Rekabet Kurumu Başkanlığından,
REKABET KURULU KARARI
Dosya Sayısı : 2018-5-33 (Önaraştırma)
Karar Sayısı : 18-42/667-328
Karar Tarihi : 08.11.2018
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Prof. Dr. Ömer TORLAK
Üyeler : Arslan NARİN, Adem BİRCAN, Mehmet AYAN, Ahmet ALGAN
Hasan Hüseyin ÜNLÜ, Şükran KODALAK
B. RAPORTÖRLER: Erdem AKTEKİN, Cihan BİLAÇLI, Merve BİROĞLU,
Seda SAYIN POLAT
C. BAŞVURUDA
BULUNANLAR : - Gizlilik talebi bulunmaktadır.
D. HAKKINDA İNCELEME
YAPILANLAR : - Beşiktaş Kültür Merkezi A.Ş.
Akat Mahallesi, Ebulula Mardin Cad. Maya Meridyen Plaza
No:16 D:12, 34335 Beşiktaş/İstanbul
- Tam Aile Filmleri Fabrikası Stüdvo Film ve Organizasyon San.
Tic. A.Ş.
Levent Mahallesi, Lale Sk. 11-1, 34330 Beşiktaş/İstanbul
- Nulook Prodüksiyon ve Film Yapım A.Ş.
Harbiye Mah. Kadırgalar Cad. No: 6/3 G-Mall AVM Maçka
Şişli/İstanbul
- Çamaşırhane Film Yapım A.Ş.
Krizantem Sok. No: 17 Levent Beşiktaş/İstanbul
- Televizvon ve Sinema Filmi Yapımcıları Meslek Birliği
Ergenekon Caddesi No:10 Ahmetbey Plaza Kat: 5-6-7-8
Harbiye 34367 Şişli/İstanbul
(1) E. DOSYA KONUSU: Beşiktaş Kültür Merkezi A.Ş., Tam Aile Filmleri Fabrikası
Stüdyo Film ve Organizasyon San. Tic. A.Ş., Nulook Prodüksiyon ve Film Yapım
A.Ş. ve Çamaşırhane Film Yapım A.Ş.’nin, üyesi oldukları Televizyon ve Sinema
Filmi Yapımcıları Meslek Birliği kanalıyla sektörün gösterim pazarındaki fiyat,
indirim ve benzeri satış koşullarına müdahale etmek suretiyle 4054 sayılı
Kanun'un 4. ve 6. maddelerini ihlal ettiği iddiası.
(2) F. İDDİALARIN ÖZETİ: Başvuruda özetle, lider yerli film yapımcılarından Beşiktaş
Kültür Merkezi A.Ş. (BKM), Tam Aile Filmleri Fabrikası Stüdyo Film ve Organizasyon
San. Tic. A.Ş. (TAFF), Nulook Prodüksiyon ve Film Yapım A.Ş. (NULOOK),
Çamaşırhane Film Yapım A.Ş.’nin (ÇAMAŞIRHANE), üye oldukları Televizyon ve
Sinema Filmi Yapımcıları Meslek Birliği (TESİYAP) kanalıyla alt pazarda faaliyet
gösteren sinema salonu işletmecilerinin bilet fiyatı, indirim oranı, promosyon
faaliyetleri ve benzeri satış koşullarına müdahale etme amacıyla bir uzlaşma
içerisinde olduğu, sinema salonu işletmecileri üzerinde baskı kurdukları iddia
edilmiştir.
(3) Ayrıca başvuruda, sektörde uygulanan hasılat paylaşım modeli nedeniyle film yapım
şirketlerinin gelirlerinin bilet fiyatlarından doğrudan etkilendiği ve bu nedenle ilgili
18-42/667-328
2/14
teşebbüslerin gelirlerini koruma amacı ile bilet fiyatlarına yapılan indirimlere müdahale
etme isteklerinin olduğu, geçmişte benzer bir şikâyetin Rekabet Kurulunun (Kurul)
08.03.2007 tarihli ve 07-19/192-63 sayılı kararında incelendiği ve incelenen
teşebbüse bilet fiyatlarına müdahale ettiği gerekçesiyle %1 oranında idari para cezası
uygulandığı, yerli filmlerin, sektörde toplam seyirci sayısının yarısından fazlasını elde
ettiği dikkate alındığında; başvuruda iddia edilen uygulamanın pazarda önemli bir etki
ortaya çıkarabileceği belirtilerek şikâyete konu film yapım şirketleri arasında
gerçekleştiği iddia edilen uzlaşmanın incelenmesi gerektiği aynı başvuru dilekçesinde
ifade edilmiş ve Kurum nezdinde işlem tesis edilmesi talep edilmiştir.
(4) G. DOSYA EVRELERİ: Kurum kayıtlarına 20.07.2018 tarih ve 5258 sayı ile intikal
eden başvuru konusu iddialar üzerine düzenlenen 26.07.2018 tarih ve 2018-5-33/İİ
sayılı İlk İnceleme Raporu, 08.08.2018 tarihli Kurul toplantısında görüşülmüş ve 18-
27/456-M sayı ile BKM, TAFF, NULOOK ve ÇAMAŞIRHANE’nin, üyesi oldukları
TESİYAP kanalıyla sektörün gösterim pazarındaki fiyat, indirim ve benzeri satış
koşullarına müdahale ettikleri yönündeki iddiaların incelenmesi amacıyla 4054 sayılı
Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (4054 sayılı Kanun) 40. maddesinin birinci
fıkrası uyarınca BKM, TAFF, NULOOK, ÇAMAŞIRHANE ve TESİYAP hakkında
önaraştırma açılmasına karar verilmiştir. İlgili karar uyarınca düzenlenen 30.10.2018
tarih ve 2018-5-33/ÖA sayılı Önaraştırma Raporu görüşülerek karara bağlanmıştır.
(5) H. RAPORTÖR GÖRÜŞÜ: İlgili raporda;
i. BKM, TAFF, NULOOK, ÇAMAŞIRHANE’nin üye oldukları TESİYAP aracılığıyla
çektiği ihtarnamelerde yer alan bilet fiyatlarına uygulanacak olan indirim oranları
ve promosyon faaliyetlerinin yapımcılara danışılarak belirlenmesi hususundaki
talebinin karşılıksız kaldığı, bu nedenle aralarında rekabeti kısıtlayıcı bir
anlaşma oluşmadığı, dolayısıyla taraflar hakkında 4054 sayılı Kanun’un 41.
maddesi uyarınca soruşturma açılmasına gerek olmadığı,
ii. TESİYAP’ın
1. Sinema salonu işletmelerine, bu teşebbüslere çektiği ihtarnamelerinde
ve/veya sair yolla kurduğu her türlü iletişiminde yer alan, bilet fiyatlarının belirli
tutarda sabitlenmesi, bilet fiyatlarında indirim veya promosyon yapılmadan
önce kendilerinden izin alınmasına yönelik talepleri de dahil olmak üzere
sinema salonu işletmecilerinin bilet fiyatlarına müdahale sonucunu
doğurabilecek her türlü talebe ilişkin taraflar arasında kurulacak anlaşmaların,
4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında amacı bakımından rekabeti
kısıtlayıcı olacağı ve bu nedenle bu amaca yönelik bütün taleplerini geri
çektiklerine dair,
2. Sinema filmi yapımcısı kendi üyelerine de, mevcut gelir/hasılat paylaşım
modeli devam ettikçe, yapımcıların sinema salonu işletmecileri ile bilet
fiyatlarının belirli tutarda sabitlenmesi, bilet fiyatlarında indirim veya
promosyon yapılmadan önce kendilerinden izin alınması ve/veya film
yapımcıları tarafından bilet fiyatlarına müdahale sonucunu doğuracak her
türlü anlaşmanın, 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında amacı
bakımından rekabeti kısıtlayıcı olacağını açıklayan
bir yazı göndermesinin, gönderilen yazıların birer örneğinin de Rekabet Kurumuna
tevsik edilmesinin uygun olacağı belirtilmiştir.
18-42/667-328
3/14
I. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME
(6) Önaraştırma kapsamında, 02.10.2018 tarihinde TESİYAP’ta, NULOOK’ta, BKM’de ve
ÇAMAŞIRHANE’de; 03.10.2018 tarihinde TAFF’ta yerinde incelemeler
gerçekleştirilmiş ve TESİYAP haricinde taraflardan değerlendirmeye esas teşkil etmek
üzere, 2016-2018 dönemini kapsayan bazı veriler talep edilmiştir. Talep edilen bilgiler;
NULOOK’tan 05.10.2018 tarih ve 7198 sayı, BKM’den 09.10.2018 tarih ve 7302 sayı,
ÇAMAŞIRHANE’den 09.10.2018 tarih ve 7323 sayı ve 10.10.2018 tarih 7355 sayı,
TAFF’tan 18.10.2018 tarih ve 7578 sayı, TESİYAP’tan 15.10.2018 tarih ve 7771 sayı
ile Kurum kayıtlarına intikal etmiştir.
I.1. Hakkında Önaraştırma Yapılanlar
I.1.1. Televizyon ve Sinema Filmi Yapımcıları Meslek Birliği (TESİYAP)
(7) TESİYAP, 2003 yılında 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (5846 sayılı
Kanun) çerçevesinde kurulan ilk bağlantılı hak sahipleri/yapımcı meslek birliğidir.
Kültür ve Turizm Bakanlığının idari ve mali denetimine tabidir. TESİYAP, Türkiye ana
akım sinema endüstrisi ve televizyon dizi sektöründeki yapımcıların mesleki temsilcisi
olarak faaliyet göstermektedir. TESİYAP’ın kuruluş amacı, üyesi olan yapımcıların
temel haklarını korumak, telif haklarını toplayıp dağıtmak, korsan ile mücadele etmek,
tarifeler oluşturmak, üyesi yapımcıları ulusal ve uluslararası sivil ve kamusal
platformlarda temsil etmek, mesleki strateji belirlemek, vizyon oluşturmak ve fikri
mülkiyet hukuku sistemini güçlendirmek için hukuki, akademik ve sektörel çalışmalar
yapmaktır.
I.1.2. Beşiktaş Kültür Merkezi A.Ş. (BKM)
(8) BKM, 1994 tarihinde kurulmuş olup merkezinde ağırlıklı olarak tiyatro oyunları
sergilenmiş ve 2000 yılında film kolu yapılanmıştır.
I.1.3. Çamaşırhane Film Yapım A.Ş. (ÇAMAŞIRHANE)
(9) ÇAMAŞIRHANE, 2011 yılında kurulmuştur. Sinema filmlerinden televizyon dizilerine,
çizgi filmlerden belgesellere kadar yapımcılığın farklı alanlarında faaliyet gösteren
şirketin günümüze kadar yapımını üstlendiği altı sinema filmi bulunmaktadır.
I.1.4. Nulook Prodüksiyon ve Film Yapım A.Ş. (NULOOK)
(10) 2015 yılında kurulan NULOOK’un ana faaliyet konusu film yapımcılığıdır. Günümüze
kadar Arifv216, Mutluluk Zamanı gibi altı sinema filminin yapımcılığını üstlenmiştir.
I.1.5. Tam Aile Filmleri Fabrikası Stüdyo Film ve Organizasyon San. Tic. A.Ş.
(TAFF)
(11) TAFF; birçok reklam, film ve dizinin yapımcılığını üstlenen ve Tims Yapım Medya Film
Prodüksiyon San. Tic. A.Ş.’nin kurucusu tarafından ve film ithalatı ve laboratuvar
hizmetleri sunan Fono Film Tic. Ltd. Şti.'nin kurucusu ve yönetim kurulu başkanı
tarafından 2013 yılında kurulmuştur.
18-42/667-328
4/14
I.2. İlgili Pazar
I.2.1. Sektöre İlişkin Bilgiler1
(12) Sinema sektörü genel olarak filmlerin yapımı, dağıtımı, gösterimini içeren bir faaliyet
zincirinden oluşmaktadır. Yapım aşaması sinema filmlerinin çekimlerinin
tamamlanarak sinema salonlarında gösterilebilecek hale getirilmesi işlemidir.
Yapımcılar hazırlanan filmleri mülkiyet hakları kendilerinde kalmak kaydıyla sinema
salonlarına dağıtmaları için dağıtımcılara dağıtım haklarını vermektedir. Sinema filmi
üreten yapımcıların faaliyetleri; sektörün değer zincirinde özetle; sinema filmlerinin
yapım işlemlerini tamamlayarak sinemada gösterime hazır hale getirme, filmin
tanıtımı için gerekli her türlü girişimde bulunma, filmin hangi sinema salonlarında kaç
adet kopya ile gireceğine dair dağıtımcı firmalar ile işbirliğinde bulunarak nihai
kararları verme olarak sayılabilmektedir. Sinema Sektör Raporu’nda 1990-2013 yılları
arasında yapım pazarının çoğunlukla düzensiz faaliyet gösteren çok sayıda küçük
firmadan oluştuğu ancak en çok izleyici çeken ilk altı yapım firmasının filmlerinin
seyirci sayısının neredeyse yarısını elde ettiği ifade edilmektedir.
(13) Sektörün üretim zincirindeki dağıtımcılar yapımı tamamlanmış olan bir sinema filmini
sinema salonlarına ulaştırmakta, dağıtıma konu sinema filminin hangi ilde, hangi
sinema salonlarında gösterime girmesinin uygun olacağını planlamaktadır. Planlanan
sinemalarda söz konusu sinema filminin gösterime girmesi için gerekli pazarlama
faaliyetlerinin yanı sıra, yapımcının üstlendiği tanıtım ve reklam faaliyetlerine ek
olarak tutundurma ve tanıtım faaliyetleri de yürütebilmektedirler.
(14) Yüksek bir başlangıç yatırım maliyeti olduğu bilinen sinema salonu işletmeciliği ise
asıl faaliyet olan film gösteriminin yanında salon ve fuayelerde yiyecek, içecek, kitap,
cd vb. ürünlerin satışını da kapsamaktadır. Salon işletmecileri ayrıca sinema
perdelerini reklam yeri olarak pazarlamaktadır. Bu yönüyle reklamlardan elde edilen
gelirler, salon işletmecileri için önemli bir gelir kalemini oluşturmaktadır.
(15) Yerli filmlerin elde ettiği gişe başarıları ile 2005 yılı sonrası tekrar başlayan yerli
filmlere yönelik kamu desteği son 13 yılda yerli film üretimini önemli ölçüde artırmıştır.
Sayıları artan yerli yapımların toplam seyirci ve hasılat içerisindeki payları da artış
göstermiştir. 2016 yılında 525 filmin gösterimde yer aldığı ve toplam seyirci sayısının
58.286.716 olduğu, 2017 yılında gösterimdeki film sayısının artarak 530’a, seyirci
sayısının ise %22’lik bir artışla 71.188.594’a yükseldiği görülmektedir. 2020 yılına
kadar mevcut sinema salonu sayısının 2.420’den 3.000’e; sinemalardaki doluluk
oranının ise %12’ten %20’ye yükselmesi beklenmektedir.
(16) Bu noktada, şikâyete konu eylemin sektörün açıklanan işleyişi ile ilişkisinin ortaya
konulması gerekmektedir. Başvuru konusu şikâyette, sektörde faaliyet göstermekte
olan yerli film yapımcıların üye oldukları TESİYAP vasıtasıyla alıcı konumundaki film
gösterimcilerinin bilet satış fiyatlarına ve bilet fiyatlarına uygulanacak indirim
oranlarına müdahale etmeyi amaçladığı iddia edilmektedir. Başvuru sahibi bu
iddiasını TESİYAP genel sekreteri ile kendisi arasında geçen bir dizi e-posta
yazışmasına dayandırmaktadır.
(17) E-postalar incelendiğinde, TESİYAP genel sekreterinin başvuru sahibi teşebbüsten
sinema filmlerine herhangi bir kampanya uygulamadan önce bunu yapımcıların
onayına sunmasını, ayrıntılı bir şekilde seans, salon, satış tutarlarına, tam-öğrenci
bilet türü gibi bilgilere yer vererek filmleri şeffaf bir şekilde bordrolamasını, öğrenci
1 Rekabet Kurumunun 16.02.2016 tarihli Sinema Hizmetleri Sektör Raporu’ndan (Sektör Raporu)
faydalanılmıştır.
18-42/667-328
5/14
bileti uygulaması kapsamında öğrenci bileti alanların öğrenci kimliklerini kontrol
etmesini, satış ve kampanya faaliyetlerini yapımcıların denetimine açmasını ve son
olarak dağıtımcı ile yazılı bir sözleşme akdetmesini talep etmektedir. Ayrıca,
TESİYAP yöneticisinin başka sinema salonu sahiplerinin yöneticileriyle de toplantılar
yaptığını ve başvuru sahibi dışında tüm sinema gösterim salonlarıyla belirli bir
noktada anlaştıklarını, yapımcıların gerekli koşulları sağlamayan sinema gruplarıyla
çalışmayacaklarını ifade ettiklerini iddia etmektedir. E-postada ayrıca, yakın dönemde
başvuru sahibi tarafından gerçekleştirildiği tahmin edilen iki tip promosyon satıştan
bahsedilmekte ve bunların da yapımcılar tarafından tartışılmak istenen konular
arasında yer aldığı görülmektedir.
(18) Sinema sektöründe yapım şirketlerinin filmin gösteriminden elde edeceği gelir, %50-
%50 olacak şekilde gelir/hasılat paylaşımı esasına göre belirlenmektedir. Buna göre
yapım şirketleri ilk olarak sinema filmi için uygun sinema salonlarını tespit etme ve
sinema salonlarıyla anlaşması için bir dağıtım şirketi ile anlaşmakta, anlaşma
sağlanan sinema salonları tarafından rapor edilen rakamlar doğrultusunda yapımcı
payına düşen bedel dağıtım şirketi tarafından toplanmaktadır. Elde edilen hasılattan
%2 ila %10 arasında değişen dağıtımcı komisyonu düşüldükten sonra yapımcı
firmaya ödeme yapılmaktadır. Uygulanmakta olan bu hasılat paylaşım modeli
nedeniyle yapım şirketleri gösterim pazarındaki fiyatlama politikalarından doğrudan
etkilenmektedir.
(19) Açıklanan hasılat paylaşım modeli nedeniyle yapımcıların filmlerinden elde edeceği
geliri önceden kendi belirledikleri bir bedel değil, gösterimciler tarafından belirlenen
bilet fiyatından aldıkları pay oluşturmaktadır. Bu nedenle, gösterimcilerin bilet
fiyatında yaptığı indirim, promosyon gibi uygulamalar yapımcıların filmlerinden elde
ettiği asli gelir olan gösterim gelirlerini doğrudan etkilemektedir. Bilet fiyatında yapılan
indirim nedeniyle gösterimcilerin bilet gelirleri de doğal olarak etkilenmesine karşın
gösterimciler bunu perde reklamı ve büfe satışları ile telafi edebilmektedir.
Yapımcıların filmin gösterimi aşamasında kendilerine buna benzer bir mekanizma
yaratmaları mümkün görünmemektedir2. Dolayısıyla yapımcılar, gösterimcilerin
indirim veya promosyon yapmadan önce kendilerine danışmaları gerektiğini
kendilerince haklı bir talep olarak görmektedir.
(20) Tüm dünyada da uygulaması bulunan bu gelir paylaşım modelinin başka ülkelerde de
benzer sorunlar ortaya çıkardığından bahsedilebilecektir. Avustralya Rekabet ve
Tüketici Komisyonu’nun 1998 yılında yayınladığı “Dağıtım ve Gösterim
Endüstrisindeki Gelişmeler” başlıklı raporunda3, dağıtımcıların sinema salonların
gelirlerinin belli bir oranlarını aldıkları, bağımsız gösterimcilerin bilet fiyatları büyük
salon işletmecilerinin fiyatlarından daha düşük olduğu ve talebin fiyat düşüşlerinde
geliri arttıracak kadar fiyata duyarlı olmadığı durumlarda; dağıtımcıların dezavantajlı
olduğu, bu nedenle bağımsız gösterimcilerin düzenli indirim politikalarının büyük salon
işletmecisi tarafından da uygulanmaması için dağıtımcıların bağımsız salon
işletmecilerine sözlü olarak fiyat yükseltmeleri konusunda baskı uyguladığı ifade
edilmiştir.
(21) Bunun yanı sıra, Tekeller ve Devralmalar Komisyonu’nun raporunda4, Birleşik
Krallıkta gelir/hasılat modeli dışında dağıtımcılara gösterimcilerin yaptıkları
promosyonlara önceden onay verme yetkisi veren başka uygulamaların denendiği,
2 Bunun yanında yapımcılar yapım aşamasında sponsor geliri, filmin sinemada gösterimi bittikten sonra
gerçekleştirilen televizyon ve DVD satışı geliri gibi ilave gelirler yaratabilmektedir.
3 ACCC. Developments in the cinema distribution and exhibition industry (1998). s. 36-37.
4 Monopolies and Mergers Commission (MMC). Conclusions. s. 43-44.
18-42/667-328
6/14
bunun sonucunda promosyon çeşitliliğinde ciddi artışlar yaşandığı, kimi durumlarda
yapılan promosyonların daha sonra uygulanan fiyat artışlarını karşılamadığı,
dolayısıyla dağıtımcılarının sözleşmeden doğan haklarını korumak amacıyla bu tür
uygulamalardan vazgeçerek gelir/hasılat paylaşım modeline geri dönüldüğü ifade
edilmiştir. Raporda ayrıca pazarda uygulanan modelin diğer pazarlardan farklılaştığı,
başka ürün pazarlarında dağıtıcının kendi uyguladığı indirimi otomatik olarak
sağlayıcısına yansıtma imkânın bulunmadığı, bu pazarda gözlemlenen bu otomatik
bağın film yapımcılarının bilet fiyatlarına müdahale etme güdüsünü ortaya çıkarttığı da
tespit edilmiştir.
(22) Görüldüğü üzere, hem Türkiye’de hem yurt dışında uygulanan hasılat paylaşım
sistemi, film yapımcılarının gelirleri üzerindeki kontrolünü belirli bir ölçüde sinema
işletmecilerinin tasarrufuna bırakmakta ve bu durum zaman zaman anlaşmazlıkların
doğmasına neden olmaktadır. Sorunun temel çıkış noktalarından biri gelir paylaşım
modelinin kendisi olduğu gibi, bir diğeri de bu sistemdeki paylaşımın (raporlama, vb.
süreçlerin) da yine büyük ölçüde sinema işletmecileri tarafından yürütülmesidir.
(23) Bu kapsamda, sorunun çözümünde, film yapımcılarının bilet fiyatlarından tamamen
veya kısmen etkilenmesini önleyen hasılat yapıları (örneğin film yapımcısının bilet
fiyatından bağımsız olarak izleyici başına sabit bir tutar alması veya belirli bir sabit
tutar üzerine yüzde alması gibi) gündeme gelmiştir. Yine elde edilen gelirlerin
dağıtılması sürecinin, film yapımcılarının daha etkin ve şeffaf denetimine açılması da
sorunun çözümü bakımından hayata geçirilen uygulamalardan olmuştur.
(24) Sektördeki bu sıkıntının ve benzer çözüm önerilerinin tar
