"İçtihat Metni"
Taraflar arasındaki “maddi ve manevi tazminat” davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; Ankara 2. İş Mahkemesince davanın kısmen kabulüne dair verilen 09.07.2008 gün ve 2006/587 E. 2008/373 K. sayılı kararın incelenmesi davacı vekili tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay 21. Hukuk Dairesinin 10.03.2011 gün ve 2011/256 E. 2011/2067 K. sayılı ilamı ile;.
“...Uyuşmazlık, iş kazası sonucu sürekli iş göremezliğe maruz kalan işçinin uğramış olduğu maddi ve manevi zararın giderilmesi istemine ilişkindir.
Mahkemece, davacının geçirdiği iş kazası nedeniyle kararda yazılı maddi ve manevi tazminatın davalılardan Y. Elektrik Ltd. Şti. ile A. Elektrik Makine İnşaat Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.'nden müteselsilen tahsiline, diğer davalı T. Elektrik İletim A.Ş. Genel Müdürlüğü hakkındaki davanın pasif dava ehliyeti bulunmaması nedeniyle ve anahtar teslimi ihale makamı olması gerekçesiyle reddine karar verilmiş ise de, davalılardan T. Elektrik İletim A.Ş. Genel Müdürlüğü hakkında kurulan hüküm doğru değildir.
Gerçekten, bir iş kazası sonucu zarara uğrayan işçinin tazminat davası, işveren veya kusurlu 3. kişilere karşı yöneltilir. Bundan başka, aracı olarak nitelendirilen kişilerce işe alınan işçilerin uğrayacakları zarardan dolayı asıl işverenin aracı ile birlikte sorumlu olacağı, olay tarihinde yürürlükte bulunan 1475 sayılı Yasa'nın 1. maddesi gereğidir.
Somut olayda çözümlenmesi gerekli sorun, davalı T. Elektrik İletim A.Ş. Genel Müdürlüğü ile davalı A. Elektrik Makine İnşaat Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. arasındaki hukuki ilişkinin işveren-aracı veya üst-alt işveren biçiminde olup olmadığıdır. Olay tarihinde yürürlükte bulunan 1475 sayılı İş Kanunu’nun 1/son ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 87/2. maddesindeki açıklamalar ışığında aracıdan (taşerondan) söz edebilmek için öncelikle üst işveren ve bunun tarafından ortaya konulan bir iş olmalı ve görülmekte olan bu işin bölüm ve eklentilerden bir iş alt işverene devredilmelidir.
Davalılardan A. Elektrik Makine İnşaat Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. ile T. Elektrik İletim A.Ş. Genel Müdürlüğü arasında 30.06.2000 tarihinde imzalanan 154 KV'LUK Enerji İletim Hatlarının Anahtar Teslimi Yapımına Ait Sözleşme (Mercan HES-Konaktepe HES)'nin “işin kapsamı” başlıklı 1. maddesinde aynen “bu sözleşme ilişik listede isimleri ve karakteristikleri, iş programlarında ikmal tarihleri belirtilen 154 KV'luk enerji iletim hatlarından iş sahibince güzergah etüdü yapılanlar dışındaki hatlarda güzergah etüdlerinin yapılması, plan-profillerin, güzergah ve istimlak planlarının çizimi, bu sözleşmenin eki teknik şartnamenin ÇDE bölümünde belirtilen istimlak işlerinin yapılması, ÇED onayı alınacak hatlarda ÇED çalışmalarının yapılması, direk tevziatlarının yapılması, daha önce yüklenici tarafından imalatı yapılmamış direk tipleri için imalat prototiplerinin hazırlanması, galvanizli direk imalatlarının yapılması, arazide direk montajları, hatların fiyat formlarında detayı belirtilen esaslar dahilinde tel çekimi için gerekli iletken, toprak teli, izolatör ve hırdavat malzemesinin temini ve nakliyesi veya bu malzemelerin iş sahibinin ambarlarından alınması ve nakliyesi, fiyat formlarında hatta kullanılacağının belirtilmesi halinde ikaz kürelerinin, fiber optik ve/veya alüminyum alloy çelik toprak telinin temini ve tesisi ile hatların tel çekimi ve sehimlendirilmesi işlerinin yüklenici tarafından yapılması amacıyla düzenlenmiştir. Yüklenici, yukarıda ana hatları belirtilen söz konusu işleri bu sözleşmenin ekinde yer alan genel şartnameye, teknik şartnameye, fiyat formlarına, iş sahibince öngörülen iş programlarına, sözleşmenin ekinde iş sahibince verilen tüm resim ve dökümanlara uygun olarak ve gerekli her türlü mühendislik, teknik hizmet, işçilik, tesis, araç-gereç, malzeme, nakliye imkanlarını kullanarak yapacak ve yapılmasını sağlayacaktır.” denilmektedir. Davalılardan AK PE Elektrik Makine İnşaat Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.'nin taşeronu olan davalılardan Yiğit Elektrik Ltd. Şti.'nin işçilerinden davacı, 30.06.2002 tarihinde, elektrik enerji nakil hattına ait direk üzerinde hat bağlantısı işinde çalıştığı sırada, izolatöre geçici olarak bağlanan çelik halatı çözmek için uzandığında üzerinde bulunduğu izolatörün ters dönmesi sonucu 14 metre yükseklikten aşağıya düşerek yaralanmış ve %100 malul kalmıştır.
İşin tamamı yerine bir bölümü devrolunduğunda devreden kişinin işverenlik sıfatı devam ettiğinden kusuru olmasa da olay tarihinde yürürlükte bulunan 1475 sayılı İş Kanunu’nun 1/son maddesi gereğince sorumlu olduğunun kabulü gerekir. Bu durumda, enerji iletim hatlarının yapımı işi, davalılardan Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Genel Müdürlüğü'nün asıl işi olup, bu işi başka birine verse dahi işi alanla birlikte sorumluluğu devam edeceğinden, asıl işveren olarak taşeron şirketle birlikte müştereken ve müteselsilen sorumlu olduğu düşünülmeksizin, davalı Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Genel Müdürlüğü hakkındaki davanın reddine karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir.
Mahkemece bu maddi ve hukuki olgular gözetilmeksizin yazılı şekilde hüküm kurulması usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.
O halde, davacının bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır…”
gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda, mahkemece önceki kararda direnilmiştir.
TEMYİZ EDEN: Davacı vekili
HUKUK GENEL KURULU KARARI
Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:
Dava, iş kazası sonucu işçinin malûl kalmasından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat istemine ilişkindir.
Davacı vekili, davalılardan T. Elektrik Üretim A.Ş. (TEİAŞ) tarafından ihale edilen işi alan davalı A. Elektrik Mak. İnş San Ve Tic Ltd. Şti taşeronu davalı Yiğit Elektrik Ltd. Şti. işçisinin 30.06.2002 tarihinde meydana gelen iş kazası sonucu %100 oranında malûl kaldığını, malûliyet nedeniyle doğan zarardan yürütülen iş TEİAŞ’nin asıl işi olduğundan TEİAŞ’nin asıl işveren diğer davalıların alt işveren olarak birlikte sorumlu olduklarını belirterek maddi ve manevi tazminata hükmedilmesini talep ve dava etmiştir.
Davalılardan TEİAŞ vekili, enerji nakil hattı inşası işinin anahtar teslim suretiyle verildiğini, kendilerinin asıl işveren değil ihale makamı olduklarını belirterek haklarındaki davanın husumet yokluğundan reddine karar verilmesini talep etmiştir.
Diğer davalılar tarafından yazılı veya sözlü beyanda bulunulmamıştır.
Yerel mahkemece, davalılardan TEİAŞ ile A. Ltd. Şti arasında imzalanan 30.06.2000 tarihli sözleşme uyarınca işin anahtar teslim suretiyle verildiği, ihale makamı olan TEİAŞ’nin meydana gelen iş kazasından dolayı sorumluluğu bulunmadığı gerekçesiyle TEİAŞ hakkındaki davanın reddine diğer davalılar yönünden ise bilirkişi raporu uyarınca davanın kısmen kabulüne dair verilen karar, davacı vekilinin temyizi üzerine Özel Daire’ce yukarıda açıklanan gerekçelerle bozulmuştur.
Yerel Mahkeme, önceki gerekçesini tekrarlayarak kararında direnmiş, direnme kararı davacı vekili tarafından temyize getirilmiştir.
Direnme yolu ile Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık, davalı TEİAŞ’nin iş kazasından dolayı asıl işveren olarak sorumluluğu bulunup bulunmadığı, davalılar arasındaki hukuki ilişkinin asıl işveren-alt işveren niteliğinde olup olmadığı noktasında toplanmaktadır.
Bilindiği üzere, iş kazası sonucu zarara uğrayan
