndan A Tipi Genel
Antrepo faaliyetine geçmesi ile başlayacaktır.
…
7. İzin belgeleri bulunan acente teknelerinden bekleme yeri için Kumkapı barınağında
azami 8 tekne, Zeyport Acente Motorları Faaliyet Alanında azami 22 tekne bulunacak,
diğer Acente tekneleri ise Yenikapı Mendirek içerisinde barınabileceklerdir. Hizmet
vermek amacıyla Zeyport dışında bekleyen tekneler, hizmet için mutlaka Zeyport’a
gelerek gerektiği şekilde prosedürlerini tamamlayacak ve hizmetlerini bu limandan
hareketle yapacaklardır.
8. Söz konusu hizmetler için belirlenen Zeyport limanında A Tipi Antreponun işletilmesi
ve Liman Sahasına giriş hizmetleri mevcut mevzuata uygun olarak Zeyport tarafından
yapılacaktır. İzin belgesi bulunan mevcut tüm acente hizmet teknelerine,
yanaşma/kalkma/palamar hizmetleri belirli kurallar ve liman disiplini dahilinde olmak
üzere her zaman eşit şartlarla objektif olarak verilecektir.
9. Zeyport'ta uygulama başlar başlamaz Müsteşarlık tarafından gözlem yapılarak
uygulama hassasiyetle takip edilecek, uygulama başladıktan sonra da yakın gelecekte
söz konusu hareket noktası ISPS9 kapsamında değerlendirilecektir.
10. İstanbul Liman Başkanlığı'nca 16.01.1997 tarih ve 1608 sayılı yazı ile Acente
Motorlarına Perşembe Pazarı’nda ve Unkapanı’nda sadece barınma amaçlı olarak
9 International Ship and Port Security Code (Uluslararası Gemi ve Liman Tesisi Güvenlik Kodu): Liman
tesisi ve gemilerin güvenliği için hangi güvenlik önlemlerinin gerekli olduğunun belirlenmesi ve bu
önlemlerin alınmasına yönelik oluşturulmuş standardize edilmiş kurallar/tedbirlerdir.
18-08/152-73
10/47
verilen izin iptal edilmiş olup, tüm acente tekneleri belirtilen gemilerle temaslarında
yukarıda belirtilen kurallara uygun olarak hareket edecekler, kurallara uymayanlar
hakkında 618 Sayılı Limanlar Kanunu'nun hükümleri gereği hukuki işlem
uygulanacaktır.”
(35) Yukarıdaki düzenleme ile Zeytinburnu Limanı’nın, İstanbul Boğazı Güney Girişi
Demirleme yerlerindeki transit, gümrüklü gemilere hizmet vermek üzere tek hareket
noktası olarak kabul edildiği görülmekte olup, ayrıca Zeytinburnu Limanı’nın acente
teknelerine yönelik barınma kapasitesinin 22 tekne olarak belirlendiği anlaşılmaktadır.
Yazının 8. maddesinde yer alan Kumkapı Barınağı’nda azami 8 teknenin barınabileceği,
diğer acente teknelerinin ise Yenikapı Mendirek içerisinde barınabileceği şeklindeki
ifadelerden barınma noktası olarak Zeytinburnu Limanı harici noktaların da olduğu,
bununla birlikte aynı maddenin devamında yer alan ifadelerden (Zeytinburnu Limanı
dışında barınan/bekleyen teknelerin gümrüklü transit gemilere hizmet vermeden önce
mutlaka Zeytinburnu Limanı’na gelerek ilgili prosedürleri tamamlamaları ve hizmetlerini
bu limandan hareketle yapmaları) hareket noktası olarak Zeytinburnu Limanı’nın
belirlendiği ortaya çıkmaktadır. Yine anılan düzenlemede ZEYPORT’un izin belgesi
bulunan mevcut tüm acente hizmet teknelerine, yanaşma/kalkma/palamar hizmetlerini
belirli kurallar ve liman disiplini dahilinde olmak üzere her zaman eşit şartlarla objektif
olarak vereceği ifade edilmektedir.
(36) Sürece, mevzuata ve kararlara ilişkin bu bilgilendirmeden sonra aşağıda ilgili ürün pazarı
ve ilgili coğrafi pazar kavramlarına yönelik tespitlere yer verilmiştir.
I.3.2. İlgili Ürün Pazarı
(37) İlgili ürün pazarının tespitinde, tarafların faaliyetleri, şikayet konusu iddialar ve yukarıdaki
sürecin bir bütün olarak ele alınması gerekmektedir. Bu bağlamda daha önce de
belirtildiği üzere şikayetçi konumundaki GÖZCÜ, transit gemilere lojistik hizmetler
alanında, şikayet edilen teşebbüslerden GEMTAC, GÖZCÜ ile aynı alanda, ZEYPORT
ise liman işletmeciliği/liman hizmetleri alanında faaliyet göstermektedir. Bu bağlamda ilk
bakışta transit gemilere yönelik lojistik hizmetler pazarının ve liman işletmeciliği/liman
hizmetleri pazarının ilgili ürün pazarı olarak tanımlanabileceği söylenebilecektir.
(38) Diğer yandan GÖZCÜ’nün şikayetlerinin odağını, kendisine Zeytinburnu Limanı’nda
başta barınma olmak üzere barınma, ofis ve otopark hizmetleri verilmemesi oluşturmakta
olup, bu bakımdan acente tekneleri dahil deniz araçlarına yönelik barınma hizmetleri
pazarının ve genel olarak ofis hizmetleri ve otopark hizmetleri pazarının da diğer ilgili
ürün pazarları olarak ele alınması mümkündür.
(39) Bununla birlikte, ilerleyen bölümlerde yukarıda anılan pazarlara yönelik tespitlere yer
verilecek olmakla beraber, dosya özelinde herhangi bir pazar tanımı yapılmasına gerek
olmadığı sonucuna varılmıştır.
I.3.3. İlgili Coğrafi Pazar
(40) İlgili coğrafi pazara yönelik olarak başvuru sahibi GÖZCÜ tarafından, Zeytinburnu
Limanı’nın VALİLİK kararıyla hareket noktası olarak belirlenmesi, anılan limanda
acentelik faaliyetlerinin sürdürülmesi için polis, sıhhiye, gümrük gibi tüm idari birimlerin
bir arada bulunması, anılan limanda antrepo hizmetlerinin verilmesi ve transit
beyannamesinin kabul edilmesi, anılan limanın transit gemilerin demirleme sahasına en
yakın liman olması, diğer limanlarda bu özelliklerden bir veya birkaçının bulunmaması ve
diğer limanların demirleme bölgesine uzaklıkları nedeniyle ciddi yakıt sarfiyatına yol
açacak olması gibi nedenler sayılarak coğrafi pazarın Zeytinburnu Limanı olarak ele
alınması gerektiği ifade edilmektedir.
18-08/152-73
11/47
(41) GÖZCÜ tarafından yukarıda ifade edilen hususlar soruşturma sürecinde VALİLİK, DTO,
İLB, Tuzla Liman Başkanlığı ve Ambarlı Liman İşleticisi MARDAŞ’a gönderilen yazılar ile
araştırılmış, polis, sıhhiye, gümrük, antrepo hizmetinin bir arada verildiği tek limanın
Zeytinburnu Limanı olduğu görülmüştür. Diğer yandan VALİLİK kararında hareket
noktası olarak belirlenen Ambarlı ve Kartal Limanlarının hareket ve barınma noktası
olarak faaliyete geçip geçmediği ile ilgili belirsizlik üzerine anılan limanlardan bilgi
talebinde bulunulmuş, Tuzla Liman Başkanlığı’ndan gelen cevabi yazıda Kartal
Limanı’nın gümrüklü hareket noktası olmadığı, ayrıca Liman Başkanlığı yetki sahalarında
yer alan limanlarda transit gemilere lojistik hizmet veren acenteler bakımından başkaca
gümrüklü hareket noktasının da olmadığı, yetki sahalarındaki limanlarda transit gemilere
lojistik hizmet veren acentelere barınma, ofis veya otopark hizmeti verilmediği; Ambarlı
Limanı İşleticisi MARDAŞ’dan gelen cevabi yazıda ise limanın gümrük hizmetlerinin
verildiği bir liman olmakla beraber, hareket noktası olarak fiilen bir faaliyetinin
bulunmadığı, anılan limandan konteyner ve yük taşımacılığı yapan gemilere ve temsilcisi
acentelere hizmet verildiği10, transit gemilere lojistik hizmet veren acentelere hizmet
verilmediği ifade edilmiştir. Öte yandan konuya ilişkin VALİLİK’ten gelen yazıda da
benzer hususların belirtildiği görülmektedir. Sonuç olarak anılan yazılardan her iki
limanın da fiilen gümrüklü hareket noktası olarak faaliyete geçmediği, söz konusu
limanların transit gemilere lojistik hizmet veren acente botları tarafından kullanılmadığı,
bu limanlarda bu tür acente botlarına yönelik barınma alanlarının da bulunmadığı
anlaşılmıştır.
(42) Diğer yandan her ne kadar 27.06.2007 tarih ve 2007/213 sayılı karar ile 17.08.2005 tarih
ve 2005/56 sayılı VALİLİK kararına ek olarak Haydarpaşa Limanı ve Karaköy Limanı da
hareket noktası olarak belirlenmişse de, ilgili kararda da belirtildiği üzere Karaköy
Limanı’ndan gemilere sadece personel ve görevli sevkiyatı yapılabilmekte, diğer işlemler
gerçekleştirilememektedir. Ayrıca İLB ve VALİLİK’ten alınan son bilgilere göre Galata
Port projesi nedeniyle Karaköy Limanı’nda gümrük uygulaması kaldırılmış ve halihazırda
gemilere hizmet verilememektedir. Keza İLB ve VALİLİK’ten gelen son bilgilerde
Haydarpaşa Limanı’nın 19 no’lu Rıhtımı’ndan da gemilere iaşe ve personel değişimi
işlemleri yapılamadığı ve her iki limanda acente botlarının barınmasına müsaade
edilmediği belirtilmektedir. Bu açılardan bakıldığında hem GÖZCÜ tarafından sayılan
liman hizmetlerinin hem de barınma olanaklarının birlikte bulunduğu tek limanın
Zeytinburnu Limanı olduğu ve VALİLİK’in Zeytinburnu Limanı’nı hareket noktası olarak
belirlemesi ile özellikle güney demirleme bölgelerindeki gemilere yönelik tüm liman
hizmetlerinin verilebildiği tek limanın Zeytinburnu Limanı olduğu söylenebilecektir11.
(43) Bu husus belirtilmekle beraber, şikayet konusu iddialar redde konu hizmet ile birlikte
değerlendirildiğinde Zeytinburnu Limanı’nın yukarıda sayılan özelliklerinin coğrafi
pazarın Zeytinburnu Limanı özelinde değerlendirilmesi sonucunu doğurmadığı
değerlendirilmektedir. Şöyle ki, GÖZCÜ’ye verilmesi reddedilen hizmet Zeytinburnu
Limanı’nın kullanımı değil, Zeytinburnu Limanı’ndan barınma hizmeti alımı olup, GÖZCÜ
Zeytinburnu Limanı’na makul mesafede (yakın coğrafyada) barınma olanağı bulduğu
takdirde Zeytinburnu Limanı’nın anılan özelliklerinden yararlanmaya devam
10 VALİLİK yazısı ekinde yer alan Ambarlı Liman Başkanlığı yazısında liman sahasının yükleme boşaltma
yapan gemiler tarafından kullanıldığı, transit gemilerin liman sahalarına uğramadığı, gümrük noktasının
bulunduğu Avcılar Balıkçı Barınağı’nda konteyner ve yük gemilerine hizmet veren sekiz acente botunun
bulunduğu ifade edilmektedir.
11 Bu husus belirtilmekle beraber (…..) ile yapılan görüşme sırasında sunulan ve daha sonra Kurum
kayıtlarına 31.07.2017 tarihinde intikal eden yazı ekinde yer alan belgelerden, kuzey demirleme bölgesine
ilişkin Rumeli Feneri Balıkçı Barınağı’nda pasaport kontrol noktası bulunmaması sebebiyle GBT
işlemlerinin Karaköy Limanı Yerleşik Deniz Liman Şube Müdürlüğü’ne yönlendirilmesi şeklinde 28.03.2013
tarihli VALİLİK kararına dayanan bir uygulama örneğinin bulunduğu da belirtilmelidir.
18-08/152-73
12/47
edebilecektir. Nitekim VALİLİK kararlarıyla da Zeytinburnu Limanı barınma noktası olarak
değil, hareket noktası olarak belirlenmiş, izin belgesi bulunan mevcut tüm acente hizmet
teknelerine yanaşma/kalkma/palamar hizmetlerinin her zaman eşit şartlarla objektif
olarak verileceği düzenlenmiştir.
(44) Bu bağlamda liman hizmetleri ve barınma hizmetleri (olanakları) kavramlarının
birbirinden ayrılması gerektiği ve redde konu unsurun esasen barınma hizmeti olması
nedeniyle dikkate alınması gereken hususun barınma olanakları olduğu
değerlendirilmekte olup, ilgili coğrafi pazarın da organize ya da organize olmayan
barınma hizmetleri ya da olanakları kapsamında ele alınması gerektiği anlaşılmaktadır.
Ayrıca Zeytinburnu Limanı’nın Boğaz’ın güneyinde yer alması ve şikayet konusu
iddiaların öncelikle güney demirleme bölgesinde demirleyen gemilere yönelik lojistik
hizmeti ilgilendirmesi sebebiyle, değerlendirmelerde de güney demirleme bölgesinin
dikkate alınması gerektiği kanaatine varılmaktadır.
(45) Bu noktada her ne kadar yukarıda geçen makul mesafenin ne kadarlık bir uzaklığı
kapsadığı ve bu kapsamda ne kadarlık bir alanın ilgili coğrafi pazar olarak
değerlendirilmesi gerektiği tartışmalarına girilebilecek olsa da, soruşturma sürecinde
elde edilen bilgi ve belgeler doğrultusunda nihai değerlendirmeyi değiştirmeyeceği
anlaşıldığından nihai bir ilgili coğrafi pazar tanımlanmasına gerek görülmemiş, makul
mesafe kavramı somut örnekler çerçevesinde ele alınmıştır.
I.3. Değerlendirme
(46) Yukarıda ayrıntılarına yer verilen başvuru ve devamındaki süreç incelendiğinde, başvuru
konusu hususların iki noktada toplandığı görülmektedir:
- Öncelikli olarak GÖZCÜ, başta barınma olmak üzere Zeytinburnu Limanı’ndan
barınma, ofis ve otopark hizmeti alma taleplerinin reddedilmesinin ZEYPORT’un
hakim durumunu kötüye kullanması niteliğinde olduğunu, ayrıca palamar ücreti
konusunda kendilerine ayrımcı fiyatlama yapıldığını, anılan eylemlerin GÖZCÜ’nün
piyasadaki faaliyetlerini zorlaştırdığını ve GÖZCÜ’yü piyasa dışına çıkarmayı
hedeflediğini, anılan eylemlerle ZEYPORT’un liman işletmeciliği alanındaki hakim
durumunu GÖZCÜ’nün faaliyet gösterdiği pazarda kötüye kullandığını, Zeytinburnu
Limanı’nın lojistik hizmetleri sağlayan firmalar için zorunlu unsur niteliğinde olduğunu
ve diğer limanlarla ikame edilemeyeceğini iddia etmektedir.
- İkinci olarak ise GÖZCÜ, ZEYPORT ile Zeytinburnu Limanı’ndan barınma ve ofis
hizmeti alan teşebbüsler (özellikle GEMTAC) arasında örtülü bir anlaşma ya da
uyumlu eylem bulunduğunu, barınma alanlarının tahsisinin adaletli bir şekilde
gerçekleştirilmediğini, halihazırda barınma hizmeti alan teşebbüslerle uzun süreli
anlaşmalar yapılmasının ve bu anlaşmalarda sözleşmenin yenilenmesinin her
zaman mümkün kılınmasının ZEYPORT ile diğer teşebbüsler arasında gümrüklü
liman hizmetleri piyasasını kendi aralarında paylaşmayı hedefleyen rekabete aykırı
bir anlaşmanın bulunduğunu gösterdiğini iddia etmektedir.
(47) Söz konusu iddialardan ilki 4054 sayılı Kanun’un 6. maddesi kapsamında, ikincisi ise 4.
maddesi kapsamında incelenebilecek nitelikte olup, başvurunun esasını ilk iddianın
oluşturması itibarıyla bu iddia öncelikle ele alınmıştır.
I.3.1. 4054 sayılı Kanun’un 6. Maddesi Kapsamında Yapılan Değerlendirme
(48) 4054 sayılı Kanun’un 6. maddesi kapsamında incelenen bir davranışın ihlal teşkil
edebilmesi için, davranışı gerçekleştiren teşebbüsün ilgili pazarda hâkim durumda
olması ve davranışın bir kötüye kullanma niteliği taşıması gerekmektedir. Hâkim
Durumdaki Teşebbüslerin Dışlayıcı Kötüye Kullanma Niteliğindeki Davranışlarının
Değerlendirilmesine İlişkin Kılavuz’un (Kılavuz) 7. paragrafında bu iki temel unsurdan
18-08/152-73
13/47
birinin bulunmadığının açıkça gösterilebildiği durumlarda diğer unsura ilişkin analize yer
verilmeyebileceği ifade edilmektedir. Bu bağlamda aşağıda öncelikle hakim durum
analizine deniz araçlarına yönelik barınma hizmetleri pazarı özelinde değinilecek,
ardından bu hizmetler bakımından sözleşme yapmanın reddi koşullarının sağlanıp
sağlanmadığı, bir başka deyişle kötüye kullanma davranışının gerçekleşip
gerçekleşmediği incelenecektir. Bu değerlendirmeden sonra, ofis ve otopark hizmeti
verilmesinin reddi ile ayrımcılık iddialarına ilişkin olarak yapılan hakim durum ve kötüye
kullanma değerlendirmelerine aynı başlıkta bir arada yer verilecektir.
(49) Bununla birlikte söz konusu incelemeye geçmeden önce, daha sonra yapılacak
değerlendirmeleri de ilgilendirmesi bakımından öncelikle başvuru sahibi tarafından öne
sürülen, GEMTAC ile ZEYPORT’un aynı ekonomik bütünlük içerisinde yer aldığı
iddiasının değerlendirilmesinin, sonrasında ise sözleşme yapmanın reddi şartlarının
dosya konusu bakımından sağlanıp sağlanmadığının tespitinin yerinde olacağı
değerlendirilmektedir.
I.3.1.1. Ekonomik Bütünlük İddiasının Değerlendirilmesi
(50) GÖZCÜ’nün yaptığı başvuruda, ZEYPORT İcra Kurulu Başkanı ve Yönetim Kurulu Üyesi
(…..), DTO Yönetim Kurulu Sayman Üyesi ve DONATAN Yönetim Kurulu Üyesi
olmasının yanı sıra, aynı zamanda GEMTAC’ın da Yönetim Kurulu Başkanı ve tek imza
yetkilisi olduğu, bu durumun bir sonucu olarak da liman içinde objektif bir düzenin
oluşmasının mümkün olmadığı belirtilmektedir.
(51) GÖZCÜ’nün anılan iddiası, rekabet hukuku kapsamında ekonomik bütünlük kavramı
çerçevesinde incelenebilecek olup, rekabet hukukunda iki teşebbüsün aynı ekonomik
bütünlük içinde olup olmadığının tespitinde dikkate alınan temel unsurlar teşebbüslerin
aynı kontrol yapısı içerisinde yer alıp almadığı ve teşebbüsler arasında ekonomik çıkar
birliği ve ailesel bağların bulunup bulunmadığıdır12. Teşebbüslerin aynı kontrol yapısı
içerisinde olup olmadığına ilişkin değerlendirmenin çıkış noktasını ise öncelikle
hissedarlık ve yönetim kurulu yapıları oluşturmakta olup, ardından teşebbüslerin karar
alma mekanizmaları dikkate alınmaktadır.
(52) Bu bağlamda öncelikle ZEYPORT ve GEMTAC’ın mevcut hissedarlık yapıları
değerlendirildiğinde, GEMTAC altı acentenin hissedarlığından oluşan bir şirket iken,
ZEYPORT hissedarları arasında DTO, DONATAN, İDO, Zeytinburnu Belediye
Başkanlığı, Türk Deniz Eğitim Vakfı, Milangaz gibi bazıları yarı-kamusal nitelikte farklı
yapıda tüzel kişiliklerin de bulunduğu bir teşebbüs niteliğindedir. Diğer yandan gerek
GEMTAC’da Düzgit Vapur Hizmetleri Tic. A.Ş. ve Düzgit Deniz İşletmeciliği Tic. Ltd. Şti.,
gerekse ZEYPORT’ta DONATAN13 gibi (…..) ve/veya Düzgit Ailesi ile bağlantılı
olabilecek hissedarların bulunduğu görülmektedir.
(53) Teşebbüslerin yönetim kurulu yapıları incelendiğinde ise ZEYPORT’un yönetim
kurulunda ZEYPORT hissedarı tüzel kişiliklerin temsilcilerinin yer aldığı görülürken,
GEMTAC’da ise GEMTAC’ı oluşturan acentelerin temsilcilerinin bulunduğu
görülmektedir. Bu noktada teşebbüslerin nihai olarak (…..) ve/veya Düzgit Ailesi
tarafından kontrol edilip edilmediğini tespit etmek üzere yönetim kurullarının karar alma
mekanizması incelendiğinde, her iki teşebbüste de yönetim kurulunun üye sayısının salt
12 Kurul’un 28.10.2009 tarih ve 09-49/1220-308 sayılı, 16.12.2010 tarih ve 10-78/1645-609 sayılı,
25.12.2012 tarih ve 12-67/1677-614 sayılı kararları.
13 2009’dan 2016’ya kadar olan dönem incelendiğinde DONATAN şirketinin 37-40 ortaklı, ortakları gemi
acentelerinden oluşan bir yapıda olduğu, Düzgit Grup şirketlerinin anılan şirketteki hissedarlık oranının
2009’da %(…..); 2010’da %(…..); 2011-2014 arasında %(…..); sonraki dönemde %(…..) olduğu
görülmüştür.
18-08/152-73
14/47
çoğunluğuyla toplandığı, kararların ise katılanların çoğunluğu ile alındığı görülmüş,
ayrıca ZEYPORT vekili tarafından herhangi bir üyenin veto hakkının bulunmadığı
iletilmiştir. Buna göre ZEYPORT’ta toplantılarda dokuz üyeden en az beşinin,
GEMTAC’da ise yedi üyeden en az dördünün hazır bulunması ve bu üyelerden de
çoğunluğunun aynı yönde oyu ile karar alınabildiği anlaşılmıştır. Bu bağlamda her ne
kadar her iki şirkette de (…..) veya Düzgit ailesinin dolaylı ortaklıkları olduğundan
bahsedebilecekse de, her iki şirkette kararların salt (…..) veya kendisiyle bağlantılı
olabilecek şirketlerin etkisiyle alındığından ya da her iki şirketin (…..) veya Düzgit Ailesi
tarafından kontrol edildiğinden bahsetmenin mümkün olmadığı değerlendirilmektedir14.
(54) Konu ekonomik çıkar birliği kriteri bakımından ele alındığında ise, söz konusu kriter
genelde farklı şahıslar tarafından kontrol edilen teşebbüslerin aynı ekonomik bütünlük
içinde olup olmadığının tespitinde kullanılan bir kriter olup, ZEYPORT’un bazıları yarı
kamusal nitelikli farklı yapıda tüzel kişiliklerden oluşan hissedarlık yapısı da göz önünde
bulundurulduğunda, bu hissedarlar ile GEMTAC arasında bir ekonomik çıkar birliği
olduğu sonucuna ulaşmanın mümkün olmadığı değerlendirilmektedir.
(55) Sonuç olarak yukarıda yapılan değerlendirmeler ışığında ZEYPORT ve GEMTAC’ın salt
(…..) tarafından kontrol edildiği ve aynı ekonomik bütünlük içinde yer aldığı şeklinde bir
sonuca varmanın mümkün olmadığı anlaşılmaktadır15.
I.3.1.2. Barınma Hizmetleri Bakımından Hakim Durum Değerlendirmesi
(56) Bu bölümde barınma hizmetleri bakımından ZEYPORT’un hakim durumda olup olmadığı
kısaca incelenecektir. Bu tür bir değerlendirmenin ilgili coğrafi pazar bölümünde de
değinildiği üzere organize barınma alanları ve organize olmayan barınma alanlarını bir
bütün olarak ele alarak ya da salt bu hizmeti organize sunan alanlar dikkate alınarak
yapılması mümkündür. Hakim durum değerlendirmelerinde birincil ölçüt teşebbüsün
sahip olduğu pazar payı olup, ZEYPORT’un barınma hizmetleri bakımından pazar
payının ZEYPORT gibi organize barınma hizmeti sunan alanların barınma kapasiteleri
dikkate alınarak yaklaşık olarak hesaplanabileceği değerlendirilmiştir. Bu bağlamda
GÖZCÜ’nün de bir dönem barınma hizmeti aldığı ATAKÖY MARİNA ile yapılan
görüşmede Ataköy Marina’nın barınma-bağlama kapasitesi hakkında bilgi alınmış,
ayrıca barınma-bağlama hizmeti sunan bir teşebbüs olarak kapasiteler hakkında yapmış
oldukları çalışmada elde edilen veriler istenmiştir. Söz konusu kapasiteler aşağıdaki
tabloda sunulmaktadır.
14 Her ne kadar GEMTAC’ın hissedarlık yapısında Düzgit Vapur Hizmetleri Tic. A.Ş.’nin %(…..), Düzgit
Deniz İşletmeciliği Tic. Ltd. Şti.’nin %(…..) hissedarlığı ile toplamda %(…..) ulaşan oranla Düzgit Ailesi’nin
GEMTAC’ı kontrol edip etmediği sorusu akıllara gelmekte ise de ZEYPORT’un hissedarlık, yönetim kurulu
yapısı ve karar alma mekanizması göz önünde bulundurulduğunda ulaşılan sonuç değişmemektedir.
Konuya ilişkin GEMTAC tarafından gönderilen cevabi yazılarda bu iki şirketin birbirine rakip olduğu ve (…..)
hissedarı olduğu şirketlerle hiçbir ticari bağının bulunmadığı belirtilmişse de diğer yandan Düzgit Deniz
İşletmeciliği Ltd. Şti.’nin hissedarlarından (…..),(…..) babasının merhum ablasının oğlu olduğu, (…..) ise
1986 yılında anılan şirketin ortaklığından ayrıldığı ifade edilmiştir. Bu noktada GEMTAC’ın yönetim kurulu
yapısında bu şirketlerle bağlantılı ve/veya aralarında akrabalık bağları olan (…..) etkisiyle GEMTAC
özelinde kararların Düzgit ailesi tarafından alınma ihtimali olduğu söylenebilecek ise de, önceden de
belirtildiği gibi bu durum ZEYPORT ile GEMTAC’ın aynı ekonomik bütünlük ve kontrol yapısı içerisinde
olduğu sonucunu doğurmamaktadır.
15 GÖZCÜ’nün barınma talepli ilk başvuru tarihi olan 05.12.2009 ile günümüz arasında ZEYPORT’un
yönetim kurulu yapısında ve karar alma mekanizmasında yukarıdakinden farklı olarak (…..) ya da Düzgit
Ailesi’ni kontrol sahibi durumuna getirecek esaslı bir değişim olmadığından, mevcut durumun şikâyet
konusu dönem itibarıyla da geçerli olduğu anlaşılmaktadır.
18-08/152-73
15/47
Tablo 2: İstanbul’daki Organize Barınma Alanları ve Bu Alanların Kapasitesi
Organize Barınma Alanı Kapasite
ATAKÖY MARİNA (…..)16
İSTMARİN/İSTİNYE&TARABYA (…..)
SETUR KALAMIŞ MARİNA (…..)
WEST İSTANBUL MARİNA (…..)
MARİNTÜRK CITY PORT PENDİK (…..)
TUZLA VİAPORT MARİNA (…..)
Toplam 4805
Kaynak: ATAKÖY MARİNA’dan gelen bilgi ve belgeler.
(57) Aşağıdaki şekilde ise söz konusu alanlar haritada işaretlenmiştir:
Şekil 1: İstanbul’daki Organize Barınma Alanları
(58) Tablo 2’de de görüldüğü üzere İstanbul’un genelinde yer alan organize barınma
alanlarının kapasitesi toplamda 4.805 tekne olup, 1.805 teknelik kapasitenin Boğaz’ın
Avrupa tarafında, 3000 teknelik kapasitenin ise Boğaz’ın Asya tarafında yer aldığı
görülmektedir. Bu kapasiteden sadece Zeytinburnu Limanı gibi Boğaz’ın güneyinde ve
Zeytinburnu Limanı’na en yakın mesafede (2,2 km yürüme, 4,5 km araç) bulunan
ATAKÖY MARİNA’nın (…..) teknelik mevcut marina kapasitesi Zeytinburnu Limanı’nın
22 teknelik (sonradan 25) kapasitesiyle karşılaştırıldığında dahi ZEYPORT’un deniz
araçlarına ya da acente botlarına yönelik Zeytinburnu Limanı özeline indirgenmemiş
herhangi bir coğrafi pazar tanımında barınma hizmetleri bakımından ulaşabileceği pazar
payının ihmal edilebilir boyutta olacağı anlaşılmaktadır. Diğer yandan değerlendirmeye
İLB yazısında sekiz teknenin barınabileceğinin belirtildiği Kumkapı Barınağı17 ve
Yenikapı gibi organize olmayan alanların dahil edilmesi durumunda bu payın daha da
düşeceği açıktır. Dolayısıyla eldeki bu veriler ışığında ZEYPORT’un söz konusu barınma
kapasitesi ile deniz araçlarına yönelik barınma hizmetleri pazarında hakim durumda
olduğu sonucuna ulaşmanın mümkün olmadığı sonucuna varılmaktadır.
16 Gelen bilgide, (…..) kapasitelik alanın (…..) mevcut marina, (…..)si mega yat marina olarak
adlandırılmakta olup mevcut marinada 20 metreye kadar, mega yat marinada ise 25 metreden büyük
acente botlarının barınabildiği belirtilmiştir.
17 Bu alan ayrıca bir dönem İSPARK tarafından tekne park olarak da işletilmiştir.
18-08/152-73
16/47
I.3.1.3. Sözleşme Yapmanın Reddine İlişkin Değerlendirme
I.3.1.3.1. Reddetme Eyleminin Varlığı
(59) Daha önce de ayrıntılarına yer verildiği üzere GÖZCÜ’nün ZEYPORT’a Zeytinburnu
Limanı’ndan barınma, ofis ve otopark hizmeti alma talepli yaptığı başvurular ZEYPORT
tarafından çeşitli nedenlerle reddedilmiştir. Bu bağlamda sözleşmeyi yapmanın reddi
koşullarından reddetme eyleminin varlığının soruşturma konusu bakımından mevcut
olduğu görülmektedir.
I.3.1.3.2. Vazgeçilmezlik
(60) Sözleşme yapmanın reddi kapsamında vazgeçilmezlik koşulu değerlendirilirken,
reddetmeye konu unsurun alt pazarda etkin bir şekilde rekabet edebilmek için nesnel
olarak gerekli olması aranmakta, bu durum ise sözleşme talebine konu unsurun alt
pazarda rakiplerin başvurabilecekleri mevcut ya da potansiyel bir ikamesinin
bulunmaması halinde söz konusu olmaktadır.
(61) Bu çerçevede vazgeçilmezlik şartını değerlendirirken, öncelikle reddetmeye konu
unsurun ne olduğu hususun aydınlatılması değerlendirmenin kilit noktasını
oluşturmaktadır. Daha önce de ifade edildiği üzere, GÖZCÜ’ye verilmesi reddedilen
hizmetler, Zeytinburnu Limanı’ndan barınma, ofis ve otopark hizmetlerinin alınması olup,
GÖZCÜ’nün faaliyetleri için Zeytinburnu Limanı’na giriş çıkışları, bir başka deyişle
Zeytinburnu Limanı’nı kullanması engellenmemektedir. Bu bağlamda reddedilen
unsurun Zeytinburnu Limanı’nın transit gemilere lojistik hizmet verilmesi için kullanımının
değil, Zeytinburnu Limanı’ndan barınma, ofis ve otopark hizmetlerinin alınması olduğu
tekrar vurgulanmalıdır. Söz konusu ayrımın net bir şekilde ortaya konması, nesnel
gereklilik/alternatifsizlik koşulunun hangi unsur bakımından dikkate alınacağının
belirlenmesi bakımından da ayrıca önemlidir. Nitekim, reddedilen unsurun transit
gemilere lojistik faaliyet vermek için Zeytinburnu Limanı’ndan yararlanma olması
durumunda, Zeytinburnu Limanı’nın kendisi nesnel gereklilik/alternatifsizlik kriteri
bakımından değerlendirilecek, barınma, ofis ve otopark hizmetleri olması durumunda ise
söz konusu hizmetlerin Zeytinburnu Limanı’ndan alınması söz konusu kriterlere konu
olacaktır. Bu çerçevede reddedilen unsurun Zeytinburnu Limanı’ndan barınma, ofis ve
otopark hizmetlerinin alınması olması hasebiyle, aşağıda bu hizmetlerin Zeytinburnu
Limanı’ndan alınmasının GÖZCÜ’nün esas faaliyeti olan İstanbul Boğazı’ndan transit
geçen gemilere lojistik hizmetlerin verilmesi faaliyeti bakımından mutlak olarak gerekli
olup olmadığı incelenmiştir.
(62) Bu tür bir değerlendirme her ne kadar söz konusu faaliyetlerin nitelikleri dikkate alınarak
faaliyet özelinde yapılabilecek olsa da, bu şekilde bir değerlendirmenin objektiflik
eleştirisine maruz kalabileceği dikkate alınarak, söz konusu değerlendirmenin
GÖZCÜ’nün ve alt pazarda faaliyet gösteren diğer teşebbüslerin beyanları ve durumları
incelenerek yapılmasının uygun olacağı kanaatine varılmıştır. Bu bağlamda aşağıda ilk
olarak barınma konusu ele alınmıştır.
(63) GÖZCÜ tarafından yapılan başvurularda barınma konusu ile ilgili olarak, Zeytinburnu
Limanı’ndan barınma hizmeti alınamaması üzerine Ataköy Marina’dan barınma hizmeti
alındığı, fakat bu hizmetin bedeli olarak Zeytinburnu Limanı’ndaki yıllık barınma hizmeti
olan (…..) TL yerine (…..) TL’lik bir bedel ödendiği, yine Zeytinburnu Limanı’ndan
barınma hizmeti alamamanın bir sonucu olarak limana giriş ve çıkışlar ile limanda
beklemeler dolayısıyla çift hatta üç palamar ücreti ödendiği ve ayrıca Ataköy Marina’dan
geliş gidişler dolayısıyla da ek yakıt ücretine katlanıldığı ifade edilmektedir. Söz konusu
açıklamalardan GÖZCÜ’nün barınma konusunda Ataköy Marina gibi bir alternatifinin
bulunduğu anlaşılmaktadır. Bununla birlikte, aynı zamanda bu durumun bir neticesi
18-08/152-73
17/47
olarak GÖZCÜ’nün Zeytinburnu Limanı’ndan barınma hizmeti alan teşebbüslere göre
yakıt, palamar ve barınma bedeli konularında ek maliyetlere katlandığı görülmektedir.
(64) Diğer yandan 23.05.2017 tarihinde yapılan görüşmede GÖZCÜ yetkilileri tarafından
barınma konusuna ilişkin yapılan açıklamalara aşağıda yer verilmektedir:
- “Kumkapı ve Yenikapı Limanı’nda ise sadece barınma hizmeti alınabilmekte olup,
transit geçen gemiye herhangi bir hizmet sağlanamamaktadır. Yenikapı ve Kumkapı
Limanı’ndan barınma hizmeti almış olsanız da mesafenin (1,7 km) uzak olması
nedeniyle maliyetleriniz Zeyport Limanı’nda barınmayan acente motorlarının
maliyetlerine ayrı bir ek maliyet (palamar ücreti vs. hariç) oluşturacaktır.”
- “Karaköy Gümrük Sahası, Rumeli Feneri, Pendik Gümrük Sahası limanlarında da
durum benzerdir. Coğrafi olarak da incelendiğinde Zeyport Limanı ticari açıdan en
uygun nokta iken, diğer limanlar uygun değildir. Kumkapı, Yenikapı, Rumeli Feneri,
Karaköy, Haydarpaşa, Ambarlı, Kartal ve Pendik’te bulunan limanlardan da gemi
acenteleri barınma hizmeti alabilmekte fakat bu limanların tümünde resmi işlemlerin
gerçekleştirilebilmesi için kamu kurumlarının temsilciliklerinin bulunmaması, bu
limanlardan transit gemilere temasa izin verilmemesi gibi nedenlerle Zeyport
Limanı’nda sunulabilen hizmetlerle aynı hizmetin sunulabilmesi mümkün
olmamaktadır. Kaldı ki sayılan birçok limanın mesafe açısından Zeyport Limanı’na
uzaklığı dikkate alındığında yakıt ücretleri de oldukça fazla ek maliyete sebep
olacaktır. Öte yandan İstanbul Boğazı’ndan geçen transit gemilere ilgili Valilik
kararları nedeniyle de Zeyport Limanı haricinde bir limandan temas etmek mümkün
değildir. Nitekim transit gemiye temas etmeden önce mutlaka Zeyport Limanı’na
uğramamız ve Gümrük, Sıhhiye, Polis ve Liman Başkanlığına dilekçe vermemiz
gerekmektedir. Bu zorunluluk ayrıca fazla palamar ücreti ödemememize neden
olmaktadır.”
- “Hâlihazırda acente gemilerimiz denizin ortasında şamandırada tutulmaktadır. Bu
şekilde acente gemilerimizi şamandırada tutmamızın önünde kanuni açıdan
herhangi bir engel bulunmamakta, bu durum kanuni açıdan bir sorun teşkil
etmemektedir.”
- “15.12.2009’dan başlayarak 15.12.2013’e kadar Ataköy Marina’dan barınma hizmeti
aldık. Sonrasında ise ücretlerin aşırı artması nedeniyle buradan hizmet almaktan
vazgeçtik. 15.12.2012-15.12.2013 yılları arasında barındığımız Zeyport Limanı ile
mesafesi yaklaşık 1 km olan Ataköy Marina’da yıllık tek bot için yaklaşık (…..)Euro18
(%18 KDV hariç) barınma ücreti ödedik. Zeyport da ise bu maliyetimiz (…..) TL
olacaktı.
- “Mevcut durumda, tek hareket noktası olarak Zeyport Limanı belirlendiği için Zeyport
zorunlu unsur niteliğindedir. Barınma hizmeti ise farklılık arz etmekle beraber,
Zeyport’tan barınma hizmeti alamadığımızda maliyetlerimiz aşırı artmaktadır.”
(65) Aşağıdaki şekilde GÖZCÜ’nün yukarıdaki beyanlarında ve VALİLİK kararlarında geçen
belli başlı alanlar haritada işaretlenmiştir:
18 Ataköy Marina’dan gelen cevabi yazıya göre anılan tarih aralığında ATAKÖY MARİNA’ya Gözcü-2
teknesi için ödenen barınma bedeli damga vergisi dahil (…..)TL’dir.
18-08/152-73
18/47
Şekil 2: VALİLİK Kararlarında ve GÖZCÜ’nün Beyanlarında Geçen Alanlar
(66) GÖZCÜ’nün yukarıdaki beyanlarından da acente botlarının barınabildiği başka limanlar
(Kumkapı, Yenikapı gibi) ve marinalar olduğu, bununla birlikte sorun teşkil eden asıl
hususların, Zeytinburnu Limanı’nın ilgili VALİLİK kararlarıyla tek hareket noktası olarak
belirlenmesi nedeniyle bu limana gidiş-gelişler sonucu katlanılan ek yakıt ücreti, limana
giriş-çıkışlar sonucu maruz kalınan ek palamar ücretleri ile diğer limanlarda Zeytinburnu
Limanı’nda bulunan idari birimlerin bulunmaması ve bu limanların yasal olarak da hareket
noktası olmaması sebebiyle bu limanların acenteler bakımından Zeytinburnu Limanı’nın
işlevine haiz olmaması olduğu anlaşılmaktadır. Öte yandan GÖZCÜ beyanlarıyla,
barınma hizmetinin limanın kullanımından farklılık arz ettiğini kabul etmekte, Zeytinburnu
Limanı’nı zorunlu unsur yapan hususun barınma hizmeti alamamaktan ziyade,
Zeytinburnu Limanı’nın tek hareket noktası olarak belirlenmesi olduğunu
vurgulamaktadır. Bu noktada bu beyanlar kapsamında soruşturma konusu sözleşme
yapmanın reddi konusuna dönülecek olursa, GÖZCÜ’ye verilmesi reddedilen hizmet
Zeytinburnu Limanı’ndan barınma hizmeti alınması olup, GÖZCÜ’nün Zeytinburnu
Limanı’nı kullanması, buradaki kamu idari birimlerinden hizmet alarak faaliyetlerini
sürdürmesi engellenmemektedir.
(67) Dolayısıyla Zeytinburnu Limanı’nın İstanbul Boğazı’ndan geçen transit gemilere lojistik
hizmet veren acenteler bakımından tüm idari birimlerin yer aldığı tek liman olup
olmadığı/alternatifinin bulunup bulunmadığı hususu, reddetmeye konu unsur
Zeytinburnu Limanı’nın acente faaliyetleri için kullanımı olmadığından inceleme
konusunu oluşturmamaktadır. Bu bağlamda barınma hizmeti dışında, Zeytinburnu
Limanı’nın transit gemilere lojistik hizmet veren teşebbüsler bakımından en uygun liman
olduğu hususuna ilişkin değerlendirmelerin sözleşme yapmayı reddetme
değerlendirmelerinin odağında yer almadığı, asıl incelenmesi gereken konunun acente
tekneleri bakımından Zeytinburnu Limanı haricinde alternatif barınma alanlarının
bulunup bulunmadığı hususu olduğu değerlendirilmektedir. Bu bakımdan ise şikayetçi
konumundaki GÖZCÜ dahi, demirleme alanına ve hareket noktası olarak belirlenen
Zeytinburnu Limanı’na uzak olmakla beraber İstanbul Boğazı’nda farklı liman ve
18-08/152-73
19/47
noktaların barınma noktası olarak kullanılabildiğini, ayrıca bir dönem Ataköy Marina’yı da
barınma alanı olarak kullandığını, ek olarak halihazırda teknelerini denizde şamandırada
tutarak barınma sorununu çözdüğünü belirtmektedir.
(68) Öte yandan barınma/bağlama alanlarına ilişkin GÖZCÜ’nün başvurularında Zeytinburnu
Limanı’ndan barınma hizmeti alamayan bir diğer acente olarak belirtilen CİHAD’tan da
bilgi talebinde bulunulmuş, şirket yetkilisi (…..) tarafından Zeytinburnu Limanı’na 5,5 mil
gidiş 5,5 mil dönüş olmak üzere 11 mil uzaklıkta Kadıköy tren istasyonu yanında
Haydarpaşa Limanı bölgesine yakın mesafede ücretsiz olarak barınıldığı, bununla birlikte
Zeytinburnu Limanı’ndan barınma hizmeti alan firmalara göre ek yakıt, amortisman ve
palamar ücretlerine katlanıldığı ifade edilmiştir. Cevapta ayrıca Yenikapı ve Kumkapı
limanlarının da ücreti karşılığında barınılabilecek limanlar olduğu, bununla birlikte
VALİLİK kararları ile tek hareket noktası olarak belirlenen Zeytinburnu Limanı’na
uzaklıkları nedeniyle (sırasıyla 2,5 ve 3 mil-tek yön) Zeytinburnu Limanı’ndan barınma
hizmeti alan firmalara göre rekabetçi dezavantaj oluşturduğu belirtilmiştir.
(69) Her ne kadar başvuru sahibi GÖZCÜ ve GÖZCÜ’nün başvurularında geçen diğer bir
acente CİHAD tarafından İstanbul Boğazı’nda farklı liman ve noktaların barınma noktası
olarak kullanılabildiği belirtilmişse de, acente tekneleri bakımından Zeytinburnu Limanı
haricindeki barınma/bağlama alanları hakkında VALİLİK ve İLB’den de bilgi istenmiş, her
iki cevabi yazıda da Zeytinburnu Limanı haricinde herhangi bir barınma noktasına
değinilmemiş, İLB yetki sahasında yetkilendirilen 77 acente botundan Zeytinburnu
Limanı’nda barınan 22 bot dışındaki 55 bot için izinli barınma yerinin mevcut olmadığı,
bunlardan şikayete tabi olanlara gerekli yaptırımların halin icabına göre uygulandığı,
yeterli kapasitede barınma/bağlama yeri olmadığından İBB yetki alanında yaklaşık beş
bin gemi/deniz aracının kıyılara izinsiz bağlı bulunduğu ve İBB tarafından yapılan
“İstanbul Genelinde Marina ve Tekne Parkların Yerleşimine Ait Büyüklük ve Plan Altlığı
Çalışması”nda gemi/deniz araçları için gerekli olan barınma yerlerinin de planlandığı
ifade edilmiştir. Öte yandan her iki yazıda da, GÖZCÜ tarafından barınma noktası olarak
belirtilen alanlardan Kumkapı Barınağı’ndaki Gümrük Kısım Amirliği’nin Zeytinburnu
Gümrük Müdürlüğü’ne taşındığı, Yenikapı Barınağı’nda ise İBB tarafından yeniden
yapılanmaya gidildiğinden burada da bağlama ve barınma hizmeti verilemediği
belirtilmektedir. Yazılarda ayrıca 2007/213 sayılı kararla 2005/56 sayılı karardaki
limanlara alternatif hareket noktası olarak belirlenen TCDD Haydarpaşa Liman
İşletmesi’nin 19 no’lu Rıhtımı’nın da barınma noktası olarak kullanılmasına izin
verilmediği, daha önce gemilere iaşe hizmeti verilen TDİ İstanbul Liman İşletmesi’ndeki
gümrük hizmetine ise Galata Port projesi nedeniyle son verildiğinden şu anda gemilere
bu limandan da hizmet verilmediği ifade edilmektedir. VALİLİK yazısı ekinde ayrıca İLB
yetki sahası içinde bulunan gümrüklü noktalardan Salıpazarı Limanı’nın kurvaziyer yolcu
gemilerine, askeri gemilere ve yabancı bayraklı yatlara hizmet vermekte olduğundan
acente botlarına yer tahsisi ve hizmet verilmesine uygun olmadığı belirtilmiştir.
(70) VALİLİK ve İLB’nin yukarıdaki beyanları üzerine GÖZCÜ’nün eski müdürü ve ortağı (…..)
ile tekrar iletişime geçilerek, Kumkapı ve Yenikapı barınaklarının barınma noktası olarak
kullanılıp kullanılmadığı teyit etmek amacıyla tekrar sorulmuş, (…..) tarafından
halihazırda Kumkapı’da barınmakta olan Evren Denizcilik’e ait bir tekne, Eylül
Denizcilik’e ait üç tekne, Turkuaz Denizcilik’e ait bir tekne ve YAVUZ’a19 ait sekiz tekne
olmak üzere 13 acente botunun bulunduğu, bu acentelerin genelde transit gemilere yağ
19 YAVUZ yetkilisi (…..) ile 06.12.2017 tarihinde raportörlerce yapılan telefon görüşmesinde de teknelerinin
Kumkapı’da barındığı hususu ifade edilmiştir.
18-08/152-73
20/47
ve kolcu hizmeti verdiği, bu limanın bir yıl öncesine kadar İSPARK tarafından işletildiği20,
Yenikapı Limanı içerisinde ise akaryakıt tankerleri ve su tankerlerinin barındığı, hava
koşullarının uygun olmadığı zamanlarda Zeytinburnu Limanı’ndaki botların dahi geçici
olarak bu alanlara geldiği, dolayısıyla Kumkapı ve Yenikapı Limanlarında barınmanın
mümkün olduğu hususu yinelenmiştir.
(71) Dolayısıyla yukarıda VALİLİK ve İLB tarafından yapılan açıklamaların İLB yetki alanında
Zeytinburnu Limanı gibi barınma hizme
