Taraflar arasındaki “alacak” davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; Ankara 8.Asliye Ticaret Mahkemesi'nce davanın kabulüne dair verilen 22.06.2011 gün ve 2010/406 E.-2011/421 K. sayılı kararın incelenmesi davalılar vekili tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay 14.Hukuk Dairesi'nin 25.01.2012 gün ve 2011/12203 E.-2012/824 K. sayılı ilamı ile;
(...Dava, 15.03.2005 başlangıç tarihli rödövans sözleşmesi uyarınca ödenmeyen 2006 ila 2010 yılları rödövans bedeli, KDV dahil 764.640,00 TL’nin avans faiziyle birlikte tahsili istemine ilişkindir.
Davalılar, 15.03.2005 tarihli sözleşme uyarınca devralınan ruhsat sahasında bir süre işletme faaliyetlerinde bulunulduğunu ancak elde edilen mermer bloklarının ihracat kalitesinde olmadığını, blok veriminin düşük olduğunu ve müşterileri tarafından beğenilmediğini, haziran 2005 tarihinde sözleşmenin 12. maddesinde kararlaştırılan biçimde davacı şirket yetkilisi Nurettin ’le yapılan toplantı sonucu 15.06.2005 tarihinde üretimin durdurulmasının kararlaştırıldığını, davacı şirkete 27.07.2006 tarihinde gönderilen ihtarname ile de durumun bildirildiğini, sözleşmenin karşılıklı gönderilen ihtarnamelerle feshedildiğini, ortada ayakta bulunan bir sözleşme olmadığından rödövans payı istenemeyeceğini, açılan davanın reddini savunmuştur.
Mahkemece, taleple bağlı kalınarak dava kabul edilmiş, 764.640,00 TL’nin dava tarihinden işleyecek avans faiziyle birlikte davalılardan müteselsilen tahsiline karar verilmiştir.
Hükmü, davalılar temyiz etmiştir.
Taraflar arasında varlığı çekişmesiz olan 15.03.2005 tarihli sözleşme, hasılat kira sözleşmelerinin bir türü olan rödövans sözleşmesidir. Bu sözleşmenin incelenmesinden; davacı şirketin, Nurettin ’den devir aldığı ve tümüyle işletme ruhsatı kendisine ait alandan 13.20 hektar kısmını rödövans karşılığı işletilmek üzere davalı şirkete kiralandığı, davalı A.. E..’nin de 23.03.2005 tarihli “taahhütname ve kefaletname” başlıklı belge ile davalı şirketin (rödövansçı), ruhsat sahibine karşı doğacak tüm borçlarını karşılayacağına dair garanti verdiği görülmektedir. Sahada blok mermer üretimi yapılacağı sözleşmenin 6. maddesi hükmünden anlaşılmaktadır. Yine bu madde hükmüne göre, rödövans sahasından her yıl üretimi gerçekleşecek blok mermerlerin satışından elde edilecek paranın %10’u rödövans payı olarak ruhsat sahibine ödenecektir. Ancak işletmeci (davalı şirket) her sene için en az 8.000 ton blok mermer üretim taahhüdünde bulunmuştur.
Burada öncelikle Borçlar Kanunu’nun hasılat kirasına ilişkin hükümlerinden söz etmek yerinde olacaktır.
Hâsılat kirası, hâsılat veren bir mal veya hakkın kullanılmak, semerelerinden yararlanılmak ve işletmek üzere bir bedel karşılığında kiralayan tarafından kiracıya devredilmesinin taahhüt edilmesidir. Başka bir deyişle, hâsılat kirasında kiralayan hâsılat getiren bir malı ya da hakkı, kiracının bu malın semeresinden yararlanmasını da içerecek şekilde kiralamaktadır. Hâsılat kirasının konusunu hâsılat getiren bir taşınır veya taşınmaz yahut bir ticari işletme veya hak oluşturabilir. Görülüyor ki, hasılat kirasında işletmenin verim kabiliyetinin olması önemlidir. Hasılat kirasında, kiracının gayesi semere elde etmek olduğundan, bu istihsali yapabileceğine dair kiralayan tarafından bir teminat verilmese bile, aktin muhtevasında böyle bir teminatın var olduğu kabul edilir ve üretimdeki düşüklük kural olarak ayıp sayılır.
Aslında Borçlar Kanunu’nun hasılat kirasına ilişkin hükümleri içinde adi kira sözleşmelerine dair BK m.250’de olduğu gibi “kiralanan, kiralama müddeti zarfından kiracının bir kusuru olmaksızın akitten maksut olan kullanılmak mümkün olmayacak veya ehemmiyetli surette azalacak bir hale düştüğü takdirde kiracı, ücretten mütenasip bir miktarın tenzilini talep edebileceği gibi; ayıp münasip bir müddet zarfından bertaraf edilmezse, akti dahi feshedebilir. Kiralayan, kendisinin bir kusuru olmadığını ispat edemez ise tazminat ile mükellef olur” şeklinde bir hüküm yoktur. Fakat BK m.273 uyarınca “kiralayan, kira müddeti zarfından icrasına zaruret hasıl olan tamiratı kiracı tarafından ihbar edilir edilmez masrafı kendisine ait olmak üzere yapmaya mecburdur”. Bu hükümle amaçlanan kiracıya kullanmak ve işletilmek üzere bırakılan işletmenin devamlılığını sağlamaktır. Buna göre hasılat kirasında da sürekli borç ilişkisi doğuran kira sözleşmesi devam etti