Sık Sorulan Sorular
Anayasa Mahkemesi hakkında sık sorulan sorular
Anayasa Mahkemesi yasaların Anayasa’ya uygunluğunu, kişisel hak ihlalleri davalarını ve çeşitli diğer görevleri kapsamındaki dava ve işleri karara bağlayan Türkiye Cumhuriyeti’nin en üst dereceli Yüksek Mahkemesidir.
Türkiye Cumhuriyeti’nin başkenti Ankara’da yerleşiktir.
Evet, Arama Motorumuz üzerinden tüm Anayasa Mahkemesi kararlarına ulaşabilirsiniz.
Anayasa Mahkemesi’nin en güncel içtihatlarına Full & Egal üzerinden ulaşabilirsiniz. İçtihatlarımız en geç aylık olarak güncellenmektedir.
Evet, karar mekanizması olan Genel Kurul, Bölümler ve Komisyonların tüm güncel kararları Arama Motorumuzda bulunmaktadır.
Evet, Anayasa Mahkemesi kararlarını sınırsız olarak dilediğiniz dile çevirebilir ve kullanabilirsiniz. İçtihat metinlerinin çevirisi özelliğimiz; Tüm Abonelerimize ek ücret gerektirmeksizin sınırsız olarak sunulmaktadır.
Anayasa Mahkemesi üç şekilde denetim yapar. İlki “iptal davası” (soyut norm denetimi), ikincisi “itiraz ya da def’i” (somut norm denetimi), son olarak da üçüncüsü bireysel başvuru (anayasa şikâyeti) olarak adlandırılır. Karar incelemesi iptal davasında ve itiraz davasında dosya üzerinden, bireysel başvurularda ise gerekli görülürse duruşma usulü yapılır.
-Anayasa Mahkemesi, iptal davası ya da itiraz yoluyla gelen başvuruyu inceler. Kanunun, Anayasaya aykırılığı kanısına varırsa kanunun iptaline; aykırı olmadığına karar verirse başvurunun reddine karar verir. Karar Düzeltmesi yapmaz.
-Bireysel başvuru yolunda ise esas inceleme sonunda, başvurucunun hakkının ihlal edildiğine ya da edilmediğine karar verilir. İhlal kararı verilmesi hâlinde ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için yapılması gerekenlere hükmedilir. Tespit edilen ihlal bir mahkeme kararından kaynaklanmışsa, ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldırmak için yeniden yargılama yapmak üzere dosya ilgili mahkemeye gönderilir. İlgili mahkeme, ihlal kararında açıklanan ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldıracak şekilde yeniden yargılama yapar ve mümkünse dosya üzerinden ivedilikle karar verir. Yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmayan hâllerde başvurucu lehine tazminata hükmedilebilir veya genel mahkemelerde dava açılması yolu gösterilebilir.
-Bireysel başvuru yolunda ise esas inceleme sonunda, başvurucunun hakkının ihlal edildiğine ya da edilmediğine karar verilir. İhlal kararı verilmesi hâlinde ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için yapılması gerekenlere hükmedilir. Tespit edilen ihlal bir mahkeme kararından kaynaklanmışsa, ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldırmak için yeniden yargılama yapmak üzere dosya ilgili mahkemeye gönderilir. İlgili mahkeme, ihlal kararında açıklanan ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldıracak şekilde yeniden yargılama yapar ve mümkünse dosya üzerinden ivedilikle karar verir. Yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmayan hâllerde başvurucu lehine tazminata hükmedilebilir veya genel mahkemelerde dava açılması yolu gösterilebilir.
Anayasa Mahkemesinin daha önce vermiş olduğu kararlara; Karar Arama bağlantımızdan ulaşılabilir.
Bir davaya bakmakta olan mahkeme, uygulanacak bir kanun veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin hükümlerini Anayasaya aykırı görürse re’sen veya taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık iddiasının ciddi olduğu kanısına varırsa, dosyayı Anayasa Mahkemesine gönderir.
Kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin (ve 9 Temmuz 2018 öncesinden kalan yürürlükteki kanun hükmündeki kararnamelerin) ve TBMM içtüzüğünün Anayasaya şekil ve esas bakımından uygunluğunu denetlemektir. Anayasa değişikliklerini ise esas yönünden inceleyemez, yalnızca şekil bakımından inceler ve denetler. Fakat şu parlamento kararlarını denetleyebilir; Uluslararası antlaşmaları, OHAL Cumhurbaşkanlığı kararnamelerini, inkılap kanunlarını ve parlamento kararlarını, TBMM içtüzüğünü, yasama dokunulmazlığının kaldırılması kararı ve milletvekilliklerinin düşürülmesi kararlarını.
Kuruluşundan bu yana Anayasa Mahkemesi başkanları sırasıyla; Sünuhi Arsan, Ömer Lütfi Akadlı, İbrahim Hilmi Senil, İsmail Hakkı Ketenoğlu, Muhittin Taylan, Kâni Vrana, Şevket Müftügil, Ahmet Hamdi Boyacıoğlu, Hasan Semih Özmert, Orhan Onar, Mahmut Cuhruk, Necdet Darıcıoğlu, Yekta Güngör Özden, Ahmet Necdet Sezer, Mustafa Bumin (vekâleten), Mustafa Bumin, Tülay Tuğcu, Haşim Kılıç ve hala görevde bulunan Zühtü Arslan olarak sıralanabilir.
Anayasa Mahkemesine üye seçilebilmek için, kırk beş yaşın doldurulmuş olması kaydıyla; yükseköğretim kurumları öğretim üyelerinin profesör veya doçent unvanını kazanmış, avukatların en az yirmi yıl fiilen avukatlık yapmış, üst kademe yöneticilerinin yükseköğrenim görmüş ve en az yirmi yıl kamu hizmetinde fiilen çalışmış, birinci sınıf hâkim ve savcıların adaylık dâhil en az yirmi yıl çalışmış olması şarttır. Üyeler, bu şartları haiz kişiler arasından seçilirler.
-Sayıştay Genel Kurulunun, her boş yer için kendi başkan ve üyeleri arasından gösterecekleri üçer aday içinden, iki üyeyi. Baro başkanlarının serbest avukatlar arasından gösterecekleri üç aday içinden ise bir üyeyi, Türkiye Büyük Millet Meclisi gizli oylama ile seçer. Türkiye Büyük Millet Meclisinde yapılacak bu seçimde, her boş üyelik için ilk oylamada üye tam sayısının üçte iki ve ikinci oylamada üye tam sayısının salt çoğunluğu aranır. İkinci oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday için üçüncü oylama yapılır; üçüncü oylamada en fazla oyu alan aday üye seçilir.
-Her boş yer için kendi başkan ve üyeleri arasından Yargıtay ve Danıştay üçer aday gösterir. Cumhurbaşkanı üç üyeyi Yargıtay’dan ve iki üyeyi de Danıştay’dan seçer. Yükseköğretim Kurulunun kendi üyesi olmayan yükseköğretim kurumlarının hukuk, iktisat ve siyasal bilimler dallarında görev yapan öğretim üyeleri arasından göstereceği üçer aday içinden en az ikisi hukukçu olmak üzere Cumhurbaşkanı tarafından üç üye seçilir. Ve yine Cumhurbaşkanı dört üyeyi üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar, birinci sınıf hâkim ve savcılar ile en az beş yıl raportörlük yapmış Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından seçer.
-Her boş yer için kendi başkan ve üyeleri arasından Yargıtay ve Danıştay üçer aday gösterir. Cumhurbaşkanı üç üyeyi Yargıtay’dan ve iki üyeyi de Danıştay’dan seçer. Yükseköğretim Kurulunun kendi üyesi olmayan yükseköğretim kurumlarının hukuk, iktisat ve siyasal bilimler dallarında görev yapan öğretim üyeleri arasından göstereceği üçer aday içinden en az ikisi hukukçu olmak üzere Cumhurbaşkanı tarafından üç üye seçilir. Ve yine Cumhurbaşkanı dört üyeyi üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar, birinci sınıf hâkim ve savcılar ile en az beş yıl raportörlük yapmış Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından seçer.
Mahkemelerin bağımsızlığı ve tarafsızlığı ilkeleri gereğince, Anayasa Mahkemesi de herhangi bir kuruma bağlı değildir.
Anayasa Mahkemesinin on beş üyesi bulunur. Üç tanesi TBMM, on iki tanesi Cumhurbaşkanı tarafından seçilmektedir.
-Bireysel başvurunun başvuru yollarının tüketildiği tarihten, başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren otuz gün içinde yapılması gerekir.
-Mücbir sebep veya ağır hastalık gibi haklı bir mazereti nedeniyle süresi içinde bireysel başvuruda bulunamayanlar, mazeretin kalktığı tarihten itibaren on beş gün içinde, mazeretiyle ilgili açıklamalara başvuru formunda yer verip mazeretini ispatlayan belgeleri başvuru formuna ekleyerek Anayasa Mahkemesine başvurabilirler. Anayasa Mahkemesi, öncelikle başvurucunun ve mazeretinin geçerli görülüp görülmediğini inceleyerek mazereti kabul eder veya reddeder.
-Mücbir sebep veya ağır hastalık gibi haklı bir mazereti nedeniyle süresi içinde bireysel başvuruda bulunamayanlar, mazeretin kalktığı tarihten itibaren on beş gün içinde, mazeretiyle ilgili açıklamalara başvuru formunda yer verip mazeretini ispatlayan belgeleri başvuru formuna ekleyerek Anayasa Mahkemesine başvurabilirler. Anayasa Mahkemesi, öncelikle başvurucunun ve mazeretinin geçerli görülüp görülmediğini inceleyerek mazereti kabul eder veya reddeder.
Bireysel başvuru, 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ve Anayasa Mahkemesi İçtüzüğünde (İçtüzük) belirtilen şartlara uygun biçimde ve bireysel başvuru formu kullanılarak resmî dilde yapılır.
Bireysel başvuru ancak ihlale yol açtığı ileri sürülen işlem, eylem ya da ihmal nedeniyle güncel ve kişisel bir hakkı doğrudan etkilenenler tarafından yapılabilir. Kamu tüzel kişileri bireysel başvuru yapamaz. Özel hukuk tüzel kişileri sadece tüzel kişiliğe ait haklarının ihlal edildiği gerekçesiyle bireysel başvuruda bulunabilir. Yalnızca Türk vatandaşlarına tanınan haklarla ilgili olarak yabancılar bireysel başvuru yapamaz.
Bireysel başvuruda bulunurken ya da başvurunun incelenme sürecinde avukat tutmak zorunlu değildir.
Anayasa Mahkemesi ilk kez 1961 Anayasası ile kurulmuştur. Anayasa Mahkemesinin kuruluşu, görev ve yetkileri, yargılama ve çalışma usulü ile kararlarının niteliği 1961 Anayasası'nın 145 ila 152. maddelerinde düzenlenmiş; buna bağlı olarak 44 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ise 22/4/1962 tarihinde kabul edilmiştir.
Anayasa Mahkemesinin daha önce vermiş olduğu kararlara; Karar Arama bağlantımızdan ulaşılabilir. Norm Denetimi, Bireysel Başvuru, Siyasi Parti Kapatma, İhtar, Mali Denetim ve Değişik İşler, Yasama Dokunulmazlığı ve Milletvekilliğinin Düşmesi başlıkları arasından seçilerek ilgili kararlara yeniden eskiye sıralı olarak ulaşılabilir.
-Genel Kurul ve bölümler kararlarını katılanların salt çoğunluğuyla karar alır. Oyların eşitliği hâlinde başkanın bulunduğu tarafın görüşü doğrultusunda karar verilmiş olur. Ancak Anayasa değişikliğinde iptale, siyasi partilerin kapatılmasına veya Devlet yardımından yoksun bırakılmasına karar verilebilmesi için katılan üyelerin üçte iki oy çokluğu gerekir. Ve oylamaya en kıdemsiz üyeden başlanır.
-Bölümler, başkanvekili başkanlığında dört üyenin katılımıyla, Genel Kurul ise, Mahkeme Başkanının veya Başkanın belirleyeceği başkanvekilinin başkanlığında en az on üyeyle toplanır.
-Mahkemenin müzakereleri gizli olup, Başkanın uygun göreceği teknik araçlarla kaydı yapılır.
-Üyeler çekimser oy kullanamaz. Başvurunun reddi ya da kanunun iptali yönünde oy kullanabilirler.
-Bölümler, başkanvekili başkanlığında dört üyenin katılımıyla, Genel Kurul ise, Mahkeme Başkanının veya Başkanın belirleyeceği başkanvekilinin başkanlığında en az on üyeyle toplanır.
-Mahkemenin müzakereleri gizli olup, Başkanın uygun göreceği teknik araçlarla kaydı yapılır.
-Üyeler çekimser oy kullanamaz. Başvurunun reddi ya da kanunun iptali yönünde oy kullanabilirler.
Bireysel Başvurularda 6216 sayılı Kanun ile İçtüzükte öngörülen koşullar varsa bilgi ve belge talep edip duruşma yapabilir. Telafisi mümkün olmayacak zararların ortaya çıkmasını ihtimalinin varlığına kanaat getirirse “ihtiyati tedbir” kararı alabilir.
Anayasa Mahkemesinin kararları, yüksek mahkeme sıfatını haiz olduğundan, nihai ve kesindir. Karara itiraz ve temyiz yolu yoktur. Anayasa Mahkemesini kesin kararından sonra altı ay içinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Başvurulabilir. Fakat bu bir temyiz değildir, çünkü AİHM’nin bir buyurma yetkisi yoktur. Bu nedenle de AİHM bir temyiz mahkemesi olarak anılamaz, zira kararlarının bağlayıcılığı yoktur.
Anayasa Mahkemesinin kararları yüksek mahkeme sıfatını haiz olduğundan nihai ve kesindir. Karara itiraz ve temyiz yolu yoktur.
Anayasa Mahkemesinin kararları yüksek mahkeme sıfatını haiz olduğundan nihai ve kesindir. Karara itiraz ve temyiz yolu yoktur.
Mahkeme kararları kesindir. Mahkeme kararları Devletin yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını, gerçek ve tüzel tüm kişileri bağlar.
Anayasa Mahkemesi kararları Resmi Gazetede yayınlanır. Kararlar Resmi Gazetede yayımlandığı gün yürürlüğe girerler. Gerekli gördüğü durumlarda Anayasa Mahkemesi bazen kararın yürürlüğe girme süresini, bir yılı aşmamak üzere, ayrıca belirler. İptal kararları geriye yürümez.
Bir iş Anayasa Mahkemesine geldikten sonra beş ay içinde karar verip açıklar. Bu süre içinde karar verilmezse mahkeme davayı yürürlükteki kanun hükümlerine göre sonuçlandırır.
Anayasa Mahkemesinin kararları kesindir. Mahkeme kararları Devletin yasama, yürütme ve yargı organlarını, idari makamları, gerçek ve tüzel tüm kişileri bağlar. Yerel Mahkemeler de yargı organına mensup olduğu için kararları tanımak zorundadır.
Genel Kurul, Mahkeme Başkanının veya Başkanın belirleyeceği başkanvekilinin başkanlığında en az on üyeyle toplanır.
